Ai tạo giống Khang dân 18?

Báo NNVN số 110, ngày 1/6/2012 đăng tải ý kiến phản hồi của Cty CP Giống cây trồng Quảng Ninh về bài báo “Thêm một giống Khang dân mới”.

>> Về bài báo ''Thêm một giống Khang Dân mới''
>> Thêm một giống Khang Dân mới

Nội dung phản hồi của Cty CP Giống cây trồng Quảng Ninh nêu giống lúa Khang dân 18 là do Cty này chọn tạo năm 1995, được Bộ NN-PTNT công nhận chính thức tháng 5/1999. Sau khi báo phát hành, NNVN nhận được nhiều ý kiến của các đơn vị làm công tác giống ở phía Bắc cùng nhà quản lý, không đồng tình với nội dung phản ánh của Cty CP Giống cây trồng Quảng Ninh. NNVN xin lược ghi một số ý kiến:

TS Phạm Đồng Quảng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt: Khang dân 18 chính là Kháng mằn

Khang dân 18 hay còn gọi Kháng mằn, là giống lúa thuần có nguồn gốc Trung Quốc, du nhập vào Việt Nam năm 1992. Cty Giống cây trồng Quảng Ninh chỉ là một trong những đơn vị có công nhập nội về khảo nghiệm. Sau đó Cục Khuyến nông – Khuyến lâm phổ biến cho các tỉnh nhân rộng giống lúa này ra sản xuất. Như đã biết, đây là giống lúa năng suất tương đối khá, đặc biệt phổ thích ứng cực rộng và dễ tính nên giống ra sản xuất rất nhanh, liên tục nhiều năm liền là giống đứng đầu về diện tích.

Mãi sau này, năm 1999, Cty Giống cây trồng Quảng Ninh mới đứng ra làm thủ tục công nhận giống. Thời điểm đó giống ra sản xuất mỗi năm lên đến triệu ha, một giống tốt như thế, người dân ưa thích đến thế, điều cần thiết là phải công nhận giống để danh chính ngôn thuận. Thời điểm công nhận chính thức giống Khang dân 18 còn một loạt giống khác cũng ra sản xuất diện rộng đã lâu như Ải 32, Ải Hòa Thành, Q5…, đều là các giống nguồn gốc Trung Quốc. Cty Giống cây trồng Quảng Ninh chỉ là đại diện đứng ra làm thủ tục để Bộ NN-PTNT công nhận giống chính thức, chứ nói họ chọn tạo ra là không chính xác.

Điều ghi nhận mặt tích cực của Cty Giống cây trồng Quảng Ninh là đơn vị có công đầu đưa Khang dân 18 về khảo nghiệm. Lúc giống này mới du nhập vào Việt Nam, nhiều văn bản còn mở ngoặc đơn ghi rõ Khang dân 18 là Kháng mằn. Ông Trịnh Hằng Thụ, nguyên Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp Quảng Tây – TQ, người đã được Bộ NN-PTNT tặng Huy chương vì sự nghiệp phát triển nông nghiệp và nông thôn, bởi lý do ông là đồng tác giả giống Kháng mằn hay Khang dân 18, một giống lúa tốt mà nông dân Việt Nam sử dụng với diện tích rất lớn suốt từ lúc du nhập giống đến hiện nay và hiện vẫn chưa có giống thay thế xứng đáng.

Bộ NN-PTNT trao Huy chương cho ông Thụ, chứng minh rõ ông chính là tác giả giống Khang dân 18, cái này không nên bàn cãi nữa.

- Trong ý kiến phản hồi của Cty CP Giống cây trồng Quảng Ninh còn nêu vấn đề cách đặt tên giống giống với Khang dân 18, đó là giống Khang dân 28, Khang dân đột biến, có phải lợi dụng nhãn mác không?

- Nói thế không thiện chí, là nhầm. Khang dân 28 là giống khác biệt hoàn toàn, bởi hạt thóc có râu, trong khi Khang 18 không có râu; chiều dài, chiều rộng hạt gạo của 2 giống khác nhau hoàn toàn. Tiềm năng năng suất thấy nhiều nơi đánh giá Khang dân 28 tốt hơn, nhiều tiềm năng hơn.

Tương tự sự khác biệt là giống Khang dân đột biến. Đây là giống do Viện Di truyền NN chọn tạo bằng phương pháp gây đột biến từ giống Khang dân 18, là một giống mới hoàn toàn. Giống này có nguồn gốc rõ ràng, cách đặt tên như thế là đúng. So với Khang dân 18 thì Khang dân đột biến cây cao hơn, lá đòng dài hơn, NS tốt hơn. Khang dân đột biến ra sản xuất rất nhanh, đến năm 2009 đã đứng thứ 10 về diện tích (44.255ha) trong bộ giống lúa ở miền Bắc.

TS Lê Hưng Quốc, nguyên Cục trưởng Cục Khuyến nông – Khuyến lâm: Tôi là người trao Huy chương cho ông Thụ

Khang dân 18 hay Kháng mằn là giống nhập nội Trung Quốc, một trong 2 tác giả giống là ông Trịnh Hằng Thụ. Chính tôi là người thay mặt Bộ NN-PTNT đứng ra trao Huy chương cho ông ấy. Thời giống mới nhập về (1992), tôi lúc đó là Giám đốc Sở NN-PTNT Hà Tây, theo yêu cầu của Bộ trưởng Nguyễn Công Tạn, Hà Tây lúc đó cũng lấy 1 tấn giống này về nhân ra sản xuất. Khang dân 18 không phải do Cty CP giống cây trồng Quảng Ninh chọn tạo, nhưng phải ghi nhận đây là đơn vị có công đầu nhập nội giống về để phổ biến ra sản xuất.

TS Hà Quang Dũng, GĐ Trung tâm KKN Giống, sản phẩm cây trồng và phân bón Quốc gia: Khang dân 18 là giống nhập nội

Khang dân 18 phải khẳng định chính là giống Kháng mằn, nhập nội về Việt Nam đầu những năm 1990. Như đã biết, trước 2003, chưa có Pháp lệnh giống cây trồng, việc quản lý giống là chưa chặt chẽ như bây giờ. Lúc đó không riêng Khang dân mà rất nhiều giống khác cũng có nguồn gốc TQ như Q5, Ải 32…, mặc dù ra sản xuất diện tích rất lớn nhưng vẫn không được công nhận giống. Sau này các giống đó được công nhận giống quốc gia, nhưng Bộ công nhận là giống nhập nội chứ không phải giống chọn tạo, và vì tính thương mại không còn nên những giống nói trên chẳng độc quyền của ai cả.