Theo thống kê chưa đầy đủ (tính đến ngày 14/5/2013) tại 3 huyện Yên Thành, Quỳnh Lưu và Diễn Châu (Nghệ An) đã có 2.600 ha lúa BC15 có tỷ lệ lép từ 30 đến 70%.
>> Báo cáo của Cục Trồng trọt về giống lúa BC15
LÉP HÀNG NGÀN HA!
Sáng 13/5, chúng tôi về xã Quỳnh Thạch, Quỳnh Lưu trực tiếp chứng kiến hơn 100 ha lúa BC15 đang đứng “chào cờ” trên các chân ruộng thuộc xứ đồng Nhà Trường, trước mặt UBND xã. Bà Phan Thị Yến, 63 tuổi, trú tại xóm 2, xã Quỳnh Thạch thẫn thờ nói với PV: Nhà tui có 6 khẩu, được chia diện tích đất hơn 5 sào. Đợt dồn điền, đổi thửa vừa qua, diện tích trên quy thành 2 mảnh. Mảnh rộng nhất gần 4 sào, thửa còn lại trên 1 sào. Thửa gần 4 sào (500 m2/sào) làm giống lúa BC15, còn thửa kia tôi cấy Khang dân 18. Từ khi gieo cấy đến giờ giống lúa BC15 phát triển rất tốt, ít sâu bệnh. Đang mừng vì giống này năm ngoái NS trên 4 tạ/sào, gạo ngon, bán lại được giá thì năm nay chắc cũng kiếm được ít ra 1,5 tấn thóc, tha hồ mà ăn. Thế mà bỗng dưng tai họa giáng xuống. Hôm ra thăm đồng nhìn thấy lúa đứng chỏng vỏng giữa ruộng không chịu cúi mà tan nát hết cả lòng. Nóng ruột, nóng gan nên không dám coi lúa nữa.
Cận cảnh những bông lúa BC15 bị lép
Ông Đậu Đức Lâm, Chủ tịch UBND xã Quỳnh Thạch cho biết: Năm ngoái, mặc dù BC15 bị đạo ôn nhưng cuối vụ đều đạt NS trên dưới 4 tạ/sào nên năm nay, không cần vận động nhà nào cũng mua giống lúa này về làm nên ruộng lúa BC15 gần như thẳng cánh cò bay, nối từ xã này sang xã khác, tổng diện tích 120 ha. Qua kiểm tra thực tế trên ruộng toàn bộ diện tích BC15 của Quỳnh Thạch đều giảm NS khoảng 70%. Thật không ngờ!
Chúng tôi ra khu vực xứ đồng Nhà Trường. Đúng là xót xa. Cây lúa ken dày nhưng cứ đứng chơ vơ như thách đố mọi người. Anh Hồ Hậu Sơn, trú tại xóm 3, xã Quỳnh Thạch nói: Xứ đồng Nhà Trường là khu vực đất tốt nhất của xã Quỳnh Thạch nên tỷ lệ lúa lép còn đỡ hơn các nơi khác đấy. Các anh cứ đi xem hết các xứ đồng khác mới đánh giá hết được mức độ thiệt hại của bà con. Quan sát kỹ trên ruộng chúng tôi thấy có bông kết hạt được 2 - 3 hạt phía trên, có bông lại được 2 - 3 hạt phía dưới cổ bông. Có bông không được hạt nào chắc nhưng thỉnh thoảng lại có bông chắc hạt được khoảng 60 đến 70%...
Những bông lúa giống bị lép ngắt từ ruộng giống
Làm việc với Phòng NN-PTNT huyện Quỳnh Lưu, Trưởng phòng Nguyễn Xuân Dinh cho biết: Vụ xuân năm nay, toàn huyện Quỳnh Lưu gieo cấy tổng cộng 8.850 ha lúa các loại. Trong đó, giống lúa BC15 gieo cấy khoảng 3.800 ha (tăng so với vụ xuân năm ngoái trên 2.500 ha). Lúa BC15 được gieo cấy 2 trà. Trà cấy xong trước Tết Nguyên đán trổ rất an toàn. Năng suất có thể đạt 450 kg/sào (9 tấn/ha), những trà BC15 trổ từ ngày 23 đến 28/4/2013 lại có tỷ lệ lép rất cao. Có ruộng lép tới 70%.
Điều làm chúng tôi đau đầu khi xuống kiểm tra mức độ thiệt hại tại các xã là có ruộng lép bông chính, có ruộng lại lép bông phụ, có chỗ lép đầu bông, có chỗ lép cuối bông. Trước Tết âm lịch, những địa phương nào cố tình cấy xong trước Tết đều bị chúng tôi lập biên bản cảnh cáo thì giờ số ruộng này lại an toàn. Những hộ chấp hành nghiêm lịch thời vụ cấy BC15 đều trổ sau 20/4 (sau Cốc vũ) trước đây được xếp vào diện an toàn nhất trong vụ xuân hàng năm thì lại xẩy ra sự cố đáng tiếc này. Nói thật với anh, nếu BC15 không bị sự cố nói trên thì tôi dám chắc vụ xuân sang năm, giống lúa này sẽ đánh bật hết các giống lúa lai đang gieo cấy trên địa bàn toàn huyện.
SẢN XUẤT GIỐNG CŨNG BỊ
Chúng tôi về xã Hoa Thành, huyện Yên Thành, địa phương được Cty CP GCT Thái Bình ký hợp đồng SX 85 ha giống lúa BC15 xác nhận 1. Không khí ở đây cũng khá ngột ngạt. Chị Nguyễn Thị Quỳnh Hoa (kỹ sư nông nghiệp) hiện là cán bộ phụ trách nông nghiệp xã Hoa Thành cho biết: Vụ xuân 2013, xã Hoa Thành gieo cấy tổng cộng 151,6 ha lúa BC15, trong đó có 85 ha SX bằng giống BC15 nguyên chủng. Bà con xã Hoa Thành SX lúa giống cho đơn vị này đến nay là vụ thứ 3. Các năm trước năng suất từ 3,4 đến 3,5 tạ/sào và được mua lại 100% sản phẩm theo mức giá bằng 125% so với giá thóc cùng loại trên tại thị trường nên bà con phấn khởi lắm.
Vụ xuân 2013, chúng tôi đưa về 2,6 tấn thóc BC15 nguyên chủng phát cho các hộ đăng ký làm lúa giống xác nhận. Tưởng làm ăn lớn ai dè cũng bị sự cố lép hạt giống như thóc thịt mới lạ. Qua kiểm tra của chính quyền và cán bộ HTX thì diện tích SX lúa BC15 tại địa phương có tỷ lệ lép như sau: 143,33 ha lép trên 70%; 5,23 ha bị lép từ 50 đến 70%; 2,5 ha có tỷ lệ lép từ 30 đến dưới 50%, còn lại 0,54 ha có tỷ lệ lép dưới 30%. Trong đó, trà lúa bị lép trên 70% trổ tập trung từ 20 đến 25/4/2013. Nói thật với nhà báo, dân Hoa Thành làm giống cho Cty CP Giống cây trồng Thái Bình đã có thâm niên 3 năm nay, trong quá trình SX lúa giống được cán bộ kỹ thuật của Cty giám sát rất chặt chẽ, làm đúng lịch thời vụ, đầu tư phân bón, chăm sóc đúng quy trình kỹ thuật thế mà vụ này vẫn bị như thế thì chúng tôi cũng không thể hiểu vì sao (!).
Phỏng vấn người dân tại ruộng
Ông Phan Xuân Vinh, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Diễn Châu cho biết: Diễn Châu năm nay tổng diện tích vụ xuân SX bằng giống BC15 là 1.300 ha. Theo thống kê sơ bộ đã có khoảng 500 ha bị lép hạt nặng. Năm nay tại Diễn Châu có 2 đơn vị trực tiếp ký với Cty CP GCT Thái Bình nhận giống nguyên chủng từ công ty về SX giống lúa BC15 xác nhận 1. Đó là HTX Tây Thọ, xã Diễn Thọ làm 40 ha và HTX Diễn Tân, làm 20 ha. Tại 2 HTX SX giống này cũng có kỹ sư của công ty về giám sát và chỉ đạo kỹ thuật nhưng cũng chịu chung số phận như cánh đồng giống tại xã Hoa Thành, Yên Thành...
ĐÂU LÀ NGUYÊN NHÂN?
Ông Đậu Đức Lâm, Chủ tịch UBND xã Quỳnh Thạch, huyện Quỳnh Lưu nói với chúng tôi: Công bằng mà nói thì BC15 là một giống lúa tốt, tuy mẫn cảm với bệnh đạo ôn nhưng năng suất cao ngang ngửa với các giống lúa lai hiện nay (trên dưới 4,3 tạ/sào Trung bộ), cơm ngon, giá thóc thương phẩm cao hơn giá lúa lai khoảng 2.000 đồng/kg lại dễ bán nên bà con nông dân "kết" với giống lúa này là đúng thôi. Khi bà con làm giống BC15, nhờ được doanh nghiệp khuyến cáo trước nên bệnh đạo ôn lá đã cơ bản được bà con nông dân khống chế ngay từ đầu.
Thế mà, năm nay bất ngờ xẩy ra sự cố lép hạt với tỷ lệ cao một cách khó hiểu như vậy. Tất cả diện tích lúa BC15 bị lép hạt tại Quỳnh Thạch đều trổ vào thời điểm từ 23 đến 25/4/2013. Dịp đó tôi nhớ không nhầm là tại đây xảy ra liên tiếp 2 trận mưa to và gió lớn. Đây có phải là nguyên nhân dẫn đến việc lúa BC15 đang trong thời kỳ trổ đã không thụ phấn được hay không? Một số hộ dân ở Quỳnh Thạch cho rằng những hôm mưa gió đó chắc có mưa a xít nên mới gây ra cơ sự ấy. Nhưng qua kiểm tra trên đồng thì điều đó đã bị loại trừ. Bởi mưa a xít thì cây lúa sẽ chịu ảnh hưởng toàn bộ, đằng này lá lúa vẫn bình thường. Bởi thế, tôi cho rằng BC15 là giống lúa mẫn cảm với thời tiết nên khi gặp khí hậu cực đoan thì mới sinh ra sự cố nói trên...
Ông Nguyễn Xuân Dinh, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Quỳnh Lưu xác nhận: Qua theo dõi của cơ quan khí tượng thủy văn đóng trên địa bàn thì ngày 24 và 26/4/2013, trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu xẩy ra 2 trận mưa rất to kém theo gió khá mạnh. Riêng trận mưa hôm 24/4 lượng mưa đo được tại xã Quỳnh Bá là trên 92 mm. Điều làm chúng tôi không lý giải được nguyên nhân do đâu là vì mấy lý do sau: Thứ nhất cùng trà trổ vào dịp từ 23 đến 28, một số giống lúa khác lại không bị ảnh hưởng gì mấy. Thứ 2 bản thân giống BC15 trổ trước đó 5 - 7 ngày thì vẫn cho năng suất cao trên dưới 40 tạ/sào (8 tấn/ha).
Ông Nguyễn Xuân Dinh đang kiểm tra ruộng tại xã An Hòa
Ông Đào Ngọc Hùng, Quyền trưởng phòng NN-PTNT huyện Yên Thành cho biết: Tôi đi kiểm tra tình trạng lúa lép tại các xã về tôi cũng lo ngay ngáy nên lập tức gọi điện về cho vợ hỏi xem 2 sào lúa BC15 nhà tôi gieo cấy vụ xuân này có việc gì không thì thấy bà ấy cười rung cả máy và khoe năng suất cao lắm, có khi được 4,5 tạ/sào. Bà ấy còn bảo mấy hộ cùng cấy BC15 như nhà mình dịp đó đều cho năng suất cao như thế cả. Do đó, việc dân quy cho chất lượng giống không đảm bảo là không đúng. Bởi thế, chỉ có một lý do khiến lúa BC15 bị lép hạt lên đến kỷ lục như trên tại Yên Thành, Quỳnh Lưu và Diễn Châu là do giống lúa này không thích ứng được với tình trạng khí hậu cực đoan vừa qua mà thôi.
