Trung tâm được thành lập theo quyết định của Giám đốc Viện KHNN Việt Nam trên cơ sở Bộ môn Hệ thống nông nghiệp thuộc Viện KHKT Nông nghiệp Việt Nam (thành lập năm 1989) và Bộ môn Hệ thống nông nghiệp thuộc Viện CLT&CTP (thành lập năm 2003).
Trung tâm có chức năng nghiên cứu khoa học và phát triển: Hệ thống nông nghiệp bền vững, KT - XH nông nghiệp nông thôn cho các vùng sinh thái; tư vấn, hợp tác, đào tạo và SXKD về lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; phát triển các loại hình tổ chức nông dân (Tổ hợp tác; HTX, Hội, Hiệp hội), các ngành hàng/chuỗi giá trị nông sản bền vững, xây dựng thương hiệu nông sản (Chỉ dẫn địa lý, Nhãn hiệu chứng nhận và Nhãn hiệu tập thể), và đề xuất các mô hình quản lý, phát triển và bảo vệ thương hiệu cho các ngành hàng/chuỗi giá trị nông sản thực phẩm.
Bên cạnh nghiên cứu liên ngành, Trung tâm là một trong những đơn vị đi đầu cung cấp các dịch vụ tư vấn phát triển trong các lĩnh vực khoa học KT - XH và giải pháp thị trường cho các hộ nông dân. Các tư vấn này không chỉ ở trong khuôn khổ hợp tác với các địa phương mà còn mở rộng ra các tổ chức nghiên cứu trong khu vực và quốc tế.
Vì vậy, Trung tâm đang ngày vững mạnh theo chiều hướng hoàn thành nhiệm vụ được giao đồng thời trở thành đơn vị tự chủ và luôn cập nhật các kiến thức mới để đáp ứng các nhu cầu mới trong nghiên cứu và phát triển.
Các nghiên cứu của Trung tâm, bên cạnh đóng góp về lý luận, về hệ thống SX và các ngành hàng phát triển bền vững, còn đóng góp hết sức thiết thực cho thực tiễn SXNN. Trung tâm đã từng bước tiến hành nghiên cứu các vấn đề nóng mà nông dân đang đối mặt trong SX hàng hóa.
Chẳng hạn như việc tổ chức SX theo các hình thức hợp tác để tăng quy mô (tổ hợp tác, Hiệp hội SX và thương mại, HTX...), các dịch vụ tập thể tại chỗ phục vụ SXKD, xây dựng thương hiệu nông sản và sở hữu trí tuệ.
Trung tâm đã tư vấn và xây dựng mô hình quản lý phát triển cho 9 sản phẩm Chỉ dẫn địa lý, 11 sản phẩm Nhãn hiệu tập thể, 12 sản phẩm Nhãn hiệu chứng nhận...). Các thể chế quản lý chất lượng trong chuỗi giá trị nông sản nhằm mục tiêu bền vững (vệ sinh an toàn thực phẩm, VietGAP...) cũng được Trung tâm tiến hành nghiên cứu thực hiện.
Việc tiếp cận nghiên cứu từ dưới lên nhằm trực tiếp tìm ra giải pháp cho hộ nông dân, nhiều mô hình tổ chức nông dân tiếp cận thị trường thành công là kết quả nghiên cứu của Trung tâm. Đó là Hiệp hội SX và thương mại lúa nếp cái hoa vàng Kinh Môn Hải Dương, Hiệp hội SX và kinh doanh bò thịt Cao Bằng, Hội SX và kinh doanh miến dong Bình Liêu...được các địa phương đánh giá cao và nhân rộng như là điển hình về mô hình tổ chức SX hợp tác kiểu mới thực sự bền vững.
Trong xu thế hội nhập, SXNN không chỉ đòi hỏi các nghiên cứu đơn thuần về kỹ thuật mà cần thiết phải có những nghiên cứu về thị trường, về lợi thế cạnh tranh của sản phẩm, của vùng và có thể chế quản lý chất lượng, ATTP, thương hiệu và tiếp cận thị trường thông qua sự hợp tác giữa các cá nhân, tập thể trong chuỗi giá trị để nông sản Việt Nam có vị thế đối với thị trường cạnh tranh.
TS. Đào Thế Anh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và phát triển hệ thống nông nghiệp Việt Nam
Trung tâm đã nghiên cứu thành công phương pháp phát triển chuỗi giá trị và tiếp cận thị trường, tư vấn chuyển giao cho các địa phương và DN, có hiệu quả lớn trong SX. Các sản phẩm nghiên cứu của Trung tâm là các công cụ trợ giúp phát triển cho các cá nhân và tập thể.
Đó là các mô hình quản lý tổ chức SX, tổ chức nông dân và tổ chức chuỗi giá trị tiến bộ, các dịch vụ tư vấn đào tạo cho cá nhân và tổ chức của nông dân với các phương pháp tiên tiến như: Đánh giá nhanh chuỗi giá trị, xây dựng và quản lý tổ hợp tác, lớp học nông dân SX - kinh doanh...
Ghi nhận những thành tựu và đóng góp to lớn của Trung tâm, Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ NN – PTNT, Viện KHNN Việt Nam, Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm đã trao tặng cho tập thể Trung tâm những phần thưởng cao quý: Bức trướng vàng danh dự của Bộ trưởng Bộ NN - PTNT năm 2009, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ năm 2012, Huân chương Lao động hạng Ba năm 2013 cùng nhiều Bằng khen của các địa phương.
| Đánh giá về những thành tựu của Trung tâm, ông Lê Quốc Doanh, Thứ trưởng Bộ NN – PTNT nói: “Hiện nay, Trung tâm là đơn vị đầu mối thực hiện các nghiên cứu KT - XH trong hệ thống tổ chức nghiên cứu của Viện KHNN Việt Nam. Thành tựu của Trung tâm là đưa ra các nghiên cứu ứng dụng được ngay tại thực địa, chẳng hạn như chuyển từ SX tự cấp sang SX hàng hóa; tháo gỡ khó khăn trong tiếp cận thị trường của hộ nông dân SX nhỏ; xây dựng thương hiệu nông sản; bảo hộ Sở hữu trí tuệ. Đội ngũ cán bộ của Trung tâm không ngừng trưởng thành và lớn mạnh. Nhiều cán bộ được đào tạo tại các nước có trình độ phát triển cao như Pháp, Nhật Bản, Úc, Ireland, Canada...Trung tâm có đội ngũ chuyên gia đầu ngành trong nhiều lĩnh vực về: Sở hữu trí tuệ, chuỗi giá trị, tổ chức nông dân”. |
Cùng với tập thể, nhiều cá nhân của Trung tâm cũng vinh dự được tặng các danh hiệu và giải thưởng cao quý như: Danh hiệu Anh hùng Lao động và Giải thưởng Hồ Chí Minh về KHCN cho cố GS.VS. Đào Thế Tuấn; Huân chương Lao động hạng Ba cho TS. Đào Thế Anh; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ NN – PTNT, Giám đốc Viện KHNN Việt Nam cho nhiều cá nhân về những cống hiến trong sự nghiệp nghiên cứu khoa học và phát triển nông nghiệp nông thôn Việt Nam.
Để có được những thành tựu to lớn đó, ngoài sự nỗ lực của tập thể cán bộ và nhân viên, theo TS. Đào Thế Anh – Giám đốc Trung tâm thì suốt chặng đường dài đi qua, đơn vị luôn nhận được sự lãnh đạo và quan tâm trực tiếp của Viện KHNN Việt Nam và Viện Cây lương thực, cây thực phẩm.
Trung tâm nhận được sự giúp đỡ và hợp tác của các Bộ, ngành, địa phương, các tổ chức nghiên cứu và nhà tài trợ quốc tế. Các mối quan hệ quốc tế này cho phép Trung tâm cập nhật được các kiến thức hiện đại về kinh doanh nông nghiệp để áp dụng ở Việt nam.
“Nhân dịp này qua Báo NNVN, cho phép tôi thay mặt Trung tâm xin được tri ân cố GS.VS. Đào Thế Tuấn và các bậc cha anh, những người đi tiên phong cùng tất cả CBCNV xây dựng Bộ môn và nay là Trung tâm trong những ngày đầu gian khổ.
Chúng tôi xin được trân trọng cảm ơn về sự giúp đỡ và hợp tác quý báu của các Bộ, ngành, địa phương, các cơ quan chủ quản và các tổ chức quốc tế. Chúng tôi sẽ tiếp tục phát huy truyền thống đoàn kết, sáng tạo, trung thực, phấn đấu hoàn thành thật tốt nhiệm vụ chính trị, chuyên môn được giao” – TS. Đào Thế Anh bày tỏ.
Nói về định hướng nghiên cứu của Trung tâm trong thời gian tới, TS. Đào Thế Anh cho biết: Đơn vị sẽ tập trung nghiên cứu các hệ thống SX bền vững và cơ cấu SX tối ưu cho các vùng sinh thái, thích ứng và giảm thiểu với BĐKH. Nghiên cứu các giải pháp nâng cao chất lượng và thương hiệu nông sản.
Đồng thời nghiên cứu thể chế và xây dựng các mô hình tổ chức nông dân phù hợp với các chuỗi giá trị sản phẩm và địa phương theo hướng nâng cao mức độ chuyên nghiệp hoá của nông dân, hợp tác công tư, hợp tác với DN để giải quyết các vấn đề về SX manh mún, nhỏ lẻ và chất lượng không đồng đều của nông dân...
