Bài học từ OTOP

Vốn là một nước nông nghiệp truyền thống, vào đầu năm 60 của thế kỷ trước, Thái Lan thực hiện kế hoạch phát triển KT-XH lần thứ nhất, trong đó chương trình Phát triển vùng nông thôn (thực hiện từ 1/10/1962) với mục tiêu cải thiện chất lượng cuộc sống của cộng đồng người Thái và tạo điều kiện để người dân tự vươn lên giúp chính mình.

Đến nay, mặc dù công nghiệp và dịch vụ đóng vai trò chính song ngành nông nghiệp đã đạt được những tiến bộ tích cực, hiện Thái Lan là một trong những nước XK gạo lớn nhất thế giới và ngành nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ phát triển dịch vụ và công nghiệp hiện nay.

Chìa khóa thành công của Chương trình Phát triển vùng nông thôn trong hơn một thập kỷ gần đây là Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (One Tambon One Product) gọi tắt là OTOP. Chương trình này do nguyên Thủ tướng Thaksin Shinawatra khởi xướng năm 2001 mà ông học từ phong trào “Mỗi làng một sản phẩm” (One village One product Movement - OVOP) của tỉnh Oita (Nhật Bản).

Ông Kwanchai Wongnitikorn, Cục trưởng Cục Phát triển cộng đồng Thái Lan (ngoài cùng bên phải), giới thiệu sản phẩm OTOP

Mục tiêu của chương trình là nhằm khuyến khích phát triển kinh tế trong nước thông qua nhân tố phát triển con người, phát triển cộng đồng là chính trên nền tảng phát triển nền kinh tế cơ sở (xây dựng, phát triển và tái cấu trúc các hộ, nhóm, cơ sở SX, DN, HTX).

Chương trình OTOP được định nghĩa là một dự án có tính chỉ đạo và hỗ trợ của Chính phủ hoặc là một dự án tổng thể tích hợp nhiều hợp phần dự án khác và được thực hiện như một phong trào nhằm huy động mọi nguồn lực từ các thành phần có sẵn để tạo ra sự thịnh vượng cho cộng đồng. Mục tiêu tổng thể của OTOP là xây dựng xã, cộng đồng vững mạnh; Phát triển tự lực của nhân dân; Xây dựng gia đình hạnh phúc và có chất lượng.

Cụ thể hơn là tạo công ăn việc làm cho cộng đồng dân cư; Xây dựng xã, cộng đồng vững mạnh; Phát triển trí tuệ, truyền thống địa phương; Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực và Thúc đẩy sự sáng tạo của cộng đồng.

Để triển khai OTOP, Chính phủ thành lập Ủy ban OTOP Quốc gia do Thủ tướng đứng đầu cùng với các bộ, ngành liên quan. Cơ quan điều hành do Phó thủ tướng phụ trách và Cơ quan thường trực được giao cho Cục Phát triển cộng đồng (Bộ Nội vụ) đảm nhiệm.

Hệ thống OTOP cấp Trung ương gồm các ban (bộ phận): Maketing, Thực phẩm và đồ uống, Vải và may mặc, Nội thất, trang trí và lưu niệm, Thảo dược, Tiểu ban OTOP vùng và OTOP tỉnh. Ở cấp tỉnh và huyện có Ủy ban OTOP do Phó tỉnh, huyện trưởng phụ trách và có bộ phận giúp việc chuyên trách, tham gia ở cấp tỉnh và huyện đóng vai trò quan trọng là các cơ quan nghiên cứu như các trường đại học, viện nghiên cứu... Ngân sách cho OTOP được lấy từ ngân sách Chính phủ, các quỹ đầu tư, các tổ chức tài chính và các quỹ của cộng đồng.

Để triển khai chương trình, Chính phủ dành thời gian năm đầu tiên (năm 2001) để thống nhất phân công nhiệm vụ các bộ, ngành. Năm thứ hai (2002) các bộ, ngành, Cơ quan thường trực nghiên cứu, xây dựng quy trình, chu trình, cách thức triển khai OTOP.

Trên cơ sở đó, các quy chuẩn, hệ thống của OTOP được xây dựng gồm: Maketing, Hệ thống tiêu chuẩn, Logistics (liên vận), Mạng lưới bán hàng, Lao động, Phát triển sản phẩm, Nguyên liệu được thực hiện khép kín và có sự phối hợp chặt chẽ trong chuỗi SX.

Nguyên tắc của OTOP được giữ vững theo nguyên tắc của OVOP là: Hành động tại địa phương nhưng tư duy hướng đến toàn cầu hóa; Tự tin sáng tạo và Đào tạo nguồn nhân lực.

Trên cơ sở mục tiêu, nhiệm vụ, nguyên tắc và hệ thống tổ chức đã được xây dựng, Chương trình OTOP hằng năm được triển khai thực hiện theo chủ đề công tác trọng tâm theo chiều hướng phát triển tư duy, trình độ SX và sự phát triển của chương trình.

Định vị chính cho chương trình OTOP là sản phẩm. Do vậy mọi hoạt động đều hướng đến phát triển sản phẩm một cách hoàn thiện nhất, như: Nghiên cứu và phát triển sản phẩm, định vị sản phẩm, xây dựng câu chuyện cho sản phẩm, maketing và bao bì đóng gói sản phẩm, đổi mới sản phẩm và xây dựng thương hiệu.

Cơ sở SX sơn mài từ tre ở quận Muang, tỉnh Chiang Mai

Qua quá trình phát triển từ những sản phẩm nông nghiệp, thủ công mỹ nghệ truyền thống những năm đầu, đến nay, các sản phẩm OTOP được phát triển lên bao gồm: Sản phẩm hàng hóa đa dạng từ nông nghiệp, thủ công mỹ nghệ, đến sản phẩm công nghiệp; Dịch vụ; Địa điểm du lịch; Văn hóa địa phương, lối sống (tập tục văn hóa), và Truyền thống văn hóa.

Để thương mại hóa sản phẩm, dịch vụ, chương trình OTOP được tổ chức xúc tiến thương mại từ hội chợ cấp trung ương, khu vực (bắc, trung, nam), cấp tỉnh, hội trại thanh niên OTOP, hội thi OTOP làng, lễ hội làng du lịch OTOP,.. Các sản phẩm OTOP không chỉ được bày bán tại các địa điểm bán hàng truyền thống mà còn được đưa vào cả trụ sở hành chính các cấp, nhà ga, sân bay, các khách sạn, nhà hàng... tạo nên tổng thể cả xã hội SX, kinh doanh sản phẩm OTOP.

Qua hơn 12 năm hoạt động, chương trình OTOP đã huy động được nguồn lực xã hội và trí tuệ nhóm, địa phương. Đồng thời, cam kết của chính phủ cũng được cụ thể hóa bằng chương trình nghị sự, chính sách, ngân sách chính thức. Sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan cũng là một trong những yếu tố giúp OTOP đạt hiệu quả cao.

Để có sự thành công của chương trình OTOP, ngoài vai trò chính về chỉ đạo, tổ chức thực hiện nhất quán, xuyên suốt của Chính phủ là sự vào cuộc tích cực với tư duy SX hàng hóa hướng đến XK, sự chịu khó học hỏi, tiếp cận kinh tế thị trường, hợp tác SX của người dân, của chủ DN, HTX. Chương trình OTOP đã và đang có vai trò quan trọng, là mấu chốt trong phát triển KT-XH vùng nông thôn và đóng góp tích cực cho phát triển ngành dịch vụ, du lịch của Thái Lan hiện nay.