Bên nghĩa trang Hàng Dương

Du khách tưởng nhớ chị Võ Thị Sáu

1. Với Côn Đảo và Nghĩa trang Hàng Dương nơi có mộ chị Võ Thị Sáu, tôi chưa ra lần nào, nhưng đã có rất nhiều kỷ niệm. Cách đây khoảng 15 năm, tôi là nhà báo đã viết bài về những những người lính Trường Sơn nay là các trung đoàn thuộc TCty Xây dựng Trường Sơn, được vinh dự xây dựng Nghĩa trang Trường Sơn và xây dựng, tu sửa lại Nghĩa trang Điện Biên, Nghĩa trang Hàng Dương ở Côn Đảo. Tuy được gặp những người lính Trường Sơn xây dựng Nghĩa trang Hàng Dương tại Hà Nội để viết bài, nhưng tôi cũng chưa một lần được ra viếng Nghĩa trang Hàng Dương.

Đêm 16/7/2011, trăng lên rõ và sáng hơn cả đêm rằm, cùng đoàn du khách vài chục người, không hẹn mà gặp, chúng tôi cùng về Nghĩa trang Hàng Dương, thành kính đặt hoa tươi, trái ngọt và thắp hương thơm bên đài tưởng niệm.

Ánh trăng mờ ảo hòa trong ánh sáng của những chùm bóng điện lung linh. Dưới sân đài tưởng niệm, hàng trăm bóng điện mờ ảo, đó là hệ thống điện năng lượng mặt trời trên đảo, có màu sáng xanh, như được phát ra từ những con đom đóm khổng lồ. Trong Nghĩa trang Hàng Dương khu B, nơi có mộ phần liệt sĩ anh hùng Võ Thị Sáu, trên các ngôi mộ đều có một bóng điện nhỏ hình quả nhót như trăm ngàn ngọn nến lung linh.

Đã thành thông lệ và cũng là huyền thoại, ở Côn Đảo người dân và các du khách đều đi viếng mộ vào ban đêm, từ 23 giờ. Vào giờ này nơi nghĩa địa, giữa ngàn ngôi mộ, đêm yên tĩnh, tịch trừ, không có tiếng người nói to, không có tiếng chân bước gấp, chỉ có tiếng gió hàng dương vi vút như bản nhạc ngàn đời thiên tạo, ru các vong linh vào cõi vĩnh hằng.

Ở miền Nam gọi cây phi lao là cây dương, vì thế Nghĩa trang Côn Đảo nằm dưới rừng phi lao, gọi là Nghĩa trang Hàng Dương. Ngôi mộ chị Sáu nằm ở trung tâm khu B. Năm 1975, khi thống nhất nước nhà, để tỏ lòng tôn kính chị Võ Thị Sáu, những người tù chính trị đã xây lại phần mộ. Song những ai từng biết đến ngôi mộ chị Sáu trước đây, đều không thể quên được hình ảnh ngôi mộ được xếp bằng hàng ngàn, hàng vạn những viên sỏi, những viên đá lớn, đá nhỏ… bằng tấm lòng thành kính của những người bạn tù, những người dân trên đảo, mỗi người một viên sỏi nhỏ, theo tháng năm xếp thành mộ chị.

Ngôi mộ ấy với vô vàn chân nhang, ngày nào cũng có những nhành hoa tươi đặt lên mộ người nữ anh hùng. Bây giờ ngôi mộ chị Võ Thị Sáu đã được xây dựng lại khang trang to đẹp trên nền đá hoa cương, nhưng ngôi mộ ngày xưa với hàng ngàn, hàng vạn viên sỏi, đá nhỏ đá to xếp thành, vẫn mãi là huyền thoại.

2. Cách đây 4 năm, tôi đã phỏng vấn nhạc sỹ Nguyễn Đức Toàn, người viết ca khúc "Biết ơn chị Võ Thị Sáu" vào năm 1957, sau khi chị Sáu hy sinh. Nhạc sĩ cho biết, khi viết bài hát này, ông cũng chưa biết cây lê ki ma là cây gì. Đến bây giờ NSƯT Nguyễn Đức Toàn vẫn chưa một lần được đến Nghĩa trang Hàng Dương, thắp cho chị Sáu một nén hương tưởng nhớ người anh hùng như câu hát của ông: “Tôi đến hát trước nấm mồ chôn sâu người nữ anh hùng”.

Tối 16/7/2011, tối đầu tiên ra Côn Đảo, tôi mang hương hoa cùng những người khách du lịch thập phương về nghĩa trang Hàng Dương viếng mộ, với tấm lòng thành kính trang nghiêm. Đứng trước mộ chị Sáu, tôi cũng thắp thêm một nén hương trầm thay cho nhạc sỹ Nguyễn Đức Toàn vì cho đến hôm nay, ông vẫn chưa thỏa được lòng mong ước, như trong câu hát của ông cách đây 44 năm.

Không chỉ đến Côn Đảo mới nghe người dân nơi đây kể về sự linh thiêng của chị Võ Thị Sáu, như một vị thánh nhân từ cứu giúp, che chở cho những người dân lương thiện trên đảo làm ăn và trừng trị những kẻ gian ác, mà ngay cả nhạc sỹ Nguyễn Đức Toàn, người chưa một lần ra Côn Đảo, cũng tin rằng chị Sáu linh thiêng, đã cứu ông qua rất nhiều hiểm nguy, nhiều lần bom rơi đúng chỗ ông nằm nhưng không nổ và năm 1991 ông bị nhồi máu cơ tim tưởng không thể qua nổi căn bệnh hiểm nghèo, vậy mà ông vẫn vượt qua như một điều kỳ diệu.

44 năm trước khi viết ca khúc “Nhớ ơn chị Võ Thị Sáu”, nhạc sỹ Nguyễn Đức Toàn chưa biết cây lê ki ma là cây gì. Giờ đây ông đã biết cây lê ki ma trên quê hương Đất Đỏ của chị Sáu là cây trứng gà ở miền Bắc. Nhưng có một điều ông chưa biết, đó là cây lê ki ma trước mộ chị Võ Thị Sáu năm nay mới nở hoa, trổ quả mùa đầu.

3. Đêm 16/7, khi ra viếng mộ chị Võ Thị Sáu, tôi cũng như các du khách đều không biết mình đang đứng đưới bóng cây lê ki ma bởi màn đêm mờ ảo. Chiều ngày 17/7, ngày thứ 2 ở Côn Đảo, tôi trở lại viếng thăm Nghĩa trang Hàng Dương. Tôi nhập trong đoàn du khách thăm mộ chị Sáu vào buổi chiều và được nghe huyền thoại về cây lê ki ma trước mộ chị.

14 năm trôi qua, cây lê ki ma không vươn cành tỏa bóng mà chỉ vươn cao quá đầu người, cây không ra hoa kết trái. Năm ngoái, năm thứ 15, cây lê ki ma trước mộ chị Sáu bỗng nở hoa ra quả bói hiếm hoi sau những tán lá xanh dày, như người thiếu nữ ấp e tuổi trăng rằm. Ít ai biết chuyện này, nhưng những ai đã biết thì đều nói rằng, sau tán lá xanh là chùm hoa e ấp, rồi quả bói cũng rụng dần khi trái vẫn non xanh.

Tháng Giêng năm nay, nhân ngày giỗ lần thứ 58 của chị Võ Thị Sáu, vào một ngày nắng đẹp trời, người ta nhìn thấy cây lê ki ma nở đầy hoa e ấp sau những tán lá xanh dày, sau mùa hoa, cây đã trổ quả mùa đầu. Nghe hướng dẫn viên du lịch nói vậy, chúng tôi ngước nhìn lên cây lê ki ma. Có lẽ tôi là người đầu tiên của đoàn du khách phát hiện ra một quả nhỏ sau nách lá, tôi chỉ cho mọi người xem, rồi tôi reo lên, khi thấy nhành nào cũng có quả, có những nhành 2 quả, có những nhành 3 quả, giấu mình sau những nách lá và chùm lá buông dày. Lúc này mọi người, đều nhìn thấy những chùm quả mùa đầu, trên cành cây lê ki ma. Hướng dẫn viên du lịch nói với chúng tôi: Quả sai như vậy nhưng từ khi trái vẫn còn non cây lê ki ma đã bắt đầu rụng quả.