Bệnh tiểu đường tuýp 2: Nguyên nhân, dấu hiệu, nguy cơ và tiên lượng

Bệnh tiểu đường tuýp 2 là gì?

Đây là một tình trạng mãn tính trong đó đường huyết (đường) không thể được điều chỉnh.

Có hai lý do cho vấn đề này. Đầu tiên, các tế bào của cơ thể trở nên kháng insulin. Insulin hoạt động giống như một chìa khóa để cho glucose (đường trong máu) di chuyển ra khỏi máu và vào các tế bào nơi nó được sử dụng làm nhiên liệu tạo ra năng lượng.

Khi các tế bào trở nên kháng insulin, việc di chuyển đường vào các tế bào đòi hỏi ngày càng nhiều insulin và quá nhiều đường tồn tại trong máu.

Theo thời gian, nếu các tế bào đòi hỏi ngày càng nhiều insulin, tuyến tụy không thể tạo ra đủ insulin để theo kịp và bắt đầu suy sụp. Lượng đường trong máu cao có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng ở tim, mắt, thận, thần kinh, nướu và răng của bạn.

Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể chia thành giai đoạn sớm (tiền tiểu đường), giai đoạn tiểu đường và giai đoạn bệnh nặng (có biến chứng).

Giai đoạn đầu chính là khoảng thời gian mới phát hiện ra tiểu đường. Tuy nhiên người Việt thường phát hiện bệnh muộn khoảng vài năm, do đó, khi được chẩn đoán 50% trường hợp đã có biến chứng kèm theo. Giai đoạn nguy hiểm là khi có những biến chứng cấp tính đó là bị nhiễm toan ceton, tăng áp lực thẩm thấu hoặc nhiễm trùng…

Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh tiểu đường tuýp 2 là gì?

Loại bệnh tiểu đường này phát triển dần dần, qua nhiều năm, vì vậy các dấu hiệu và triệu chứng có vẻ không xuất hiện hoặc khá nhẹ, và bạn có thể nghĩ rằng đó là thứ bạn "phải sống cùng".

Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, đây là triệu chứng chính, nhưng không phải ai cũng sẽ bị thừa cân. Trong thực tế, giảm cân có thể là một triệu chứng.

Các triệu chứng và dấu hiệu khác bao gồm:

• Mệt mỏi
• Đi tiểu thường xuyên
• Khát quá mức
• Tầm nhìn mờ
• Những vết thương không lành
• Đau nhói hoặc tê ở bàn chân
• Rối loạn cương dương (ED)
• Da sẫm màu dưới nách và xung quanh háng

Những dấu hiệu và triệu chứng của lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết) là gì?

Bệnh tiểu đường tuýp 2 là một tình trạng rối loạn đường huyết. Nhìn chung lượng đường trong máu quá cao, nhưng nó cũng có thể quá thấp. Điều này có thể xảy ra nếu bạn dùng thuốc trị tiểu đường sau đó bỏ bữa.

Lượng đường trong máu cũng có thể tăng rất nhanh sau bữa ăn có chỉ số đường huyết cao, và sau đó giảm vài giờ sau đó, giảm mạnh thành hạ đường huyết (lượng đường trong máu thấp).

Các dấu hiệu và triệu chứng của hạ đường huyết có thể bao gồm

• Chóng mặt
• Khó tập trung hoặc đưa ra quyết định
• Cảm thấy mồ hôi hoặc khó chịu
• Thay đổi tầm nhìn, nhìn bị mờ hoặc thu hẹp trường thị giác
• Cảm thấy yếu sinh lý
• Buồn ngủ
• Cảm thấy khó chịu

Những dấu hiệu và triệu chứng của lượng đường trong máu cao (tăng đường huyết) là gì?

Tăng đường huyết, hay đường huyết cao, thường gặp trong bệnh tiểu đường tuýp 2. Các dấu hiệu và triệu chứng của nó có thể là cấp tính (thời gian ngắn) hoặc mãn tính (kéo dài trong một khoảng thời gian dài).

Các triệu chứng cấp tính bao gồm:

• Cảm thấy mệt
• Cảm giác tầm nhìn bị mờ hoặc sương mù
• Đi tiểu thường xuyên
• Cảm thấy rất khát

Các dấu hiệu và triệu chứng mãn tính có thể bao gồm:

• Bị sạm da dưới nách, cổ, đùi
• Nhiễm nấm trên da như nấm giun đũa hoặc nấm móng chân
• Tăng cân
• Khó khăn với chức năng tình dục
• Cảm giác tê, ngứa ran hoặc cảm giác nóng rát ở bàn chân

Nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường tuýp 2

Bệnh tiểu đường tuýp 2 gây ra do mỡ, gan và tế bào ở các cơ không không phản ứng phù hợp với insulin. Tình trạng này gọi là kháng insulin.

Kết quả là glucose không thể vào trong tế bào để giúp bạn dự trữ năng lượng và dẫn đến lượng glucose trong máu quá cao gây ra hiện tượng tăng đường huyết.

Nguyên nhân của bệnh tiểu đường tuýp 2:

• Thừa cân hoặc béo phì: lượng chất béo và calo quá nhiều có thể khiến cơ thể bạn khó sử dụng insulin đúng cách
• Di truyền: cũng như bệnh tiểu đường tuýp 1 (đái tháo đường tuýp 1), tiền sử gia đình và gene cũng đóng vai trò gây ra bệnh tiểu đường tuýp 2.
• Một số chủng tộc có tỷ lệ di truyền bệnh cao hơn. Người Mỹ gốc Phi, người Latin, người Mỹ bản địa, người Mỹ gốc Á và người dân đảo Thái Bình Dương đều có nguy cơ gia tăng mắc bệnh.
• Thói quen và lối sống không lành mạnh: Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể thay đổi với sự chú ý siêng năng trong thay đổi hành vi lối sống. Nguyên nhân của bệnh tiểu đường tuýp 2 là do sự kết hợp của di truyền và thói quen lối sống không lành mạnh.

Các nguyên nhân liên quan tới thói quen lối sống không lành mạnh, ví dụ:

• Ăn quá nhiều đường và carbohydrate
• Ăn hoặc uống thực phẩm có chất làm ngọt nhân tạo
• Không tập thể dục đủ
• Đang bị căng thẳng liên tục

Sự khác biệt giữa bệnh tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2 là gì?

Nếu bạn có tuýp 2, bạn có thể hạ thấp lượng đường trong máu cao bằng chế độ ăn uống, tập thể dục và thuốc uống làm cho cơ thể nhạy cảm hơn với insulin hoặc giúp tuyến tụy giải phóng nhiều insulin hơn.

Trong bệnh tiểu đường tuýp 1, tuyến tụy không thể tạo ra bất kỳ loại insulin nào và mọi người phải phụ thuộc vào việc tiêm insulin để hạ đường huyết.

Theo thời gian, những người mắc bệnh tuýp 2 cũng có thể cần insulin. Điều này xảy ra khi tuyến tụy suy yếu

Tuy nhiên, bệnh tiểu đường tuýp 2 chưa hẳn đã nặng hơn bệnh tiểu đường tuýp 1. Bởi tiểu đường nặng hay nhẹ sẽ phụ thuộc vào đặc điểm của mỗi người bệnh. Không phải tuýp nào nặng hơn, tuýp nào nhẹ hơn. Mục tiêu của bác sĩ lâm sàng và người bệnh là làm sao để giảm đường huyết về mức cho phép, từ đó giảm các biến chứng do bệnh gây ra.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 là:

• Tuổi (trên 45 tuổi): Nguy cơ mắc bệnh tăng khi bạn già đi.Điều này có thể là do bạn có xu hướng tập thể dục ít hơn, giảm cơ và tăng cântheo độ tuổi. Nhưng bệnh tiểu đường tuýp 2 cũng đang gia tăng đáng kể ở trẻ em, thanh thiếu niên và người trưởng thành trẻ tuổi
• Tiền sử gia đình mắc bệnh tiểu đường: Nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ tăng nếu cha mẹ hoặc anh chị em có bệnh tiểu đường tuýp 2
• Yếu tố chủng tộc: Mặc dù vẫn không rõ ràng lý do tại sao, nhưng một số dân tộc – trong đó có người da đen, gốc Tây Ban Nha, người Mỹ và người Mỹ gốc Á – có nguy cơ mắc bệnh cao hơn
• Thừa cân: Cơ thể bạn càng có nhiều mỡ thì các tế bào càng trở nên đề kháng với insulin
• Bị tiểu đường thai kỳ: Nếu bạn mắc bệnh tiểu đường khi bạn có thai, nguy cơ tiền tiểu đường và tiểu đường tuýp 2 sau này tăng lên. Nếu bạn đã sinh con nặng hơn 4 kg, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2
• Huyết áp trên 140/90 (mm/Hg) có liên quan đến tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2
• Cholesterol và triglyceride bất thường:Nếu bạn có ít lipoprotein trọng lượng phân tử cao (HDL) hoặc cholesterol “tốt”, nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 tăng lên. Triglyceride là một loại chất béo có trong máu. Người có nhiều triglyceride có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Bác sĩ có thể cho bạn biết nồng độ cholesterol và triglyceride trong máu của bạn là bao nhiêu
• Hội chứng buồng trứng đa nang:Phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang – một tình trạng phổ biến đặc trưng của thời kỳ kinh nguyệt không đều, tóc mọc nhanh và béo phì – làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Ảnh hưởng của yếu tố lối sống đến nguy cơ mắc bệnh

Thói quen lối sống có thể góp phần khiến một người mắc bệnh, ví dụ:

• Thừa cân hoặc béo phì
• Ít vận động (bạn không tập thể dục và không hoạt động thể chất): Bạn càng ít vận động thì nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 càng cao. Hoạt động thể chấtgiúp bạn kiểm soát cân nặng của bạn, sử dụng glucose như một nguồn năng lượng và làm cho các tế bào trở nên nhạy cảm hơn với insulin
• Xem hơn 2 giờ TV mỗi ngày
• Uống các sản phẩm làm ngọt nhân tạo hoặc ngọt. Những sản phẩm này làm tăng nguy cơ của bạn lên 26% -67%.
• Kinh tế căng thẳng. Những người sống trong hoàn cảnh thu nhập thấp nhất có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 2 1/2 lần. 

Xét nghiệm máu để chẩn đoán bệnh tiểu đường tuýp 2

Kết quả xét nghiệm máu được sử dụng để chẩn đoán bệnh tiểu đường tuýp 2.

+ Lượng đường trong máu

Đầu tiên sẽ kiểm tra lượng đường trong máu của bệnh nhân. Lượng đường trong máu có thể được chia thành đường huyết lúc đói và đường huyết ngẫu nhiên tùy thuộc vào thời gian của bữa ăn. Đường huyết lúc đói ≥126 mg/dl hoặc đường huyết ngẫu nhiên ≥200 mg/dl là một trong những điều kiện để chẩn đoán bệnh tiểu đường.

+ HbA1c

Giá trị của HbA1c (hemoglobin A1c (NGSP)) cũng quan trọng trong chẩn đoán bệnh tiểu đường và nếu giá trị này ≥6,5% (giá trị NGSP) thì bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường. Giá trị HbA1c là giá trị phản ánh chỉ số đường huyết trung bình trong 1-2 tháng trước. Điều này là do glucose trong máu liên kết với moglobin và tuổi thọ trung bình của hồng cầu là 120 ngày (khoảng 4 tháng).

+ Xét nghiệm dung nạp glucose 75g đường uống (75g OGTT)

Ngoài ra, xét nghiệm dung nạp glucose 75g đường uống (75g OGTT) có thể được thực hiện để kiểm tra sự thay đổi lượng đường trong máu.

Trong xét nghiệm này, sau khi cho bệnh nhân hấp thụ 75g glucose, tiến hành lấy máu theo thời gian và đo lượng đường trong máu.

Đối với những người khỏe mạnh, lượng đường trong máu đạt đến giá trị tối đa khoảng 30 phút sau khi uống, và trở về mức dưới giá trị tiêu chuẩn hoặc sau khoảng 2 giờ.

Tuy nhiên, trong trường hợp của bệnh tiểu đường (loại bệnh tiểu đường), lượng đường trong máu không giảm hoàn toàn và vẫn còn cao. Giá trị đường huyết sau 2 giờ từ ≥200 mg/dl là một trong những điều kiện chẩn đoán bệnh tiểu đường.

Biến chứng của bệnh tiểu đường tuýp 2

Nếu bệnh tiểu đường tuýp 2 tiếp tục tiến triển sẽ tăng nguy cơ xuất hiện các biến chứng khác nhau. 3 biến chứng lớn là bệnh võng mạc tiểu đường, bệnh thận tiểu đường, tổn thương thần kinh (bệnh thần kinh tiểu đường), ngoài ra còn gây ra các bệnh lây nhiễm khác nhau do khả năng miễn dịch của cơ thể giảm và các bệnh như nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, xơ vữa động mạch tắc nghẽn do xơ vữa động mạch.

Nguy hiểm và tiên lượng về bệnh tiểu đường tuýp 2

Tiểu đường tuýp 2 là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong trên thế giới. Thống kê của Tổ chức

Y tế năm 2017 cho thấy, bệnh nhân tử vong do HIV, lao và sốt rét không bằng 1/3 so với số người tử vong do tiểu đường. Mỗi giây qua đi có một trường hợp người tiểu đường bị mất thị lực.

Đây cũng là nguyên nhân khiến hàng triệu người phải chạy thận hay cắt cụt chi ở các nước đang phát triển. Bệnh tiểu đường sẽ âm thầm tiến triển, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như suy thận, loét chân, đột quỵ,...

Không có một con số cụ thể về số năm mà một người có thể sống với bệnh tiểu đường tuýp 2. Theo một nghiên cứu tại Anh Quốc thì người tiểu đường tuýp 2 có tuổi thọ giảm trung bình 10 năm so với người bình thường. Phụ nữ phát hiện tiểu đường trên 55 tuổi giảm ít nhất 6 năm tuổi thọ, con số này ở nam giới là 5 năm.

Tuy nhiên, người bệnh không nên quá lo lắng về vấn đề này, bởi lẽ ngày này đã có rất nhiều những giải pháp giúp kéo dài thời gian sống.

Ngoài thuốc, chế độ ăn, luyện tập bạn cũng cần phải phối hợp tốt với bác sĩ để kiểm soát tốt đường huyết, tăng khả năng làm giảm kháng lnsulin, đồng thời bảo tồn chức năng của tuyến tụy.