Bệnh do một loại virut có tên là Varicella-Zorter (VZV), một thành viên trong họ Herpes gây nên. Virut VZV được phân lập năm 1952 bởi Waller.
Dưới kính hiển vi điện tử VZV là những tế bào hình tròn có đường kính cực nhỏ, có nhân nang DNA và vỏ bọc. Virut VZV gây bệnh trên các tế bào của dây thần kinh cảm giác hướng tâm. Ở vùng da có dây thần kinh nhiễm VZV sẽ bị viêm, sưng đỏ, đau, kèm theo cảm giác rát như phải bỏng. Các hạch lân cận sưng to, có sốt, mệt mỏi, sau 5 đến 7 ngày sẽ xuất hiện các mụn nước, bỏng nước trên nền da đỏ. Các bóng nước lúc đầu trong sau đó đục rất nhanh, có lõm ở giữa.
Cũng có khi các mụn nước gom thành bóng nước, có mủ rồi tự vỡ ra, đóng mày, có thể có hoại tử, loét, vết loét sẽ lành sau vài tuần để lại một vùng da đổi màu nâu sẫm. Lúc này VZV đã đi sâu vào các hệ thần kinh, cư trú sâu trong các hạch thần kinh giao cảm cho đến hết thời gian sống của cơ thể. Khi có môi trường thuận lợi, VZV tái hoạt trở lại, gây nên bệnh Zona. Nguyên nhân của sự tái hoạt trở lại của VZV là do sự suy giảm miễn dịch. Ở người cao tuổi, miễn dịch ức chế siêu vi bị giảm dần, đến khi sức đề kháng không đủ để ức chế siêu vi, đó là cơ hội để siêu vi hoạt động trở lại, xâm lấn lại các hệ thần kinh cảm giác, phá hủy tế bào thần kinh, gây tổn thương hạch và vùng da có dây thần kinh chi phối. Đó là lý do dẫn đến đau thần kinh Zona và sau Zona.
Đau thần kinh sau Zona:
Sau một đợt điều trị cấp tính một đến vài tuần, bệnh sẽ tự khỏi. Các vết trầy xước, vết loét nhìn bề ngoài đã hồi phục. Nhưng thỉnh thoảng từ 30 phút đến 1 hay 2 giờ lại xuất hiện một cơn giật khiến bệnh nhân không ăn không ngủ được nhất là đối với người trên 50 tuổi. Một cảm giác đau âm ỉ, dai dẳng khiến bệnh nhân hoang mang, đi khám bệnh nhiều nơi, đôi khi còn lầm tưởng mắc một bệnh nào khác nhưng thực chất đó là những triệu chứng đau sau Zona. Đau thần kinh sau Zona có thể kéo dài từ vài tháng, đến vài năm, có những trường hợp đau cho đến hết cuộc đời.
Đau thần kinh sau Zona phụ thuộc vào lứa tuổi. Tuổi càng trẻ ít đau hoặc không đau. Tuổi càng cao, sức đề kháng giảm, đau càng tăng. Có bệnh nhân cứ 30 phút lại một cơn giật làm cho cả năm trời không một giấc ngủ yên, đau nhức dữ dội, dai dẳng từng cơn mãn tính. Tiên lượng đau sau Zona phụ thuộc vào vị trí và các thương tổn do Zona gây nên.
Điều trị trước và sau Zona:
Trước tiên cần phải giữ vệ sinh sạch sẽ vùng bị bệnh. Tránh trầy xước, gây tổn thương làm lan rộng vết loét. Kháng sinh kháng virut Acyclovir, điều trị thật sớm khi xuất hiện các triệu chứng:
- Acyclovir 200mg uống 5 lần trong 24h. Mỗi lần uống cách nhau 4h, uống 5 đến 7 ngày (Dùng cho người lớn).
Đối với người bị suy giảm miễn dịch: Acyclovir 400mg x 5 đến 7 ngày. (Thuốc biệt dược và cách sử dụng, trang 21, Nhà XB Y học).
Nếu mụn nước chưa bị vỡ, bôi thuốc làm dịu da Rivanol 1%.
Nếu mụn nước đã vỡ thì chấm xanh methylen 1%, hoặc mỡ Tetracilin 1%.
Kem bôi da Acyclovir cream 3%. Bôi lên vị trí tổn thương ngày 5 đến 6 lần, mỗi lần cách nhau 3 đến 4 giờ. Nếu ngứa uống thêm các thuốc kháng Histamin Loratadin 10mg x ngày 1 viên.
Đau nhức uống Paracetamol 500mg x 6 viên/ngày x 3 đến 4 ngày, sau ăn.
Ăn đủ chất đạm, rau xanh, uống đủ nước, tránh stress, vận động cơ thể, lạc quan để giúp điều trị chóng hồi phục.
