Từ đầu năm đến nay, cá tra Việt Nam tiếp tục chiếm lĩnh thị trường thế giới. Tuy nhiên, có một thực tế đáng buồn là cá tra đang bị sứt mẻ uy tín bởi chính sự cạnh tranh không lành mạnh của các DN XK… 
Cá tra Việt Nam lại đang có nguy cơ bị kiện?
Giá cá tra XK thấp một cách vô lý
Theo Thứ trưởng Bộ NN- PTNT Nguyễn Việt Thắng, tuy cũng có một số nước nuôi cá tra, nhưng họ không có điều kiện nuôi cạnh tranh như ở Việt Nam. Thế nhưng, đáng buồn là từ đầu năm 2008 đến nay, giá XK cá tra đã bị suy giảm ở phần lớn các thị trường. Trong đó, thị trường Trung Đông giảm nhiều nhất 20,58%, tiếp đó là thị trường châu Á 10,95%, Đông Âu 10,8%, Nam Mỹ 8,62%, châu Âu 7,01%, châu Đại Dương 4,94%, châu Phi 2,8%, Mỹ 1,34%. Có thể nói, đây là một sự giảm giá bất thường. Bởi lẽ ra với việc đang chiếm lĩnh thị trường thế giới, cá tra Việt Nam đang thừa sức để làm được điều này.
Tình trạng nói trên xuất phát chủ yếu từ việc cạnh tranh không lành mạnh giữa các DN trong nước. Theo Hiệp hội Chế biến Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam, hiện nay nước ta đang có 168 DN XK cá tra, nhưng trong đó chỉ có 57 DN có nhà máy chế biến (chiếm 93% giá trị XK cá tra). 111 DN còn lại chỉ biết mua đi bán lại (chiếm 7%). 111 DN đơn thuần mua bán nói trên chỉ chiếm một thị phần XK rất nhỏ (7%), nhưng nhiều DN trong số này đang là những tác nhân làm rối loạn thị trường. Để giành được mối hàng, các DN đã sẵn sàng hạ giá bán cá tra xuống mức thấp, thậm chí rất thấp. Ngay cả khi một số nhà kinh doanh nước ngoài hỏi mua cá tra với giá rẻ như…bèo, cũng có những DN sẵn sàng chộp ngay lấy những hợp đồng này. Chính điều đó đã làm cho giá bán cá tra vào các thị trường khác nhau có mức chênh lệch rất lớn.
Chẳng hạn, giá cá tra bán vào thị trường Hà Lan đạt mức trung bình tới 4,16 USD/kg, thì giá bán cá tra vào thị trường Ukraina chỉ có…1,09 USD/kg, chênh lệch tới 382%. Theo VASEP, đây là một mức chênh lệch rất bất bình thường, bởi trước đây, mức chênh lệch chỉ là 10%. Còn mức giá trung bình 1,09 USD/kg xuất vào thị trường Ukraina (tương đương với hơn 18.000 đ tiền Việt), rõ ràng là một sự nhạo báng đối với người nuôi và các nhà chế biến XK cá tra chân chính. Bởi lẽ, giá thành nuôi cá tra ở ĐBSCL hiện đã vào khoảng 16.000 đ/kg. DN XK cá tra với giá 18.000 đ/kg thì chỉ có nước ép giá cá tra nguyên liệu xuống thật thấp mà thôi.
Việc nhiều DN đang cố tình XK cá tra vào một số thị trường với giá rẻ như cho, không chỉ đang gây tổn hại lớn tới uy tín, giá trị XK của cá tra Việt Nam. Mới đây, khi trao đổi với NNVN, Thứ trưởng Bộ NN- PTNT Lương Lê Phương đã tiết lộ, thị trường EU đã cảnh báo về khả năng sẽ kiện bán phá giá đối với cá tra Việt Nam vì nhiều DN đã bán các sản phẩm cá tra vào thị trường này với giá qúa thấp. Nếu điều này xảy ra, sẽ là sự lặp lại y hệt như hồi Mỹ kiện Việt Nam bán phá giá cá da trơn năm 2001. Và như vậy, cá tra Việt Nam sẽ lại phải trải qua một thời kỳ sóng gió nữa.
Lời cảnh báo từ thị trường Nga
Từ đầu năm đến nay, sự nổi lên mạnh mẽ của thị trường Nga đã giúp cho con cá tra Việt Nam có thêm một lối ra rất quan trọng, nhất là trong đợt khủng hoảng thừa cá tra kích cỡ lớn suốt mấy tháng qua. Thế nhưng, mới đây đã có những tín hiệu cảnh báo từ thị trường này đối với cá tra Việt Nam.
Vừa trở về sau chuyến đi công tác sang Nga, ông Lê Đình Hùng, GĐ Trung tâm Chất lượng, An toàn Vệ sinh và Thú y Thuỷ sản vùng 4 cho biết, phía Nga đang rất bức xúc trước những dấu hiệu gian lận thương mại của một số DN Việt Nam. Mà điển hình nhất là tỷ lệ nước đá để ướp cá quá lớn, tới vài chục %. Ông Hùng cho hay, người Nga đã nói thẳng rằng họ mua cá chứ không mua…nước đá, do đó họ chỉ chấp nhận tỷ lệ nước đá ở mức từ 10% trở xuống.
Đáng buồn là sự gian lận như trên đang được không ít DN Việt Nam "tận dụng" khi đưa cá tra vào những thị trường mới như Nga, Ukraina…với một suy nghĩ ngây thơ rằng thường khách hàng mới thì họ không mấy khi săm soi. Trong thời gian qua, những thị trường này không đòi hỏi khắt khe về chất lượng như EU, Mỹ, Nhật…Vì thế, nhiều DN Việt Nam đã nhân đó mà làm bừa. Mặt khác, việc tăng ồ ạt lượng cá tra XK vào những thị trường mới cũng làm không ít DN có dấu hiệu làm ẩu, làm lấy được.
Tuy nhiên, họ đâu có ngờ phía Nga đang có những động thái mạnh mẽ để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng nước họ. Nhiều quy định khắt khe hơn về chất lượng, VSATTP đang được họ đưa ra đối với những lô hàng cá tra NK. Mới đây, Nga đã cấm cửa khoảng 60 DN thuỷ sản Trung Quốc. Ấy thế mà các DN XK cá tra Việt Nam vẫn "điếc không sợ súng" thì quả là lạ.
