Vụ 1 năm nay, bắp của một loạt các công ty như Pioneer Hi-Bred, Advanta (Advanta ngô không bị ít hạt mà bị thối hạt khi bắp còn trên cây - theo www.baodaknong.org.vn), Dekalb, Syngenta tại các địa phương như An Giang, Đăk Lăk, Gia Lai… có hiện tượng hạt thưa, trái chìa, ảnh hưởng đến năng suất khiến bà con lo lắng.
Thời gian qua, nhiều phương tiện truyền thông đã tổ chức những cuộc thảo luận bàn tròn xoay quanh vấn đề này như Báo NNVN đã đàm thoại với ông Trần Xuân Định - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và ông Lê Quý Tường - Phó Giám đốc Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng Quốc gia.
Đài PT-TH Đồng Nai cũng đã thực hiện buổi tọa đàm với Viện Khoa học Kỹ thuật NN Miền Nam, Phòng Nông nghiệp huyện Xuân Lộc và Cty Syngenta Việt Nam, nhằm cung cấp cho bà con những kiến thức cần thiết để phát huy tối đa tiềm năng năng suất, chất lượng cây bắp lai vụ 2 và hạn chế đến thấp nhất các rủi ro có thể xảy ra ảnh hưởng đến thu nhập của nhà nông.
Kênh truyền hình VTV2 cũng xây dựng chương trình chia sẻ kiến thức về hiện tượng kết hạt kém trên cây ngô, nhằm hướng dẫn bà con kỹ thuật canh tác, nâng cao kỹ năng phát hiện và kiểm soát dịch bệnh gây mất mùa.
Theo phân tích của các chuyên gia, khi bắp mất mùa, ngoài yếu tố giống thì có những yếu tố khác cần phải xem xét như nhiệt độ, độ ẩm, thời điểm trổ cờ tung phấn có ở ngưỡng nhiệt độ bất lợi hay không, thổ nhưỡng thế nào. Những nơi chuyên canh cây bắp, trồng cùng một giống trong nhiều vụ liên tiếp hay trong điều kiện nóng ẩm mưa nhiều như năm nay bệnh có thể phát triển mạnh hơn, và đặc biệt khi giống quá mẫn cảm thì có khi chỉ cách nhau một bờ thôi đã bị thiệt hại khác nhau.
Cây bắp phát triển tốt nhưng kết hạt kém do điều kiện bất thuận
Điều kiện thời tiết bất lợi cũng khiến phấn chết, không kết hạt hoặc thưa hạt - nhất là lúc bắp trổ vào lúc nắng nóng trên 35 độ C. Do vậy, khi mất mùa, cần xem xét một cách tổng hợp các yếu tố trên để tìm ra nguyên nhân.
Trên thực tế, khi có hiện tượng mất mùa xảy ra, thường bà con quy cho Cty cung cấp giống, gây ra những tranh cãi kéo dài. Tiếp theo đó là tâm lý thấy Cty đã hỗ trợ cho địa phương khác thì cũng cố ép buộc phải hỗ trợ cho mình, bất kể nguyên nhân tại hai địa phương khác nhau, dẫn đến tình cảnh nhiều Cty phải khổ sở “giơ đầu chịu báng”, đền thì không thể, mà không đền thì rất vất vả để thoát khỏi vòng vây áp lực căng thẳng từ phía bà con, theo đó, chính quyền địa phương nhiều khi cũng rất khó giải thích cho dân.
Ông Võ Văn Hưng, Trưởng phòng NN- PTNT huyện Kông Chro (tỉnh Gia Lai), trong buổi làm việc với Cty Syngenta về việc bắp thưa hạt tại xã Yang Trung đã nói: “Những người làm chuyên môn như chúng tôi rất hiểu về nguyên nhân bắp thưa hạt. Nhưng người nông dân không phải ai cũng biết điều này”.
Nông dân một nắng hai sương phần lớn đời sống còn rất vất vả, thiếu thốn, quanh năm chỉ trông chờ vào một vài vụ thu hoạch, mất mùa là… trắng tay. Nhiều người không bình tĩnh tìm ra nguyên nhân thất thu, quy lỗi do giống và bắt nhà cung ứng phải đền bù thiệt hại.
Cụ thể là gần đây, tại xã Yang Trung (huyện Kông Chro, Gia Lai), một số diện tích trồng bắp lai vụ 2 với giống của Cty Syngenta cũng lâm vào tình trạng ít hạt, trái chìa. Theo danh sách khai báo của nông dân thì có trên 77 ha bị thiệt hại nhưng khi xác minh lại chỉ có 2 ha là trồng giống NK67.
Theo phát biểu của ông Đinh Kinh, Phó Chủ tịch UBND huyện Kông Chro trong biên bản làm việc giữa cơ quan chức năng với đại diện Cty đã xác định: “Có nhiều nguyên nhân nhưng không phải do giống”. Tuy nhiên với sức ép và đơn từ khiếu nại của bà con, đại diện chính quyền địa phương và cơ quan chức năng vẫn đề xuất Cty hỗ trợ thiệt hại cho dân. Tâm lý “cứ mất mùa là đổ tại giống” dường như ăn sâu vào suy nghĩ của bà con và một số cán bộ địa phương.
Theo nhận định của các chuyên gia thì: Nếu là giống giả hoặc giống kém chất lượng thì biểu hiện của cây ngô trên ruộng ngay từ giai đoạn đầu sẽ có sự khác biệt so với các tính trạng đặc trưng của giống như: Cây to nhỏ khác nhau; hình thái cây khác nhau và sinh trưởng phát triển yếu, không đồng đều ngay từ giai đoạn đầu…
Còn nếu cây ngô sinh trưởng phát triển bình thường, đúng theo đặc trưng của giống nhưng sau giai đoạn trổ cờ, phun râu xuất hiện hiện tượng kết hạt kém, bồ cào răng cưa thì có thể khẳng định 100% rằng nguyên nhân không phải do giống, mà vấn đề có thể xuất phát từ một trong các yếu tố sau:
Do giai đoạn trổ cờ phun râu của cây ngô nhiệt độ nắng nóng trên 35oC hoặc ẩm độ không khí thấp <50%, làm chết hạt phấn, giảm khả năng kết hợp giữa hạt phấn và râu ngô;
Hoặc do mưa kéo dài giai đoạn trổ cờ phun râu làm hạt phấn bị rửa trôi hoặc bết lại, không thụ phấn được; cũng có thể do việc bón phân không cân đối, bón dư đạm vào giai đoạn gần trổ;
Hoặc điều kiện đất quá chua, quá mặn cũng làm rối loạn sinh lý của cây ngô, gây ra hiện tượng kết hạt kém, bồ cào răng cưa.
Đối với nguyên nhân của hiện tượng trái chìa, bắp phụ, chuyên gia nhận định: Nếu do đặc tính giống như một số loại giống ngô hiện nay thì việc ra trái chìa, bắp phụ hoàn toàn không ảnh hưởng đến bắp chính vì ở giai đoạn vào chắc của hạt, bắp phụ sẽ teo đi, dinh dưỡng chỉ tập trung nuôi bắp chính.
Còn trong trường hợp hạt phấn không kết hợp với râu ngô, tức là hiện tượng kết hạt kém xảy ra thì các hoóc - môn sinh trưởng vốn dành để nuôi bắp, nuôi hạt nay tác động vào các đỉnh sinh trưởng giữa các lá bi hình thành nên các bắp phụ, nhiều ít khác nhau tùy thuộc vào mức độ kết hạt và điều kiện dinh dưỡng, một số ruộng bị nặng thậm chí bắp ngô trông như nải chuối có nhiều chồi và gần như không có hạt.
