(Diễn giả: GS.TS Mai Văn Quyền, nguyên Phó Viện trưởng Viện KHKT Nông nghiệp miền Nam; PGS.TS Phạm Văn Dư, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt; ThS. Phan Văn Tâm, Cty CP Phân bón Bình Điền)
THẾ NÀO LÀ DINH DƯỠNG CÂN ĐỐI, HỢP LÝ?
Cây trồng cũng như các sinh vật sống khác đều cần dinh dưỡng để sống, lớn lên, ra hoa kết trái. Qua phân tích thấy trong cây có 74 nguyên tố hóa học, trong đó có 16 nguyên tố cần thiết nhất là C, H, O, N, P, K, Ca, Mg, Si, Fe, Zn, Cu, Mn, Mo, Bo, Cl. Ngoại trừ 3 nguyên tố đầu là C, H, O và một phần N được lấy từ khí trời thì N và 12 nguyên tố còn lại đều được cung cấp từ đất và được coi là dinh dưỡng cho cây.
Với cây mọc tự nhiên không cần năng suất thì dinh dưỡng trong đất đủ cho cây sinh trưởng và phát triển và tạo nên hệ thực vật phong phú bao phủ trái đất hàng triệu năm nay, nhưng với cây trồng thì cần năng suất, lượng dinh dưỡng từ đất không đủ cho nhu cầu nên con người phải bón bổ sung.
Để cây trồng phát huy được tối đa năng suất như đặc tính giống thì các nguyên tố dinh dưỡng bổ sung, lượng bón bổ sung của từng nguyên tố cần căn cứ vào nhu cầu của cây, khả năng cung cấp của đất và lượng dinh dưỡng tuy có bón vào nhưng bị thất thoát do xói mòn, rửa trôi, bốc hơi và chuyển hóa thành dạng khác khiến cây không hấp thu được.
Lượng dinh dưỡng có trong đất và sự thất thoát của chúng cũng khác nhau theo từng loại đất khác nhau như đất phù sa, đát cát, đất đỏ bazan, đất phèn… Dinh dưỡng cân đối cho cây nghĩa là cung cấp dinh dưỡng đủ cho nhu cầu của cây cộng với lượng bị thất thoát và lượng bị chuyển hóa cây không hấp thụ được. Qua nhiều khảo sát thấy rằng lượng dinh dưỡng bổ sung thường phải gấp 5 lần so với nhu cầu của cây.
Vì nhu cầu dinh dưỡng của cây ở các thời kỳ sinh trưởng khác nhau cũng khác nhau, hơn nữa các loại đất khác nhau cũng chứa hàm lượng dinh dưỡng khác nhau nên việc bổ sung dinh dưỡng cho cây còn phải hợp lý, nghĩa là theo nguyên tắc "4 đúng": Đúng chủng loại, đúng liều lượng, đúng thời điểm và đúng kỹ thuật thì mới mang lại hiệu quả cao trong SX.
PHÂN CHUYÊN DÙNG - LOẠI DINH DƯỠNG ĐẶC BIỆT
13 nguyên tố dinh dưỡng cho cây được chia làm 3 nhóm, nhóm đại lượng gồm N,P,K, nhóm trung lượng bao gồm Ca, Mg, Si còn lại thuộc nhóm vi lượng. N được SX dưới nhiều dạng nhưng phổ biến nhất là urê và SA, P phổ biến từ 3 dạng lân supe, lân nung chảy và DAP; K từ KCl, K2SO4.
Để thuận tiện cho sử dụng, các nhà SX đã SX nên phân hỗn hợp NPK rồi NPK kết hợp trung vi lượng, đến NPK chuyên dùng, trong đó phân chuyên dùng được bổ sung đầy đủ các yếu tố trung vi lượng cho từng loại cây, từng giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây được Bộ NN-PTNT công nhận là tiến bộ kỹ thuật là tiến tiến nhất.
Phân chuyên dùng đầu tiên là phân chuyên dùng bón cho lúa vào 3 giai đoạn có tên Đầu trâu 997,998,999 của Cty CP Phân bón Bình Điền được SX, cung ứng vào năm 1996. Hiệu quả của phân chuyên dùng nhanh chóng được lan rộng ra cả nước với nhiều thương hiệu khác nhau.
Năm 2008, Bình Điền tiếp nhận thành quả nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ đã SX nên phân chuyên dùng kết hợp với Agrotain khiến cho hiệu quả càng cao do giảm được 25 - 30% lượng đạm thất thoát nên một bao phân Đầu trâu Lúa 1, Lúa 2 có khối lượng chỉ 35 kg/bao nhưng có giá trị dinh dưỡng bằng bao 50 kg của các nhà SX khác.
NPK 3 MÀU, NPK 1 MÀU VÀ CÔNG NGHỆ URÊ HÓA LỎNG
Những năm trước năm 2002, phân NPK ở VN thường có 3 màu do trộn 3 hạt phân N,P,K riêng lẻ có 3 màu khác nhau. Sau đó phân NPK thường có 4 màu, trong đó ngoài 3 hạt N,P,K còn có 1 hạt bao gồm các nguyên tố trung vi lượng. Tuy có đến 4 màu nhưng người dân vẫn quen gọi đấy là phân 3 màu.
Công nghệ phát triển, nhà SX nghiền nhỏ tất cả các nguyên liệu bao gồm N,P,K và các nguyên tố trung vi lượng tạo thành một hạt đồng nhất gọi là phân 1 hạt. Ưu điểm của phân 1 hạt là trong mỗi hạt phân đã đầy đủ các nguyên tố dinh dưỡng là N,P,K và các nguyên tố trung vi lượng.
SX phân 1 hạt cũng hạn chế được nạn làm phân giả vì muốn SX phải đầu tư thiết bị nhiều tiền vượt quá khả năng của bọn gian tế. Tuy nhiên nếu SX phân 1 hạt có tổng hàm lượng dinh dưỡng cao trên 50% thì dễ bị hút ẩm làm đông tảng, chảy nước. Để hạn chế điều không mong muốn này, các nhà SX thường sử dụng nguồn N chủ yếu từ phân SA và không quá 15-20% N có nguồn gốc từ phân urê.
Phân SA là phân chua sinh lý nên không được khuyến cáo cho cây trồng nước, mặt khác nếu sử dụng SA liên tục trong nhiều năm cho cây trồng cạn cũng không tốt cho cây trồng lẫn môi trường vì tích lũy quá nhiều lưu huỳnh trong đất.
Có thể SX phân NPK 1 hạt trong đó đạm được sử dụng từ urê đó là sử dụng công nghệ urê hóa lỏng. Tuy nguyên lý là vậy nhưng việc thực hành lại khó bởi urê hóa lỏng rất dễ làm tắc béc phun, làm cho dây chuyền SX không ổn định, công suất thấp. Việc Cty CP Phân bón Bình Điền, đơn vị đầu tiên ở VN thành công, đưa vào SX dây chuyền SX NPK theo công nghệ urê hóa lỏng hôm 25/1 vừa qua chắc chắn sẽ mở ra một thời kỳ phát triển mới cho ngành phân bón VN.
