ĐBSCL được đánh giá là vùng đất có nhiều tiềm năng để phát triển cây bắp thế nhưng hiện nay diện tích trồng bắp trong vùng vẫn quá nhỏ bé và manh mún. Theo lãnh đạo ngành nông nghiệp các địa phương ở đây thì nông dân chưa mặn mà với cây bắp là do còn gặp nhiều trở ngại, nhất là thị trường đầu ra không ổn định và giá cả bấp bênh.
Ở một số tỉnh trong khu vực diện tích trồng bắp đã sụt giảm nhiều so với những năm trước đây. Cụ thể tại Kiên Giang, có thời điểm diện tích cây bắp được nông dân trồng trên 300 ha nhưng nay giảm chỉ còn khoảng 50 ha. TS Đỗ Minh Nhựt, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Kiên Giang cho biết, những năm trước, khi ngành nông nghiệp khuyến khích nông dân trồng xen canh một vụ màu để thay thế cho một vụ lúa trong năm thì nhiều nông dân đã chọn cây bắp lai để làm. Cty Nông Lâm sản Kiên Giang đứng ra ký hợp đồng bao tiêu cho nông dân. Thực tế sản xuất cho thấy, năng suất bắp ở những nơi có điều kiện thâm canh tốt đều đạt trên 10 tấn/ha, còn trung bình cũng đạt từ 7-8 tấn/ha.
Tuy nhiên, do quá trình bao tiêu gặp trở ngại, từ đó nhiều nông dân không còn mặn mà với cây bắp nữa. Một số nông dân thích cây bắp vẫn tiếp tục theo đuổi nhưng do làm manh mún, sản lượng ít nên khó tiêu thụ. Vì vậy, cuối cùng cũng đành bỏ cuộc. Hiện diện tích cây bắp còn lại trên địa bàn tỉnh chủ yếu là bắp nếp, được nông dân trồng rải rác khắp nơi nhằm phục vụ nhu cầu ăn tươi là chính.
Một trở ngại khác khiến nông dân không chọn cây bắp là do canh tác loại cây này tốn công nhiều hơn so với trồng lúa. Một số nông dân cho biết, với mức độ cơ giới như hiện nay thì một gia đình chỉ cần 3-4 lao động là có thể làm 3 ha lúa khỏe re. Tuy nhiên, nếu chuyển qua trồng bắp thì số lao động này chỉ có thể làm được khoảng 1 ha.
Vì hiện nay trồng bắp chủ yếu là làm bằng tay, từ khâu xuống giống đến thu hoạch. Đó là chưa kể trồng xen canh trên đất lúa, khi thu hoạch xong phải dọn sạch đất để trả lại mặt ruộng cho vụ lúa sau. Thông thường, phần thân cây bắp nhiều gấp 3-4 lần phần trái thu hoạch, tính ra mỗi ha nông dân phải thu dọn từ 15-20 tấn thân cây nên rất ngán ngại. Trong khi đó, nếu làm lúa nông dân chỉ cần đốt bỏ rơm rạ hoặc cày vùi là xong.
Ông Ba Cơ (Trần Văn Cơ), một nông dân trồng bắp ở huyện Giồng Riềng, Kiên Giang cho biết, mặc dù cây bắp có thể trồng quanh năm nhưng hiệu quả nhất vẫn là vào mùa nắng. Thời điểm này lại trùng với vụ lúa đông xuân, vụ lúa cho năng suất và hiệu quả cao nhất trong năm nên cây bắp khó có thể cạnh tranh nổi. Hơn nữa, cây bắp là cây trồng cạn nên chỉ thích hợp ở những khu vực có địa hình cao, có hệ thống thoát nước tốt làm mới đạt hiệu quả.
Tại tỉnh Hậu Giang, diện tích cây bắp mấy năm qua cũng chỉ dậm chận tại chỗ, thậm chí còn có xu hướng giảm. Ông Phạm Hoài An, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Hậu Giang cho biết, diện tích cây bắp của tỉnh hiện dao động ở mức 600-700 ha. Trong đó, có khoảng 300 ha là bắp lai, còn lại là bắp nếp trồng để ăn. Bắp được nông dân Hậu Giang trồng tập trung chủ yếu ở huyện Châu Thành A là chính. Vì khu vực này tương đối cao, đất pha cát nên trồng đạt hiệu quả.
Tuy nhiên, nhiều người dân vẫn ngán ngại trồng bắp do giá cả đầu ra rất bấp bênh. Do không có doanh nghiệp đứng ra ký hợp đồng bao tiêu nên nông dân thường bị thương lái ép giá. Nông dân không có hệ thống để bảo quản nên bắp dễ bị mốc, mọt ăn… Vì vậy thu hoạch xong đắt rẻ gì họ cũng phải bán. Theo ông An, các giống bắp hiện đang được trồng ở ĐBSCL hiệu quả chưa thật sự hấp dẫn nông dân so với nhiều loại cây trồng khác nên khó phát triển. Hy vọng những năm tới, khi các giống bắp biến đổi gen được đưa vào sản xuất sẽ mang lại năng suất và hiệu quả cao thì mới mong mở rộng diện tích bắp.
Việc phát triển cây bắp ở ĐBSCL cứ mãi trong cái vòng luẩn quẩn: “Nông dân cần có sự đảm bảo của doanh nghiệp về đầu ra thì mới yên tâm trồng bắp. Còn doanh nghiệp thì lại chờ khi nào có vùng sản xuất tập trung, sản lượng nhiều mới có thể ký kết làm ăn”.
Mặc dù cây bắp có thể trồng được trên hầu hết nền đất lúa ở các địa phương vùng ĐBSCL. Tuy nhiên, trên thực tế nhiều nơi trồng bắp không đạt hiệu quả do năng suất quá thấp (chỉ đạt khoảng 3-4 tấn/ha) và sâu bệnh gây hại. Nông dân Nguyễn Văn Hồng, ở Châu Thành A, Hậu Giang phân tích: “Hiện nay, đa số nông dân không có kỹ thuật lẫn kinh nghiệm trồng bắp nên đạt hiệu quả không cao. Hơn nữa, do có ít hộ trồng nên bắp rất dễ bị chuột tấn công gây hại. Chính vì vậy mà cây bắp không thể cạnh tranh nổi với nhiều loại cây trồng khác như mía, khóm, khoai lang, cây ăn trái… Đây cũng chính là một trong những trở ngại không nhỏ đối với việc phát triển cây bắp ở ĐBSCL”.
Xét về mặt chính sách, hiện nay cây bắp cũng chưa được chú trọng nhiều mặc dù bắp được xếp vào loại cây trồng chính ở nước ta. Nhu cầu bắp để chế biến thức ăn chăn nuôi của nước ta rất lớn, mỗi năm các doanh nghiện vẫn đều đặn nhập về cả triệu tấn. Thế nhưng, đến giờ cây bắp hầu như chưa có một chính sách khuyến khích phát triển nào. Rõ nét nhất là việc quy hoạch phát triển vùng trồng bắp tập trung đến nay vẫn chưa có địa phương nào ở ĐBSCL thực hiện một cách cụ thể. Có chăng chỉ là một vài mô hình khuyến nông, rộ lên một vài năm rồi lại lụi tàn. Ngay cả việc bắt tay liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân để phát triển vùng trồng bắp cũng chưa được thực hiện một cách rốt ráo.
