Trong mấy tuần qua, ở các khu vực tập trung đầu mối SXKD lúa gạo vùng ĐBSCL, một số chủ DNXK gạo bắt đầu tăng tốc triển khai đầu tư xây nhà máy, nhà kho, lắp đặt thiết bị xay xát…để sớm đủ điều kiện tham gia XK.
Dẫu âm thầm nhưng không kém phần sôi động, nhất là khu vực từ Ô Môn, Thốt Nốt (Cần Thơ) và lan tới An Giang, Đồng Tháp. Một chủ DN nói, hiện nóng nhất bây giờ là đặt hàng thiết bị xay xát có chất lượng, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật như DN Cơ khí Bùi Văn Ngọ thì…phải xếp hàng chờ khá lâu mới mua được máy móc.
Cuối cùng sau thời gian bàn thảo kéo dài hơn 1 năm, Nghị định mới “Về kinh doanh XK gạo” của Thủ tướng Chính phủ đã ban hành (số 109/2010/NĐ-CP ngày 04/11/2010 và có hiệu lực từ 01/01/2011) sắp đi vào cuộc sống. Nhiều chuyên gia kinh tế và giới DN SXKD lúa gạo cho rằng, nghị định này sẽ là bước ngoặt tạo ra sự thay đổi lớn trên thị trường lúa gạo Việt Nam. Trước tiên các thành phần DN tham gia XK gạo sẽ phải tái cấu trúc, một bước chuẩn bị trước khi thương nhân nước ngoài đổ vào Việt Nam tham gia XK gạo, khi thị trường này được mở cửa vào đầu năm 2011.
Hiện thời là lúc các DNXK gạo bước vào cuộc đua thật sự. Ông N, một doanh nhân tại Cần Thơ (xin không nêu tên) ngày ngày từ Cần Thơ - An Giang đi về như con thoi để theo dõi sát sao diễn tiến công trình đang xây dựng. Ông N đang chuẩn bị lắp đặt thiết bị xay xát công suất lớn cho hai nhà máy mới tại An Giang. Vốn đầu tư dự kiến bao gồm hạ tầng, nhà xưởng khoảng 20 tỉ đồng. Ông tính toán: Mặc dù vốn đầu tư lớn, nhưng khép kín từ khâu xay xát đến lau bóng, nên kiểm soát chặt chẽ được chất lượng. Hơn nữa làm như vậy gía thành sẽ hạ được 40-50 đ/kg gạo.
Theo làn sóng đầu tư mới, ông Trần Thanh Vân – Phó Giám đốc Cty CP Gentraco (Cần Thơ) cho biết, Gentraco đã đầu đủ hệ thống kho có sức chứa lớn hàng ngàn tấn và hệ thống máy lau bóng gạo đạt tiêu chuẩn XK. Nhưng bây giờ Gentraco vẫn phải đầu tư xây dựng thêm 2 nhà máy xay xát mới, mở rộng nhà kho nâng cao năng lực SXKD, hy vọng hoàn thành kịp thời hạn theo nghị định. Trong khi trước đó, quanh Thốt Nốt giá đất đắt đỏ, chật hẹp nên một số DNTN đã dự liệu trước, tìm mua đất bên kia sông Hậu thuộc huyện Lấp Vò (Đồng Tháp).
Hiện đi dọc theo sông Hậu, nhìn sang bờ sông bên kia thuộc địa phận huyện Lấp Vò đã mọc lên những nhà máy xay xát mới với mặt bằng rộng 2-3ha và cả những dãy nhà kho sức chứa 3.000 tấn. Bây giờ nơi đây là khu đắc địa không thua kém Thốt Nốt, bởi có lợi thế thuận tiện đường sông để mua lúa từ khắp ba tỉnh giàu sản lượng nhất vùng ĐBSCL là An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp....
Khi các DN thi nhau xây nhà máy, mua thiết bị, nhà cung cấp máy xay xát hàng đầu của Việt Nam hiện nhận được rất nhiều đơn đặt hàng. Tuy nhiên, ông Bùi Phong Lưu, Giám đốc Cty TNHH Công - nông nghiệp Bùi Văn Ngọ, nhà cung cấp thiết bị sấy, xay xát, cho rằng: “Hiện nay đơn đặt hàng đang tăng lên. Nhưng đầu tư nhà máy theo Nghị định 109 cần phải “cân” với vùng nguyên liệu. Làm nhà máy lớn nhưng nguyên liệu phân tán sẽ không ổn, cần phải lập lại trật tự ở vùng nguyên liệu...
Một cuộc chạy đua “xếp hàng” để được chọn là những DN đủ điều kiện tham gia XK gạo đang diễn ra. Trước đó từng có một lập luận so sánh: Thái Lan hiện có 14 nhà XK gạo. Gạo Thái đạt các tiêu chuẩn XK nhờ được làm đồng bộ từ sản xuất, thu mua, xay xát, kho trữ..., đến tiêu thụ. Trong khi Việt Nam có tới hơn 230 DNXK gạo. Vì lẽ đó Nghị định 109 sẽ là giải pháp tích cực buộc các DN có trách nhiệm hơn với nông dân, bằng chính việc đầu tư vào công đoạn chế biến, dự trữ, nhằm nâng cao giá trị hạt gạo thay vì chỉ tìm kiếm lợi qua buôn bán lòng vòng...
