Chỉ chuyển đổi khi nắm chắc thị trường

* Sớm lập BCĐ chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa ĐBSCL

Sáng qua 6/5, tại TP Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang, Bộ NN-PTNT tổ chức hội nghị chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng ngô (bắp), đỗ tương (đậu nành) và cây trồng khác tại ĐBSCL. Bộ trưởng Cao Đức phát chủ trì hội nghị.

Hội nghị thu hút gần 150 đại biểu là các nhà quản lý, nhà khoa học và các doanh nghiệp (DN) cung ứng giống, bao tiêu sản phẩm đến từ các tỉnh, thành khu vực ĐBSCL và TP Hồ Chí Minh. Mục đích chính của hội nghị là bàn các giải pháp nhằm hỗ trợ nông dân chuyển đổi từ trồng lúa sang các loại cây trồng cạn khác, giúp mang lại nguồn thu nhập cao hơn.

Bộ trưởng Cao Đức Phát phát biểu chỉ đạo Hội nghị 

Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Cao Đức Phát cho rằng việc chuyển đổi từ trồng lúa, nhất là những vụ mùa có thời tiết không thuận lợi như xuân hè (XH), hè thu (HT) sang các loại cây trồng khác là việc làm cần thiết, cần thực hiện sớm để giảm áp lực trong tình hình tiêu thụ lúa gạo năm 2014 đang gặp nhiều khó khăn. Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành chính sách hỗ trợ nông dân để thực hiện việc chuyển đổi này.

Vì vậy, chúng ta cần phải bàn kỹ về giải pháp thực hiện, phân tích những khó khăn, vướng mắc để tháo gỡ. Cụ thể, từng địa phương phải chỉ ra được lợi thế của mình khi chuyển đổi, trong nhóm các cây trồng cạn thì cây gì có thể thay thế cây lúa mà mang lại thu nhập tốt hơn cho nông dân. Khi chuyển đổi thì khâu tổ chức SX thực hiện như thế nào, thị trường tiêu thụ ở đâu, các giải pháp kỹ thuật giúp dân chuyển đổi để mang lại hiệu quả cao.

Ông Phạm Văn Dư, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) cho rằng, khó khăn khi bắt tay chuyển đổi hiện nay là do nông dân đã quá quen với tập quán canh tác cây lúa nước, cơ sở hạ tầng cho cây trồng cạn chưa được đầu tư, một số nơi có mô hình chuyển đổi nhưng chỉ mang tính tự phát, chưa có quy hoạch bài bản…

 Hơn nữa, phần lớn nông dân có tư tưởng trồng lúa vẫn dễ tiêu thụ hơn các loại cây trồng khác, khi thị trường đầu ra gặp khó khăn có thể tạm trữ lại chờ giá... Tuy nhiên, lợi thế là thị trường Việt Nam đang rất cần 2 loại nông sản là ngô và đỗ tương, nhu cầu tiêu thụ rất lớn. Năm qua chúng ta phải nhập khẩu tới 2,2 triệu tấn ngô, 3,3 triệu tấn đỗ tương, trong khi lúa gạo lại đang khó khăn về đầu ra.

Thực tế nhiều địa phương đã thực hiện chuyển đổi từ cây lúa sang cây trồng khác mang lại hiệu quả cao hơn hẳn. Chẳng hạn Đồng Tháp có mô hình: lúa – ngô lai hoặc đỗ tương; mè (vừng); sen. Trong đó, mô hình lúa - mè và lúa - sen được đánh giá là cho hiệu quả cao nhất. Cần Thơ có mô hình: lúa – mè – ngô giúp nông dân tăng thêm 20% lợi nhuận so với chỉ độc canh cây lúa.

 Tương tự, tại Kiên Giang, có 2 dạng mô hình 2 lúa – 1 màu. Trong đó, mô hình lúa ĐX + màu (HT) + lúa TĐ đạt lợi nhuận trên 42 triệu đ/ha; lúa ĐX + màu (XH) + lúa HT đạt lợi nhuận 38 triệu đ/ha. Nổi bật là ở Bạc Liêu có một số mô hình: 1 lúa – 1 màu, 1 lúa – màu, 2 lúa – 1 màu lợi nhuận cao nhất lên đến 76 triệu đ/ha.

Mục tiêu từ nay đến năm 2020, toàn vùng ĐBSCL sẽ chuyển đổi 204 ngàn ha lúa sang cây trồng khác, chủ yếu là giảm diện tích vụ XH và HT, vì đây là 2 vụ SX có chi phí cao nhưng năng suất lại thấp.

 Cụ thể diện chuyển đổi sang ngô là 53 ngàn ha (chiếm 26%); đậu tương 13 ngàn ha (6%); dưa, rau, hoa là 60 ngàn ha (29%); lúa kết hợp thủy sản 32 ngàn ha (16%); cây thức ăn gia súc 18 ngàn ha (9%); mè, đậu phộng (lạc) 14 ngàn ha (7%); cây khác 14 ngàn ha (7%)... Thực tế thời gian qua cho thấy, ngô đang là cây trồng được chuyển đổi nhanh nhất, mục tiêu đến năm 2015 là 30 ngàn ha nhưng đến nay đã đạt khoảng 42 ngàn ha.

Theo ông Dư, để chuyển đổi được hiệu quả thì cần sớm triển khai các cơ chế chính sách hỗ trợ, hoàn chỉnh quy hoạch, tập trung đầu tư cơ sở hạ tầng, nhất là hệ thống thủy lợi, KHCN, cơ giới hóa cho cây trồng cạn. Trong quy hoạch phát triển SX phải gắn với thị trường tiêu thụ, hướng đến hình thành cánh đồng lớn…

Ngô trồng trên đất lúa vụ HT 2014 tại Giang Thành, Kiên Giang. Ảnh: Lê Hoàng Vũ

Tương tự, PGS.TS Trịnh Khắc Quang, PGĐ Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, cũng cho rằng, các địa phương cần phải đẩy mạnh đầu tư cho KHCN, cơ giới hóa để giảm giá thành thì kế hoạch chuyển đổi mới thành công. Về công nghệ cần phải chú trọng khâu SX giống, kỹ thuật thâm canh, cơ giới hóa khâu làm đất, gieo hạt, thu hoạch, tách hạt, sấy khô… Về tổ chức SX và tiêu thụ sản phẩm cần chú trọng vai trò liên kết 4 nhà, nhất là giữa DN và nông dân và phải có chính sách điều hòa lợi ích trong chuỗi giá trị SX.

Về phía địa phương, PGĐ Sở NN-PTNT Tiền Giang Cao Văn Hóa, cho biết, thực tế nông dân chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng rau màu đều mang lại lợi nhuận cao hơn gấp 2-3 lần. Một lợi thế khác là trồng màu thời gian canh tác ngắn hơn. Trong năm nay, tỉnh có kế hoạch chuyển đổi khoảng 3.800 ha đất lúa sang luân canh rau màu và dự kiến giảm diện tích đất lúa từ 83.000 ha hiện nay xuống còn 78.000 ha vào năm 2030.

 Để làm được việc này, ông Hóa kiến nghị Bộ NN-PTNT hỗ trợ kinh phí để địa phương đầu tư hệ thống thủy lợi, đưa cơ giới hóa vào phục vụ cho cây trồng cạn, từ đó có thể bỏ hẳn vụ lúa HT. Đồng thời, cho phép mở rộng mô hình trồng giống biến đổi gen để tăng năng suất, giảm giá thành mới có thể cạnh tranh được với giá gạo các nước trên thế giới.

Tỉnh Long An cũng có kế hoạch chuyển đổi 20.000 ha từ đất lúa sang trồng thanh long và cây chanh. Ông Nguyễn Thanh Truyền, PGĐ Sở NN-PTNT tỉnh này cho biết, ngành nông nghiệp tỉnh đang đẩy mạnh các mô hình chuyển đổi, hướng dẫn học tập các mô hình, xúc tiến thương mại để giải quyết đầu ra. Khó khăn là hiện nay khâu cơ giới hóa trong SX cây trồng cạn còn rất ít, khiến nông dân ngại chuyển đổi. Ông Truyền kiến nghị nhà nước cần có chính sách khuyến khích đầu tư về kỹ thuật, máy móc và giống tốt để thuận lợi cho việc chuyển đổi.

Ông Trần Trương Tấn Tài, GĐ bán hàng khu vực phía Nam, Cty Dekalb Việt Nam cho biết, theo thống kê toàn vùng ĐBSCL hiện mới chỉ có khoảng 6 ngàn ha trồng ngô, chủ yếu ở An Giang, Đồng Tháp, Long An và Cần Thơ… Đây là con số khá khiêm tốn. Cty Dekalb hiện đang là đơn vị đi đầu để đưa các giống ngô lai có năng suất cao vào khu vực này. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là khâu cơ giới hóa còn hạn chế, dẫn đến nông dân chưa mạnh dạn chuyển đổi.