Chữ tình nơi non cao

Sau mỗi vụ thu hoạch lúa, đồng bào dân tộc Cơ Tu ở huyện vùng cao Tây Giang (Quảng Nam) dù gia đình giàu có hay nghèo khó đều mang một ít thóc, gạo góp vào “Kho thóc tình thương”. 

>> Tây Giang ký sự

KHO THÓC TÌNH THƯƠNG

Vùng cao huyện Tây Giang dường như năm nào cũng bị thiên tai hoành hành, có năm nước lũ nhấn chìm nhiều thôn trên địa bàn huyện, năm thì nước lũ gây sạt lở đường sá, bồi lấp ruộng đồng... Vì thế, người dân luôn sống cách biệt với thế giới bên ngoài, ít thì 1 tuần, nhiều từ 4 - 5 tháng. Miếng ăn qua ngày trông chờ vào rau, củ cây rừng.

Có phải vì vậy mà đồng bào dân Cơ Tu đã hình thành nếp sống biết lo cho người khác để vượt qua những khó khăn? Điều này dễ nhận thấy nhất là chuyện san sẻ cho nhau từ những vật dụng hằng ngày, chẳng hạn một ai trong thôn săn bắt được con thú, lấy được ít rau rừng, họ không làm của riêng mình mà chia cho cả thôn.

Nay, đời sống của người Cơ Tu đang dần bắt nhịp với vùng xuôi nhưng chữ tình của họ vẫn chưa phai nhạt. Điều mà chúng tôi thấy rõ nhất là việc lập “Kho thóc tình thương”, một việc làm đã ăn sâu trong tiềm thức của mọi người.

Mỗi khi người dân gặp thiên tai, "Kho thóc tình thương” của UBND xã Lăng được mở để cấp phát

Chuyện này đi đến đâu ở huyện Tây Giang cũng bắt gặp nhưng điển hình nhất là ở xã Lăng, nơi có gần 100% người Cơ Tu sinh sống. Khi hỏi chuyện, anh Bríu Hùng, Phó Chủ tịch UBND xã Lăng, kể: “Từ khi sinh ra, tôi đã chứng kiến phong tục này, cứ sau vụ thu hoạch, mỗi người dân đưa thóc, gạo ra nhà của thôn để dự trữ. Nhưng hoạt động nề nếp là từ khi Hội Chữ thập đỏ huyện vào cuộc, thôn nào chưa có thì làm bằng được, kho thóc lúc nào cũng đầy ắp”.

Ngay tại trụ sở UBND xã Lăng cũng có một "Kho thóc tình thương" đã được dựng lên gần chục năm nay. Trong kho không lúc nào thiếu thóc, gạo. 

Anh Hùng dẫn chúng tôi ra phía sau trụ sở ủy ban rồi mở cửa kho, bảo: “Đây là số tiền của cán bộ trong xã đóng góp. Đã trở thành thông lệ, năm nào cũng vậy, đầu năm mỗi người đóng góp ít tiền chờ đến lúc bà con thu hoạch lúa, xã đứng ra mua rồi cất trong kho. Đến lúc thiên tai ập tới thì mở kho cấp phát cho những gia đình bị thiệt hại, còn năm nào không bị thiên tai, xã xem hộ dân nào khó khăn, mở kho cấp phát”.

"Khóc thóc tình thương" của UBND xã Lăng chất đầy thóc

Cũng giống như kho thóc của xã, tại 7 thôn ở xã Lăng, thôn nào cũng có một kho thóc. Những kho thóc đó là “vị cứu tinh” của nhiều hộ dân trong thôn, giúp họ vượt qua cảnh khốn khó. Đơn cử như năm 2009, trong trận đại hồng thủy do cơn bão số 9 gây ra, trên địa bàn xã Lăng bị sạt lở và bị chia cắt nhiều ngày.

Trong khi đó, người dân tại nhiều thôn của xã bị cô lập, thiếu ăn; các đoàn cứu trợ không thể tiếp cận được để cứu đói thì miếng ăn qua ngày của bà con dựa nhờ vào thóc, gạo từ kho cấp phát. Các trưởng thôn, già làng mở hết các kho giải quyết cái đói trước mắt cho bà con. Nhờ vậy mà nhiều thôn sau những ngày chia cắt đã vượt qua khó khăn.

Ông Mạc Như Phương, Chánh Văn phòng UBND huyện Tây Giang, cho hay, việc xây dựng kho thóc cộng đồng trong đồng bào dân tộc Cơ Tu huyện Tây Giang xuất phát từ thực tế khó khăn của địa phương và phong tục góp thóc tạo “Quỹ lúa rẫy” của đồng bào.

Nhận thấy đây là mô hình thiết thực, cần được nhân rộng, nhất là sau khi Hội Chữ thập đỏ tỉnh phát động phong trào xây dựng “Hũ gạo tình thương”, Hội Chữ thập đỏ huyện Tây Giang đã vận dụng, nhân rộng “Quỹ lúa rẫy”, mỗi năm huy động từ 2 - 2,5 tấn thóc từ các kho trong toàn huyện. Đặc biệt, từ năm 2008, Hội Chữ thập đỏ huyện đã hướng dẫn các Hội và Chi hội cơ sở xây dựng “Kho thóc tình thương” tại các xã.

Theo đó, ngoài “Quỹ lúa rẫy” tại thôn do già làng và thôn trưởng quản lý (70/70 thôn trong huyện đều đã xây dựng quỹ này), đến nay tại 10/10 xã của huyện Tây Giang cũng đã xây dựng được “Kho thóc tình thương”. Đây là nguồn dự trữ lúa gạo khá lớn (khoảng 10 tấn/năm) được huy động trên cơ sở tự nguyện đóng góp của cộng đồng dùng để cứu đói, hỗ trợ cho đồng bào trong vùng mỗi khi bị thiếu ăn hoặc bị thiên tai, đau ốm...

“Tùy từng nhà, từng năm được mùa hay mất mùa mà đóng góp nhiều hay ít (nhưng ít nhất cũng từ 1 ang khoảng 7kg) để đó. Thóc ở kho là của để dành của cả thôn. Thôn sẽ phân chia cho các nhà có người bị ốm, bị thiên tai hay thiếu ăn do mất mùa”, ông Phương cho biết.

KHÔNG SỢ THIẾU CƠM

Dẫn chúng tôi đi thăm một kho thóc nằm trên trục đường chính của xã Lăng, anh Hùng nói: Hiện nay, ở xã Lăng, do yêu cầu để dành đất để thực hiện Chương trình xây dựng NTM nên một số kho thóc nằm sát trục đường của xã đã di chuyển vào sâu bên trong và được xây dựng lại khang trang hơn.  

“Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, để có lương thực dự trữ đề phòng khi bị giặc càn quét, hoặc giúp nhau khi mưa lũ, giúp du kích, bộ đội đóng quân trong thôn, bản, người dân đã có sáng kiến dự trữ lương thực bằng cách bỏ thóc sạch vào lu, hũ và cất ở những nơi kín đáo, khi nào cần là có thóc, gạo cứu đói ngay", anh Hùng kể.

Kho thóc thôn Bha’ lừa

Ngày nay, "Kho thóc tình thương" được dựng theo kiểu nhà cộng đồng của người Cà Tu bằng gỗ, diện tích khoảng 25 m2 và thường là nằm sát nhà sinh hoạt cộng đồng. Mái được lợp bằng tôn cách mặt đất khoảng 1,5 - 2 m, cửa được khóa cẩn thận và thường xuyên có người trông nom nên thóc không bị ẩm, ướt khi trời mưa, không sợ chuột phá...

Ông Alăng Bưởi, Phó trưởng thôn Bha’ lừa, xã Lăng, cho hay: Để duy trì được lượng thóc trong kho, hằng năm khi mùa vụ kết thúc, thóc được các gia đình đóng góp trên tinh thần tự nguyện, ít nhất một ang lúa/một mùa và 10 lon gạo.

Tùy điều kiện từng hộ gia đình, có người góp cả chục ang và được phơi khô chuyển về kho trước mùa mưa lũ. Hộ gia đình nào không muốn góp thóc, có thể ủng hộ bằng tiền nộp cho cán bộ thôn để trực tiếp mua thóc chuyển vào kho.

Dẫn chúng tôi ra thăm kho thóc ở thôn Bha’ lừa, thấy thóc không còn nhiều, ông Bưởi giải thích: “Trong đợt lũ vừa rồi, thôn mới xuất cho 5 hộ bị nước lũ cuốn trôi hết thóc. Lãnh đạo thôn đã xát gạo rồi cấp cho mỗi hộ 50 kg gạo để chống đói”.