Chưa thấy vai trò của Nhà nước trong bảo vệ người tiêu dùng

* Buộc NTD trả phí là vô lý

Lần đầu tiên trình và xin ý kiến UBTVQH nhưng dự Luật Bảo vệ người tiêu dùng (NTD) đã bị nhiều ý kiến chỉ trích của các đại biểu vì thiếu hẳn vai trò quản lý Nhà nước trong Luật.

Các đại biểu đều đồng tình về sự cần thiết ban hành Luật Bảo vệ NTD, bởi theo Tờ trình của Chính phủ, xu hướng các vụ vi phạm quyền lợi NTD ngày càng gia tăng cả về số lượng và mức độ, nhiều vụ việc đã gây thiệt hại không chỉ về tài sản mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí tính mạng của NTD.

Bảo vệ quyền lợi NTD hiện nay đã có Pháp lệnh. Tuy nhiên Pháp lệnh mới chỉ dừng lại ở việc ghi nhận các quyền của NTD như một “tuyên ngôn” mà chưa có những cơ chế cụ thể để thực thi các quyền này. Điểm mới trong dự thảo Luật Bảo vệ NTD đưa ra lấy ý kiến lần này, Ban soạn thảo đã bổ sung thêm một số chế tài xử lý vi phạm hành chính như đưa vào danh sách công khai các DN vi phạm quyền lợi NTD, buộc đình chỉ hoặc tạm đình chỉ hoạt động kinh doanh ngành nghề có hành vi vi phạm pháp luật…

Tuy nhiên, một trong những vấn đề được nhiều đại biểu đề cập là bóng dáng vai trò của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng còn chưa rõ. Chủ nhiệm UB Các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai cho rằng, dự thảo Luật mới thể hiện quan hệ của nhà sản xuất và NTD, cần có quy định vai trò quản lý Nhà nước trong dự thảo Luật. “Đối với nhiều lĩnh vực, mặt hàng, bản thân NTD không thể tự bảo vệ được mình mà phải cần tới bàn tay can thiệp của Nhà nước. Đơn cử như sản phẩm sữa, ngoài vấn đề chất lượng, thì việc giá cao như thời gian qua bắt buộc Nhà nước phải can thiệp. Trong giai đoạn chúng ta bước vào nền kinh tế thị trường như hiện nay, vai trò của nhà nước là cần thiết cho tới khi các tổ chức bảo vệ NTD mạnh lên”, bà Mai nói.

Theo ông Đào Trọng Thi, Chủ nhiệm UB Văn hóa Giáo dục Thanh Thiếu niên & Nhi đồng của QH, nếu chỉ quy định “bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của NTD là trách nhiệm chung của toàn xã hội; Nhà nước khuyến khích mọi tổ chức, cá nhân tham gia vào công tác bảo vệ NTD”, như vậy thì dự Luật Bảo vệ NTD đã thiếu hẳn vai trò quản lý của nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi NTD.

Liên quan đến giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hành chính đối với những giá trị hàng hóa, dịch vụ tranh chấp dưới 10 triệu như quy định của dự luật, Chủ nhiệm UB Pháp luật của QH, ông Nguyễn Văn Thuận cho biết: “Vấn đề này là tranh chấp dân sự hai bên, không đúng thẩm quyền cơ quan nhà nước, nếu người được giải quyết không đồng ý sẽ lại tiếp tục khiếu nại lên cấp trên, làm phức tạp tình hình. Bản chất tranh chấp này không liên quan quản lý hành chính, giải quyết hành chính là không ổn”.

Theo lý giải của Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng thì sở dĩ quy định như vậy trong dự luật là vì xuất phát từ thực tế các thủ tục, quy trình tố tụng hiện hành qua nhiều khâu phức tạp, gây tâm lý e ngại cho NTD. Cũng vì lý do này mà dự luật quy định thêm việc cơ quan hành chính nhà nước giải quyết tranh chấp các hàng hóa, dịch vụ có giá trị dưới 10 triệu đồng. Cách làm này sẽ giúp NTD hạn chế được tâm lý e ngại, mạnh dạn, chủ động hơn trong bảo vệ quyền lợi của mình.

Một nội dung khác thu hút sự quan tâm đặc biệt của các thành viên UBTVQH tại phiên thảo luận là quy định những vụ án bảo vệ quyền lợi NTD do tổ chức bảo vệ quyền lợi NTD khởi kiện hay bản thân NTD tự khởi kiện đều phải tự chi trả các chi phí phát sinh trong quá trình giải quyết vụ án. Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu cho rằng quy định như vậy là vô lý, vì theo ông Lưu, pháp luật hiện hành quy định ai thua kiện người đó phải chịu án phí. Tuy nhiên, ông lại tán thành với quy định của dự Luật là NTD và tổ chức bảo vệ NTD tham gia vụ án dân sự về bảo vệ quyền lợi NTD được miễn tạm ứng án phí, lệ phí tại tòa án.