Sau 1.767 năm, kể từ ngày Bà Triệu xây dựng hệ thống đồn lũy chống giặc Ngô ngay trên mảnh đất xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc (Thanh Hóa), Đảng, Nhà nước và nhân dân cả nước nói chung, xứ Thanh nói riêng không ngừng trùng tu, tôn tạo đền thờ như một hành động tri ân những đóng góp to lớn của vị tướng anh hùng.
Ngày 7/4, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã long trọng trao bằng công nhận đền Bà Triệu là di tích Quốc gia đặc biệt.
Nữ Anh hùng áo vải
Nữ tướng Triệu Thị Trinh (tức Bà Triệu), sinh năm Bính Ngọ (226) tại miền núi Quân Yên, quận Cửu Chân (nay thuộc huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa).
Thuở nhỏ cha mẹ đều mất sớm, Bà Triệu đến ở với anh là Triệu Quốc Đạt, một hào trưởng ở Quan Yên. Lớn lên, Bà là người có sức mạnh, giỏi võ nghệ, lại có chí lớn, khi thấy quan lại nhà Đông Ngô (Trung Quốc) tàn ác, áp dức dân lành, Bà Triệu bèn bàn với anh việc khởi binh chống lại. Lúc đầu, Triệu Quốc Đạt không tán thành nhưng sau chịu nghe theo ý kiến của em.
Lãnh đạo Trung ương, tỉnh Thanh Hóa dâng hương tại đền thờ
Từ hai căn cứ núi Nưa và Yên Định, hai anh em Bà dẫn quân đánh chiếm quận lỵ Tư Phố nằm ở vị trí hữu ngạn sông Mã. Đây là căn cứ quân sự lớn của quan quân nhà Đông Ngô trên đất Cửu Chân, đứng đầu là Tiết Kính Hàn. Thừa thắng, lực lượng nghĩa quân chuyển hướng xuống hoạt động ở vùng đồng bằng con sông này.
Đúng lúc ấy, Triệu Quốc Đạt lâm bệnh qua đời, các nghĩa binh thấy Bà làm tướng có can đảm, bèn tôn lên làm chủ. Khi ra trận, Bà Triệu mặc áo giáp vàng, đi guốc ngà, cài trâm vàng, cưỡi voi và được tôn là Nhụy Kiều tướng quân.
Suốt quá trình lãnh đạo nhân dân ta khởi nghĩa chống ách cai trị của quân xâm lược (năm 248) ý chí, quyết tâm sắt đá của Bà Triệu thể hiện qua từng câu nói: "Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp bằng sóng dữ, chém cá kình ở Biển Đông, đánh đuổi quân Ngô, giành lại giang sơn, cởi ách nô lệ, chứ không chịu khom lưng làm tì thiếp cho người ta".
Bà Triệu hy sinh trên núi Tùng, huyện Hậu Lộc (Thanh Hóa) lúc mới 23 tuổi xuân. Để tưởng nhớ và tôn vinh vị nữ tướng Anh hùng, nhân dân ta đã xây dựng đền thờ Bà Triệu trên núi Gai thuộc xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc.
Ngay gần khu vực đền là lăng Bà Triệu trên núi Tùng, nơi Bà hy sinh và đình Bà Triệu ở làng Phú Điền. Ba di tích này đã tạo thành một quần thể tam giác vững chắc: đình - lăng - đền, được bảo vệ, giữ gìn nguyên dạng với các kiến trúc truyền thống có nguyên mẫu từ thế kỷ XVIII.
Di tích Quốc gia đặc biệt thứ hai ở xứ Thanh
Theo sử sách ghi lại, đền thờ Bà Triệu có lịch sử đã lâu đời, lúc mới khởi dựng chỉ có 3 gian gỗ lợp bằng tranh, bên trong có một bệ thờ Bà Triệu.
Chương trình văn nghệ chào mừng sự kiện
Đến thời tiền Lý (549 – 602) vua Lý Nam Đế trong một lần kéo quân vào Nam tiễu trừ phong kiến Lâm Ấp đã nghỉ tại làng Bình Lâm (thuộc xã Hà Lân, huyện Hà Trung bây giờ). Vua Lý Nam Đế đã đến thăm đền và cầu xin giúp đánh thắng giặc. Khi chiến thắng trở về, Lý Nam Đế đã phong cho Bà làm thần và cấp tiền cho dân làng sửa sang ngôi đền…
| Ông Lê Khánh Hải, Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL: “Lịch sử đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân tộc ta. Chúng ta có quyền tự hào về những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung... Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng... Tỉnh Thanh Hoá cần tiếp tục quan tâm xây dựng, trùng tu, bảo tồn khu di tích Quốc gia đặc biệt đền Bà Triệu; đồng thời, xây dựng, trùng tu các di tích khác gắn với chiến tích Bà Triệu”. |
Sau rất nhiều lần trùng tu qua các thời kỳ, đến nay đền Bà Triệu được xây dựng theo hình thức kiến trúc truyền thống vùng đồng bằng Bắc Trung Bộ trên diện tích gần 4 ha với cổng ngoại, hồ nước hình chữ nhật, bình phong, cổng nội, tả hữu mạc, tiền đường, trung đường và hậu cung.
Cụ thể ở cổng ngoại, được xây dựng theo lối kiến trúc cổng tứ trụ chất liệu bằng đá khối, tường chạm nổi hình voi ở hai bên. Các ô hộc ở trụ cổng và tứ trụ chạm hình long, ly, quy, phượng; bốn mặt liền khối đá thân trụ, các đầu trụ được trang trí bằng phượng và nghê.
Qua cổng là hồ nước rộng lớn được tôn tạo trên cơ sở hồ cũ chỉ xây dựng thêm lan can và bậc lên xuống hồ. Qua bình phong bằng đá khối là cổng tam quan được xây bằng gạch, hai tầng cửa giữa, một tầng ở hai cửa bên, hai tầng mái - trước cổng nội được đặt 2 tượng nghê đá cổ uy nghiêm.
Bên cạnh những nét kiến trúc độc đáo, đền Bà Triệu còn là nơi lưu giữ nhiều hiện vật quý hiếm và một kho tàng các sự tích, huyền thoại, câu đối, ca dao, thơ… Nhiều cổ vật được lưu giữ ở nơi đây như 10 cuốn thần phả viết bằng chữ hán, 65 đạo sắc phong qua các triều đại…
Từ những chứng tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật độc đáo trên của khu di tích, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt cho khu di tích Bà Triệu.
Đây là 1 trong 14 di tích được Thủ tướng Chính phủ ký công nhận là di tích Quốc gia đặc biệt trong năm 2014 và là di tích thứ 2 của tỉnh Thanh Hóa được xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt, sau di tích Lam Kinh (huyện Thọ Xuân).
Trồng cây lưu niệm tại đền Bà Triệu
Phát biểu tại lễ trao bằng sáng 7/4, ông Nguyễn Đình Xứng, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hoá nhấn mạnh: “Những chiến công của liệt nữ Triệu Trinh Nương năm xưa là sự tiếp nối truyền thống yêu nước quật cường của dân tộc, tiếp bước tinh thần của Hai Bà Trưng, giặc đến nhà đàn bà cũng đánh, giám vượt lên trên quan niệm xã hội lúc bấy giờ để đứng lên đánh đuổi giặc ngoại xâm, giành độc tực chủ cho dân tộc.
Sự kiện công nhận và cấp bằng di tích đặc biệt cấp quốc gia cho khu di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật đền Bà Triệu là mốc son quan trọng khẳng định sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với công lao to lớn của Bà Triệu cũng như các anh hùng dân tộc”.
