Công bố hiện trạng môi trường biển 4 tỉnh miền trung: Câu hỏi lớn nhất còn để ngỏ!

Các thông số đặc trưng của môi trường biển, trầm tích biển ở phần lớn các khu vực của 4 tỉnh miền Trung đều nằm trong giới hạn cho phép. Còn hải sản đã ăn được chưa thì vẫn chưa có câu trả lời (!).

Chất lượng nước biển trong giới hạn cho phép

Phát biểu khai mạc hội nghị, ông Trần Hồng Hà - Bộ trưởng Bộ TN-MT cho biết, từ tháng 4/2016 ở 4 tỉnh miền Trung (Hà Tĩnh đến TT-Huế) đã xảy ra hiện tượng cá chết đồng loạt. Chính phủ, các bộ ngành liên quan đã vào cuộc đầy trách nhiệm.

Cty Formosa Hà Tĩnh đã nhận trách nhiệm gây ra sự cố và công khai xin lỗi người dân. Tôi nhận thức rằng việc công bố biển sạch hay chưa là rất quan trọng. Tại hội nghị này sẽ công bố báo cáo của các nhà khoa học sau thảm họa cá chết để làm rõ những vấn đề trên.

GS.TS Mai Trọng Nhuận, Đại học Quốc gia Hà Nội, đại diện các nhà khoa học tham gia nghiên cứu trình bày báo cáo kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển tại 4 tỉnh miền Trung.

Theo GS.TS Mai Trọng Nhuận, nhóm chuyên gia đã sử dụng nhiều cách tiếp cận và phương pháp đánh giá khoa học. Đại diện tất cả các mẫu được phân tích trong phòng thí nghiệm, từ đó có kết quả đánh giá bước đầu.

Theo đó, chất lượng nước biển của 4 tỉnh trên nằm trong giới hạn cho phép theo QCVN 10-2015 của Bộ TN-MT về pH, tổng số chất rắn... Hàm lượng cyanua giảm dần từ tháng 5 đến tháng 6 ở Quảng Bình rồi giảm dần ở cuối Thừa Thiên - Huế. Hàm lượng phenol trong nước của tháng 5 cao, tập trung từ Hà Tĩnh đến Quảng Bình, đến tháng 6 phenol phân tán và chuyển dịch sang Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, đến nay thì giảm dần.

Chất lượng nước biển có thông số nằm trong giới hạn cho phép tại các bãi tắm đều đạt quy chuẩn. Tổng phenol trong trầm tích từ tháng 5 phân bố ở khu vực giáp ranh giữa Quảng Bình và Quảng Trị. Sau đó, hàm lượng phenol phân bố ở Quảng Bình và Thừa Thiên Huế, phenol trong trầm tích có xu hướng giảm dần.

GS Nhuận khẳng định rằng đến nay chất lượng nước biển ở 4 tỉnh trên an toàn, chất lượng trầm tích nằm trong giới hạn cho phép.

Về mảng bám keo tụ, trong các khu vực có rạn san hô và rạn đá ngầm được khảo sát trong tháng 6 vẫn còn hiện tượng lớp màng màu vàng bám trên bề mặt. Hệ sinh thái rạn san hô vào tháng 4, tháng 5 chết trắng, sau đó dần khôi phục và xuất hiện rong phủ tốt hơn. Đánh giá 100% rạn san hô có dấu hiệu bị tẩy trắng một số vùng, nhưng sau đó có phục hồi. Đến thời điểm này không còn hiện tượng san hô chết hàng loạt như tháng 4, tháng 5.

Tại các khu vực cách bờ 1,5 km thuộc Sơn Dương - Hà Tĩnh (diện tích khoảng 300 km2), cửa Nhật Lệ - Quảng Bình (diện tích khoảng 330 km2), hòn Sơn Chà - Thừa Thiên - Huế (diện tích khoảng 160 km2), do chịu tác động của dòng xoáy cục bộ, có một số thông số môi trường cao hơn so với các khu vực khác, nhưng vẫn nằm trong giới hạn cho phép, cần tiếp tục được quan trắc và giám sát chặt chẽ, thường xuyên.

Bộ trưởng Bộ TN-MT Trần Hồng Hà chủ trì hội nghị

Với sự kiểm soát chặt chẽ các nguồn phát thải từ Cty Formosa Hà Tĩnh và do cơ chế làm sạch tự nhiên của môi trường, hàm lượng các chất ô nhiễm từ sự cố môi trường đang có xu hướng giảm theo thời gian. Hệ sinh thái rạn san hô, cỏ biển và nguồn lợi hải sản ở khu vực sau những tác động của sự cố môi trường bị suy thoái mạnh cả về đa dạng sinh học và quy mô, nay đã bắt đầu có dấu hiệu hồi phục tích cực.

Về chất lượng hải sản đánh bắt: Theo số liệu giám sát của Bộ Y tế, từ 28/4/2016 đến 8/8/2016, kết quả kiểm nghiệm đánh giá mức độ an toàn của các mẫu hải sản lấy tại 4 tỉnh miền Trung cho thấy hàm lượng một số chất ô nhiễm trong hải sản đã giảm dần theo thời gian. Trong thời gian tới, Bộ Y tế sẽ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thực hiện giám sát hải sản đánh bắt tại các vùng biển an toàn đã được Bộ Tài nguyên Môi trường công bố.

Kiên quyết quản lý, giám sát Formosa

Tại hội nghị, các chuyên gia, nhà khoa học đã có những kiến nghị, trao đổi, tất cả đều đồng ý, tin cậy những số liệu vừa được công bố.

Tiến sĩ Friedhelm Schoroeder - Viện Công nghệ môi trường biển của Đức, người tham gia đoàn nghiên cứu cho biết, chương trình giám sát, phân tích lần này được thực hiện công phu, phương pháp đánh giá ngang với các nước Mỹ, Úc đang sử dụng. Hiện thông số phenol có xu hướng giảm, nằm trong giới hạn cho phép. Các thông số về nước biển cho thấy hoạt động thể thao dưới nước biển hoàn toàn an toàn. Vấn đề là cần kiểm soát tốt các nhà máy có nguy cơ xả thải gây ô nhiễm.

Ông Nguyễn Văn Hùng - Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Quảng Trị cho biết, người dân 4 tỉnh miền Trung bấy lâu rất mong muốn sớm có sự đánh giá về môi trường biển một cách căn cơ để biết biển Quảng Trị nói riêng và 4 tỉnh miền Trung nói chung đã sạch chưa, từ đó chúng tôi mới có định hướng sinh kế tiếp theo cho người dân.

Hôm nay chính thức công bố kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển, những luận cứ mà Bộ TN-MT nghiên cứu, công bố sẽ giúp Quảng Trị và các tỉnh khác có định hướng mới, ổn định đời sống nhân dân và có hướng phát triển kinh tế, sản xuất.

Ông Lê Minh Ngân - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình, băn khoăn, theo kết luận trên thì tại các khu vực cách bờ 1,5 km thuộc Sơn Dương - Hà Tĩnh, cửa Nhật Lệ - Quảng Bình, hòn Sơn Chà - Thừa Thiên - Huế, do chịu tác động của dòng xoáy cục bộ, dù nằm trong giới hạn cho phép nhưng có một số thông số môi trường cao hơn so với các khu vực khác cần tiếp tục được giám sát và quan trắc thường xuyên.

Như vậy, cá biển người dân đánh bắt ở trong khu vực này đã ăn được chưa? Ông Ngân cho rằng, câu hỏi này đã đặt ra rất nhiều lần và đến thời điểm này vẫn chưa trả lời được. Ông Ngân cũng đề nghị các bộ ngành cần có giải pháp nghiên cứu, giám sát về mặt lâu dài bởi vì chỉ tiêu độc tố môi trường biển còn cao. Ông Ngân cũng đề nghị Bộ TN-MT và UBND tỉnh Hà Tĩnh có giải pháp kiên quyết quản lý Formosa trong quá trình hoạt động sắp tới, không để xảy ra sự cố tương tự.

Tiến sĩ Friedhelm Schoroeder phát biểu tại hội nghị

Ông Đặng Quốc Khánh - Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh, bày tỏ vui mừng khi kết quả hội nghị thông tin là biển đã sạch, cần nhanh chóng công bố để nhân dân biết. Ông tha thiết đề nghị các Bộ, ban ngành tiếp tục giám sát, buộc Formosa thực hiện đúng các cam kết về môi trường, không để xảy ra sai sót nào nữa.

Cần khoanh vùng biển an toàn

Hội nghị chỉ diễn ra đúng một buổi nên chưa chuyển tải hết ý kiến của nhiều người có mặt. Kết thúc hội nghị, Bộ trưởng Bộ TN-MT Trần Hồng Hà đánh giá báo cáo kết quả điều tra là bài bản, hội nghị cũng cởi mở khi có mặt của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước. Thông qua báo cáo kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển 4 tỉnh miền Trung, có nhiều ý kiến góp ý về thời gian tới đây làm gì, nên tiếp cận cái gì, cái gì trọng tâm... để đi đến câu hỏi biển miền Trung đã an toàn chưa là rất sát thực.

Bộ trưởng Hà nhìn nhận, đến thời điểm này kết quả công bố chưa được đầy đủ, chưa giải đáp hết thắc mắc người dân. Tuy nhiên, thực tế cho thấy diễn biến chất lượng nước biển, phục hồi sinh thái, khả năng tự làm sạch, kiến tạo... để đi đến kết luận những chất ô nhiễm đang được làm sạch, tự đào thải.

Vì sức khỏe của người dân, Bộ trưởng Hà yêu cầu cần khoanh vùng biển an toàn, vùng biển nào chưa thực sự an toàn để khuyến cáo người dân. Phải khẳng định rằng, ngoài 3 địa điểm (Sơn Dương - Hà Tĩnh, phía đông Nhật Lệ - Quảng Bình, hòn Sơn Chà - Thừa Thiên - Huế) có khả năng phân tán các chất phenol, xyanua trong nước, thì toàn bộ biển còn lại của 4 tỉnh miền Trung đã an toàn.

Dựa trên cơ sở công bố hôm nay, Bộ Y tế sẽ có kết luận toàn diện về an toàn thực phẩm. Bộ Y tế cần thêm thời gian và thận trọng, nên khi có đầy đủ số liệu, Bộ Y tế sẽ công bố ngay việc cá ăn được hay chưa. Hiện tại Bộ TN-MT đã báo cáo các vùng biển an toàn. Thời gian tới Bộ Y tế tiếp tục phối hợp với Bộ NN-PTNT đẩy mạnh giám sát chất lượng hải sản, khi có kết quả sẽ công bố rộng rãi.