Đại đội thanh niên xung phong hy sinh tại ga Lưu Xá - bản hùng ca bất tử!

Di tích lịch sử Quốc gia Địa điểm lưu niệm các liệt sĩ TNXP Đại đội 915

Công cuộc giải phóng dân tộc, giải phóng đất nước đã ghi nhận sự hy sinh xương máu của nhiều thế hệ. Trên mảnh đất Thái Nguyên Anh hùng, câu chuyện về một Đại đội thanh niên xung phong đã hy sinh tại ga Lưu Xá (tỉnh Thái Nguyên) trong khi giải tỏa hàng hóa là một bản hùng ca trường tồn cùng năm tháng.

Đêm Nô En màu lửa

Đại đội 915 thuộc đội 91 TNXP Bắc Thái được thành lập tháng 06/1972 với đại đa số đội viên là thanh niên các dân tộc thiểu số, tuổi đời mới chỉ 17 - 18. Chỉ trong vòng sáu tháng sau khi thành lập, Ðại đội đã nhận nhiệm vụ bảo đảm giao thông ở các trọng điểm giao thông thường xuyên bị máy bay Mỹ ném bom bắn phá như tuyến đường 1B Lạng Sơn - Thái Nguyên, đường 16A trên tuyến Lạng Sơn - Bắc Giang; cầu Ða Phúc, cầu Gia Bảy, cầu Trà Vường, ngầm Sơn Cẩm, phà Bến Oánh...

 Cuối năm 1972, Mỹ leo thang bắn phá miền bắc. Cảng Hải Phòng bị địch phong tỏa, các kho trung chuyển hàng hóa trên tuyến giao thông từ Lạng Sơn về Hà Nội bị đánh phá hết sức ác liệt. Tuyến giao thông Lạng Sơn-Thái Nguyên - Hà Nội đã trở thành tuyến giao thông huyết mạch trung chuyển hàng hóa viện trợ của các nước bạn tiếp tế cho chiến trường miền nam. Ga Lưu Xá (TP Thái Nguyên) và ga Tu Ðồn (Lạng Sơn) đã trở thành hai cảng nổi của miền bắc, hàng ngày tiếp nhận hàng ngàn tấn lương thực gửi vào tiền tuyến. Chiều 23/12/1972, Uỷ ban hành chính tỉnh đã giao nhiệm vụ cho Ðội 91 TNXP cử cán bộ, đội viên tham gia giải tỏa lương thực tại ga Lưu Xá. Đại đội TNXP 915 đã xung phong đi làm nhiệm vụ. Trong số những người này còn có cả những người đã bị thương trong trận máy bay Mỹ ném bom ngày 13/9/1972 tại xã Linh Sơn.

 Mờ sáng 24/12/1972, từ nơi đóng quân ở xã Linh Sơn, huyện Đồng Hỷ, các đội viên Đại đội TNXP 915 do Đội phó đội 91 Nguyễn Thế Cường từ trên đội xuống trực tiếp chỉ huy đã cấp tốc có mặt tại ga Lưu Xá. Ðại đội 915 đã có một ngày lao động cật lực, vật lộn với những bao gạo, bao ngô nặng 50-100kg. 19 giờ, đội phó Nguyễn Thế Cường quyết định chỉ huy đơn vị di chuyển đến hầm trú ẩn của khu nhà trẻ ga Lưu Xá gần đó chuẩn bị ăn tối rồi tiếp tục làm việc. Nhưng khi cô cấp dưỡng Phùng Thị Tấm vừa đặt gánh cơm đầu tiên xuống cửa hầm thì cũng là lúc 34 chiếc máy bay B52 và 40 chiếc máy bay chiến thuật của đế quốc Mỹ ồ ạt lao vào ném hơn 700 quả bom các loại xuống khu nam TP Thái Nguyên. Một loạt bom rải thảm đã đánh trúng vị trí hầm trú ẩn. 60 cán bộ đội viên TNXP đã anh dũng hy sinh, không nguyên vẹn hình hài. Chỉ còn 7 người còn sống xót trong sự kiện bi tráng ấy.

Di tích lịch sử Quốc gia...

Đêm noel năm 1972, khi những người theo đạo công giáo ở nước Mỹ phấn chấn chào đón ngày Thiên chúa giáng sinh, tặng cho nhau lời chúc tốt đẹp nhất trong cuộc sống, thì Quân đội Mỹ đã mang bom đạn đến Việt Nam, trong đó có Thành phố thép Thái Nguyên để phá bỏ đi giấc mơ đẹp của bao con người yêu chuộng hòa bình. 60 cán bộ, đội viên Đại đội 915, TNXP Đội 91 Bắc Thái đã anh dũng hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ. Các anh, chị đã ngã xuống trước ngày Hiệp định Pa Ri được ký kết, chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam vào ít ngày sau đó.

Tri ân

Trên đất thép Anh hùng, trong thời gian gần 8 năm (1965-1972), giặc Mỹ đã sử dụng 2.711 lượt máy bay F111, F105 và máy bay B52 ném hơn 14.000 tấn bom đạn xuống quê hương Bắc Thái. Nhiều nhà máy, công trình, trường học, bệnh viện, khu vực dân cư bị địch đánh phá dữ dội. Có những ngày bom rơi… như vãi sỏi xuống các tuyến đường quan trọng. Nhưng bầu trời vừa ngớt bom rơi, mặt đường còn đầy khét mùi khói bom, đã í ới tiếng các anh, chị TNXP làm nhiệm vụ san lấp mặt đường cho từng chuyến xe ra mặt trận.

Sự kiện xảy ra đêm 24/12/1972 tại Ga Lưu Xá là một khoảnh khắc bi hùng không thể nào quên. Bởi cùng một thời điểm, 60 người con ưu tú trong cùng một đơn vị đã anh dũng ngã xuống vì Tổ quốc. Để ghi nhận đóng góp, cống hiến, hy sinh của các anh, chị, từ gần 1/4 thế kỷ qua, tỉnh Thái Nguyên đã có nhiều quan tâm đến các hoạt động xây dựng, tôn tạo, bảo tồn Khu di tích Địa điểm lưu niệm các TNXP Đại đội 915.

Năm 2018, cán bộ, nhân dân tỉnh Thái Nguyên đã tích cực triển khai thực hiện Dự án tu bổ, tôn tạo Di tích Đại đội TNXP 915. Theo đó Khu Di tích được mở rộng từ 1,1 ha lên 4,75 ha, với tổng mức đầu tư gần 50 tỷ đồng. Điều trân quý là toàn bộ số tiền xây dựng, tôn tạo, tu bổ Di tích đều được huy động từ nguồn xã hội hoá.

Thiếu tướng, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Năng (Giám đốc Bảo tàng lịch sử Quân sự Việt Nam) cho rằng, cùng với lực lượng TNXP trên cả nước, lực lượng TNXP tỉnh Bắc Thái, trong đó có Đại đội 915 đã luôn có mặt ở những nơi khó khăn, nguy hiểm nhất. Các anh, chị đã hiến dâng cả tuổi thanh xuân cho đất nước, góp phần to lớn vào thắng lợi chung của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Sự hy sinh của các anh, chị là tấm gương sáng ngời về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là bản anh hùng ca bất tử của dân tộc Việt Nam.

Cựu TNXP Đội 91 Bắc Thái, bà Đồng Thị Oanh tham quan không gian trưng bày tại Di tích. Hiện, bà Oanh là Phó Chủ tịch Hội Cựu TNXP tỉnh Bắc Kạn

Phó Giáo Sư, Tiến sĩ Đặng Văn Bài (Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hoá Việt Nam) khẳng định, cùng với các di tích lịch sử TNXP Việt Nam là: Ngã ba Đồng Lộc (Can Lộc, Hà Tĩnh), Truông Bồn (Đô Lương, Nghệ An), Hang Tám Cô (Bố Trạch, Quảng Bình)... Di tích lịch sử Quốc gia - Địa điểm lưu niệm các TNXP Đại đội 915 hy sinh tại Ga Lưu Xá, phường Gia Sàng (T.P Thái Nguyên) thể hiện rõ nét tính đặc thù của cuộc chiến tranh nhân dân. Luôn bảo đảm giao thông thông suốt, làm hậu cần cho tiền tuyến lớn. Tất cả đã đi vào huyền thoại, trở thành một di sản sống động, thiêng liêng. Nhiều người dân trên mọi miền đất nước dù đã đến, hoặc chưa có điều kiện để đến đều biết khá rõ về những giây khắc các anh, chị TNXP “hoá thân thành bất tử”. Để mỗi địa danh ấy trở thành một cung đàn, một quãng nhạc của trường ca ngày nhân dân cả nước ca khúc khải hoàn. Một khúc tráng ca bi hùng, hào sảng, đau đớn mà vinh quang, nước mắt nhạt nhòa mà đong đầy hiển vinh.

Sự hy sinh của những đội viên TNXP Đại đội 915 đã được Phó chủ tịch Quốc hôi Uông Chu Lưu  đánh giá, đó là tấm gương sáng ngời về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là bản anh hùng ca bất khuất của dân tộc Việt Nam, đi vào lịch sử như một kỳ tích trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Họ đã viết nên huyền thoại về một Đại đội Anh hùng./.

 Ngày 21/12/2018, tại Di tích Địa điểm lưu niệm các TNXP Đại đội 915, phường Gia Sàng (T.P Thái Nguyên), Thái Nguyên long trọng tổ chức Chương trình dâng hương tưởng niệm 60 liệt sĩ TNXP Đại đội 915 (Đội 91 Bắc Thái).