Đạm Hà Bắc có gây ô nhiễm môi trường?

* Liên tục bị xử phạt!

Tuy nhiên, suốt một thời gian dài, những cam kết này phần nhiều vẫn... nằm trên giấy.

Liên tục “gặp sự cố”

Theo người dân phản ánh, tối ngày 1/1/2015, dọc sông Thương (đoạn chảy qua thành phố Bắc Giang) xảy ra hiện tượng cá chết hàng loạt, nước sông bốc mùi khí Amoniac nồng nặc. Trong đó, cá chết nhiều nhất từ khu vực tổ dân phố số 1, phường Thọ Xương đến khu vực Chi Ly, phường Trần Phú, TP Bắc Giang. Trong 2 ngày (2 - 3/1/2015), người dân đã vớt được hàng trăm kg cá chết dạt vào 2 bờ.

Văn bản xử phạt Cty xả nước thải ra sông Thương của Nhà máy đạm và hóa chất Hà Bắc năm 2015

Ngay trong sáng 2/1/2015, Phòng Cảnh sát môi trường Công an tỉnh Bắc Giang đã đến hiện trường, lập biên bản và lấy mẫu nước thải của Cty Đạm Hà Bắc tại cống thải 420 ra sông Thương. Kết quả đúng như dự đoán. Cty Cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc được xác định là “thủ phạm” gây nên hiện tượng trên.

Tại buổi làm việc với Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Giang ngày 5/1/2015, đại diện công ty đã thừa nhận và cho biết nguyên nhân của “sự cố” này xuất phát từ sai sót trong quá trình vận hành rửa hệ thống khi chạy thử dây chuyền đạm số 2 (bắt đầu từ ngày 30 - 31/12/2014).

Cụ thể, trong quá trình rửa thải, nhân viên thao tác của nhà thầu không kiểm soát tốt mực nước trong bể chứa, dẫn đến tràn nước có NH3 từ bể chứa vào đường thoát nước mặt chảy về phía đường thải chung (đường 10).

Lượng nước này sau đó chảy ra sông Thương qua cống 420, gây ô nhiễm nguồn nước khiến cá chết hàng loạt. Cty Đạm Hà Bắc bị xử phạt 350 triệu đồng và buộc phải cam kết có những biện pháp khắc phục hậu quả.

Khi quyết định xử phạt còn chưa ráo mực thì chưa đầy 2 tháng sau, Đạm Hà Bắc tiếp tục khiến người dân sống xung quanh bức xúc vì hành vi gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng trầm trọng đến cuộc sống của họ.

Theo biên bản làm việc ngày 4/3/2015, ngày 18/2, trong lúc chạy thử nghiệm xưởng tổng hợp Urê không ổn định, nhà thầu điều chỉnh lượng LPG để đốt cháy tại bó đuốc chưa hợp lý khiến một lượng khí NH3 không cháy hết, phát tán vào không khí, ảnh hưởng đến môi trường xung quanh.

Bên cạnh đó, Đạm Hà Bắc cũng thừa nhận quá trình chạy máy đôi khi phóng không hơi nước ra ngoài, nhiều lần gây tiếng ồn lớn, ảnh hưởng đến sinh hoạt của người dân. Đại diện Cty cũng cho biết, dây chuyền số 2 đang vận hành thử nghiệm 80% công suất thiết kế, dự kiến thời gian chạy thử nghiệm là hết tháng 3/2015. Đồng thời, cam kết sẽ điều chỉnh công nghệ phù hợp.

Tuy nhiên, từ tháng 4 đến tháng 5/2015, Cty Cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc vẫn liên tục để xảy ra những sự cố trong quá trình SX.

Cụ thể, chiều ngày 10/4/2015, người dân phản ánh có mùi khó chịu ở xung quanh khu vực Hòa Yên, phường Thọ Xương. Ngày 17/4/2015, trong quá trình ngừng máy, công nhân của nhà thầu và chủ đầu tư phối hợp không thuần thục khiến khí H2S phát tán vào môi trường, gây mùi ra các khu vực xung quanh.

Tiếp đó, ngày 15/5 và 30/5/2015, Cty này tiếp tục bị các cơ quan chức năng trên địa bàn lập biên bản vì những lý do tương tự.

Trước đó, vào năm 2010, Cty đã bị các cơ quan chức năng phạt đến 2 lần. Cụ thể vào ngày 6/10/2010, Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường - Bộ Công an, quyết định xử phạt Cty Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc 150 triệu đồng. Lý do xử phạt là xả nước thải vượt tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về chất thải từ 2 đến dưới 5 lần.

Tiếp đến vào ngày 20/12/2010, Thanh tra Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng có quyết định xử phạt hành chính với Cty Đạm Hà Bắc 55 triệu đồng với lý do không điều chỉnh đăng ký chủ nguồn chất thải nguy hại theo quy định; vi phạm điều a khoản 2 Điều 17 Nghị định số 117/NĐ-CP ngày 31/12/2009 của Chính phủ quy định về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

Khó đánh giá được chất lượng khí thải

Với diện tích mặt bằng lên tới 70ha, Cty Cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc (trước là Cty TNHH MTV Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc) hoạt động từ năm 1975 theo giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh số 2400120344, đăng ký lần đầu ngày 21/12/2006.

Trước đó, Đạm Hà Bắc cũng bị xử lý về liên quan đến môi trường

Theo đó, sản phẩm chính của là SX phân đạm Urê, công suất được thiết kế là 500.000 tấn/năm. Trong quá trình hoạt động, Cty sử dụng các nguyên liệu chính là than cám 4A, khối lượng khoảng 395.212.800 kg/năm, hóa chất sử dụng gồm: NaOH, H2SO4, PAC, VH 205…, nhiên liệu chính là dầu FO (500.000 kg/tháng) và than cám 4B, 5A, LPG.

Được biết, tháng 12/2015, Cty này đã được Tổng cục Môi trường xác nhận hoàn thành công trình bảo vệ môi trường phục vụ giai đoạn vận hành của dự án “Đầu tư xây dựng công trình mở rộng nhà máy phân đạm Hà Bắc”.

Trong kết luận số 650/KLTTr-TCMT của Tổng cục Môi trường đầu tháng 6/2016 cũng ghi rõ: Kết quả phân tích các mẫu nước thải SX và sinh hoạt của Cty Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc trước khi xả thải ra môi trường đều đạt quy chuẩn kỹ thuật.

Vậy nhưng, trên thực tế, hoạt động SX của Cty vẫn đang ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng môi trường, sức khỏe của những người dân sinh sống xung quanh. Nước của kênh dẫn nước chảy từ Cty ra cống 420 có màu đen đục, nhiều chỗ váng nổi li ti như mỡ và có mùi đạm.

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Văn Tư - Phó chủ tịch UBND phường Thọ Xương cũng từng băn khoăn, rằng không hiểu do đâu mà vài năm gần đây số ca mắc các bệnh ung thư của địa phương tăng nhiều thế?

Tuy nhiên, theo ông Ngô Minh Tùng, Trưởng phòng TN-MT TP Bắc Giang, hiện nay, việc khẳng định Cty Cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc là nguyên nhân khiến sông Thương và môi trường xung quanh ô nhiễm là chưa công bằng. Bởi, trước khi xả ra môi trường, nước thải của Cty đã được xử lý qua rất nhiều công đoạn với những trang thiết bị tiến bộ, trong đó có cả hệ thống quan trắc tự động, giám sát chất lượng nước thải. Thêm nữa, ngoài Đạm Hà Bắc, dọc sông Thương hiện còn có một số nhà máy, Cty khác cũng đang hoạt động SX.

“Việc Cty xả nước thải ra sông Thương khiến cá chết, thải khí gây ô nhiễm không khí là chính xác. Nhưng đó là khi nó đang trong giai đoạn vận hành thử nghiệm. Hiện nay, tình trạng này gần như không còn xảy ra", ông Tùng nói.

- Dân vẫn đang than nhiều đấy thưa ông! Họ bảo khó sống nổi với cái không khí sặc mùi đạm, hóa chất này?

- So với nước thải, chất thải rắn thì việc giám sát, kiểm tra khí thải đúng là khó kiểm soát hơn vì năng lực và phương tiện còn hạn chế. Việc giám sát chất lượng không khí cũng không phải đơn giản. Có những lúc mình cảm giác không khí mùi nồng nặc nhưng khi đo nồng độ khí độc hại trong không khí, kết quả vẫn trong quy chuẩn cho phép. Hiện cũng chưa có cơ sở khoa học nào để khẳng định khí thải của Cty là nguyên nhân khiến người dân mắc các căn bệnh ung thư.

Ông Ngô Quang Trường - Phó chi cục trưởng Chi cục bảo vệ môi trường, Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Giang cho biết: Mỗi lần dân phản ánh, chúng tôi đều trực tiếp xuống cơ sở, thậm chí những ngày giáp tết cũng xuống túc trực nhưng xuống tới nơi không còn nghe mùi nữa?