Đạo diễn Xuân Huyền (1942-2020).
Đạo diễn Xuân Huyền tên thật là Ngô Xuân Huyền sinh năm 1942 tại Thanh Chương - Nghệ An. Đạo diễn Xuân Huyền tốt nghiệp Trường Sân khấu Việt Nam khóa 1959-1963, sau đó tiếp tục được đào tạo tại Liên Xô từ năm 1971 đến 1977. Trở về nước, đạo diễn Xuân Huyền đã có những đóng góp quan trọng cho sàn diễn Việt Nam giai đoạn đổi mới.
Đạo diễn Xuân Huyền với vở kịch đầu tay “Gió và bụi” đã đoạt Huy chương Vàng tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 1980. Tuy nhiên, đỉnh cao nghề nghiệp của đạo diễn Xuân Huyền chính là dàn dựng những vở kịch “Vòng phấn Kápka”, “Bến bờ xa lắc”, “Tiếng hát tình yêu”, “Ám ảnh xanh”, “Một cây làm chẳng nên non”, “Cái chết chẳng dễ dàng gì”, “Lời thề bằng máu”… vào thập niên 90 của thế kỷ trước.
Đạo diễn Xuân Huyền tạo được chỗ đứng trong giới làm nghề với 300 vở diễn ở đủ các loại hình sân khấu tuồng, chèo, cải lương, kịch nói, dân ca. Đặc biệt, đạo diễn Xuân Huyền với phong cách chính luận đã khiến khán giả say mê với những kịch bản của Lưu Quang Vũ như “Ông không phải là bố tôi”, “Trên mảnh đất người đời”, “Lời thề thứ 9”, “Tin ở hoa hồng”...
Đạo diễn Xuân Huyền luôn quan niệm sân khấu không thể đơn thuần là một trò giải trí. Đạo diễn Xuân Huyền được xem là người kế thừa xuất sắc của đạo diễn Nguyễn Đình Nghi trên sân khấu kịch nói Hà Nội. Nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Khoa đánh giá: “Đạo diễn Xuân Huyền không thể làm vở chiều theo thị hiếu. Ông là một đạo diễn tôn trọng tuyệt đối kịch bản. Chính vì thế, ông khó có thể làm hay các kịch bản dở, nhưng không bao giờ làm hỏng câc kịch bản hay, mà chỉ làm cho nó hay hơn, chân thực hơn”.
Gần 20 năm nay, đạo diễn Xuân Huyền ít hoạt động sân khấu, nhưng sức ảnh hưởng của ông đến thế hệ sau khá rõ nét.
Đạo diễn Xuân Huyền được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân vào năm 2006.
