| Hotline: 0983.970.780

Đất và người Mường Khương

Thứ Hai 23/05/2011 , 09:49 (GMT+7)

Nằm trên cao nguyên đá vôi Bắc Hà là huyện Mường Khương (Lào Cai)- vùng đất cằn cỗi mà hoang sơ,...

Nằm trên cao nguyên đá vôi Bắc Hà, huyện Mường Khương (Lào Cai)- vùng đất cằn cỗi mà hoang sơ, mỗi lần lên tới đây tôi lại tự hỏi mình: Không hiểu những con người ở nơi này họ sống như thế nào giữa những điệp trùng núi đá?

Huyền tích về một vùng đất

Mường Khương do đọc chệch ra từ hai chữ Mưng Khang, tiếng Nùng nghĩa là Mường Gang. Không biết trong lòng đất Mường Khương có sắt thép gì, nhưng với tôi thì đất đá ở đây cỗi cằn và rắn chắc chả khác gì sắt thép. Buổi sáng nhìn lên những rặng núi đá thấy đen sì, buổi trưa thì xám lạnh còn buổi chiều thì u ám trong bạt ngàn mây trắng. Giữa chốn thâm u của trời đất nơi này chứa đựng bao nhiêu huyền tích mà đời trước truyền lại cho đời sau trải qua bao nhiêu thế hệ.

Núi Hàm Rồng từ phía Pha Long nhìn xuống

Chuyện xưa kể rằng: Trước đây có một thầy địa lý mang theo một túi mật ngựa đi chọn vùng đất để sinh cơ lập nghiệp. Ông ngược sông Chảy, men theo những rặng núi đá rồi vượt lên bao nhiêu đỉnh núi. Từ trên núi Hàm Rồng nhìn xuống thung lũng ông sững sờ thấy một hồ nước mênh mông treo lơ lửng giữa lưng chừng trời, giữa hồ có hai cột sắt, bốn cột gang khổng lồ ở bốn góc làm điểm tựa để treo hồ nước. Ông thốt lên: Mưng Khang! Mưng Khang…

Theo các nhà khoa học, cái hồ nước treo giữa lưng chừng núi đá ấy chính là cánh đồng Tùng Lâu. Dòng suối Tùng Lâu chảy từ Mã Tuyển khi tới đây thì chui tọt vào lòng núi. Đó chính là miệng hang Hàm Rồng. Mùa mưa, cây cối, cỏ rác theo nước tràn vào cửa hang, hang bị bịt lại nước dồn ứ tạo thành hồ nước mênh mông, qua hàng nghìn năm, đất bồi lắng tạo thành cánh đồng Tùng Lâu. Người Nùng gọi Hàm Rồng là Ngúm Ná Giang, nghĩa là Hang ruộng úng. Một vùng đất sình lầy mỗi khi mưa to, những năm trước đây hễ hôm nào mưa to là cánh đồng chìm nghỉm trong nước, nhiều ngôi nhà nước dâng ngập tới tận mái gianh. Sau khi xây kè hai bờ suối Tùng Lâu, mấy năm nay người dân không phải chịu cảnh ngập lụt như trước nữa.

Nhũ đá trong hang Hàm Rồng

Giữa thị trấn Mường Khương trên lưng đồi nơi trụ sở UBND huyện nhìn xuống có một hồ nước nhỏ quanh năm không bao giờ cạn, mặc dù nơi đây thường xuyên hạn hán. Từ trên đỉnh núi Hàm Rồng nhìn xuống hồ nước long lanh như một viên ngọc bỏ quên giữa núi rừng, người dân bảo đó là mắt rồng. Có nhiều huyền tích kỳ lạ quanh hồ nước, từ lâu không ai dám động chạm vào hồ nước mắt rồng. Cho đến tận bây giờ khi thị trấn Mường Khương được xây dựng, hồ nước mắt rồng lấp đi nhường chỗ cho một công viên nho nhỏ, nhưng chính giữa là đài phun nước để mắt rồng vẫn sáng.

Tôi theo Lâm Như Kha, nguyên Trưởng phòng Văn hóa Mường Khương vào hang Hàm Rồng. Miệng hang cây cỏ rậm rạp, nhũ đá rủ xuống với đủ hình thù khác nhau, nhìn từ phía trong hang ra, tôi có cảm giác con rồng đang ngậm dòng suối Tùng Lâu hướng mắt ngọc lên núi Cô Tiên. Trần hang cao hơn chục mét, tầng tầng nhũ đá như mây cuộn, nhiều cột nhũ đá như dòng dung nham chảy từ trên trần hang xuống bị đông cứng lại khi gặp nước, có nhũ đá tựa nàng tiên với những xiêm y mỏng tang như sắp sửa bay về trời, có nhũ lại giống như bụt mọc…muôn hình vạn trạng tùy theo sự tưởng tượng của mỗi người.

Dòng suối Tùng Lâu chảy vào hang Hàm Rồng thì mất hút, trong lòng hang nước chỉ còn lấp xấp chảy róc rách trên lớp cát rất mịn, soi đèn xuống lớp cát thấy lóng lánh ánh bạc như sao. Cách đây vài năm một Cty du lịch của Trung Quốc đã tới hang Hàm Rồng khảo sát để đầu tư xây dựng một điểm du lịch hang động. Đoàn thám sát đi ròng rã hơn hai ngày trời nhưng không thể nào đi hết, bởi hang có rất nhiều ngách và dài, còn dài bao nhiêu cây số thì vẫn chưa đo được. Vì thế, cho đến nay hang Hàm Rồng vẫn là ẩn số, phủ quanh nó là những huyền tích bí ẩn. Người dân tò mò đổ trấu vào cửa hang, để xem dòng nước chảy tới đâu, hơn một tuần sau người ta mới thấy trấu trôi ra sông Chảy.

Nằm trên cao nguyên đá vôi, vùng đất catxtơ đã hình thành rất nhiều hang động, cho đến nay người ta mới thống kê sơ bộ được ở Mường Khương có hơn 20 hang động, trong đó có 16 hang thuộc danh mục khảo sát, ví như: Hàm Rồng, Nắm Oọc, Lũng Pâu, Na Măng, Mã Tuyển, Páo Tủng, Sừ Ma Tủng, Lồ Suối Tủng…Mỗi hang động ở đây đều nhuốm màu huyền tích. Năm 1959 người ta phát hiện trong hang Lũng Pâu, xã Tung Chung Phố trống đồng Pha Long loại Hêgơ I nổi tiếng của Việt Nam, có niên đại cách nay gần 4.000 năm. 

Thôn Mao Chóa Sủ, nơi 49 bộ đội hy sinh bị phỉ phục kích

Có giả thuyết cho rằng vua cha ông ta ngày trước đã ban tặng cho các tộc trưởng nơi vùng biên viễn trống đồng để khi có giặc ngoại xâm các tộc trưởng đánh trống báo hiệu. Pha Long có nghĩa là rồng hoa, cũng có nghĩa là miền đất trống rồng vua ban. Hang Cao Sơn nằm giáp bờ sông Chảy, nơi đây cha ông ta đã dựa vào thế núi, hang sâu dụ nhử quân xâm lược phương Bắc, biến hang thành mồ chôn lũ giặc. Cho đến nay hệ thống hang động Cao Sơn người dân vẫn gọi là “khe diệt Hán”.

Với sự hiểm trở của núi rừng và hang sâu, tại đây Châu Quáng Lồ là quan châu úy Pha Long được sự giúp sức của thực dân Pháp đã trở thành tướng phỉ khét tiếng, tụ tập hàng trăm tên phỉ biến vùng đất biên ải Si Ma Cai, Mường Khương thành căn cứ hoạt động. Hang Sừ Ma Tủng thuộc xã Tả Ngải Chồ nơi Châu Quáng Lồ chọn làm đại bản doanh, từ đây chúng tiến đánh ra các vùng xung quanh.  

Bia tưởng niệm các chiến sĩ hy sinh trên đường lên Pha Long

Ngày 23/11/1950 tại thôn Mao Chóa Sủ một đại đội bộ đội chủ lực thuộc trung đoàn 148 lọt vào ổ phục kích của Châu Quáng Lồ, 49 cán bộ, chiến sĩ bị chúng hạ sát. Sau trận phục kích đó Châu Quáng Lồ trở thành huyền thoại của lũ phỉ, với tài xuất quỉ nhập thần tung hoành ngang dọc khắp vùng núi phía Bắc Mường Khương gây ra bao tội ác cho đồng bào và bộ đội ta. Cuộc tiễu phỉ vô cùng dai dẳng và khốc liệt, cho đến tận tháng 1/1953 được sự giúp đỡ của người dân tướng phỉ một mắt Châu Quáng Lồ mới bị tiêu diệt. Tuy nhiên, còn hơn 100 tên phỉ chưa bị tiêu diệt vẫn còn lén lút hoạt động.

Năm tôi gặp ông Seo Cấn, thật khó đoán được tuổi ông khi ấy, bảy mươi hay tám mươi tuổi gì đó, thật không ngờ ông nói tiếng Kinh khá sõi: Seo Cấn già rồi, không nhớ mình bao nhiêu tuổi đâu... Mấy năm sau tôi trở lại Bắc Hà, hay tin Seo Cấn đã mất. Có lẽ ông là tướng phỉ duy nhất và cuối cùng mà trong đời tôi đã gặp.

Khoảng năm 1990, tôi nhớ mang máng như vậy, lần đầu tiên lên Bắc Hà không ngờ được gặp Seo Cấn, nghe mọi người nói ông là phó tướng của Châu Quáng Lồ. Khi Châu Quáng Lồ bị tiêu diệt, Seo Cấn thu nhặt tàn phỉ lẩn sâu vào các hang núi cố thủ. Sau nhiều tháng ngày vận động, Seo Cấn mới chịu ra hàng bộ đội ta, chính ông đã giúp bộ đội kêu gọi những tên phỉ ngoan cố khác theo hàng. Hưởng sự khoan hồng của cách mạng, Seo Cấn không bị tù đày, có thể do hối hận với những tội ác đã gây ra cho chính đồng bào mình, Seo Cấn trở nên mất trí.  

Tác giả hỏi chuyện tướng phỉ Seo Cấn (Ảnh chụp năm 1990)

Không họ hàng thân thích, ông lấy góc chợ Bắc Hà làm nhà, không giường chiếu chỉ một đống chăn nhầu nhĩ chả khác gì ổ chuột, mấy chiếc nồi đen sì méo mó, một đống củi than đen nhẻm. Kiếm được cái gì thì nấu ăn, còn không thì ông đến các nhà dân xin ăn, vào phiên chợ ông cầm chai đi tới các hàng bán rượu, mỗi người rót cho ông một chén, ông uống đến say mềm rồi chui mình vào đống chăn nhầy nhụa ngủ. Lại nghe mọi người kể, vào sớm mùng một Tết ông khoác một cái gùi đi dọc phố huyện mà không vào nhà ai, nhà nào thấy ông đi qua thì chạy ra bỏ vào gùi của ông một cái bánh chưng hoặc một khúc giò. Có Tết, số bánh chưng mà ông được các gia đình cho đếm được 94 cái, nhà ai được ông xông đất thì năm ấy làm ăn phát đạt.

Xem thêm
Bình Thuận có Tân Bí thư Tỉnh ủy

Ông Nguyễn Hoài Anh được Bộ Chính trị chuẩn y chức danh Bí thư Tỉnh ủy Bình Thuận nhiệm kỳ 2020 - 2025.

Một làng nghề cây cảnh ở Hà Nội thu hút 200.000 lượt khách du lịch

Năm 2022, điểm du lịch làng quê Hồng Vân, huyện Thường Tín được Hà Nội công nhận OCOP 4 sao. Từ đó đến nay, xã đã đón khoảng 200.000 lượt khách du lịch.

Kia ưu đãi giá mới, giảm đến 75 triệu đồng trong tháng 9

Từ 11/9/2023, Kia áp dụng giá mới với mức điều chỉnh tương đương 50% lệ phí trước bạ. Chương trình được áp dụng tùy theo dòng xe và phiên bản.

Hạ Long cải cách hành chính tốt nhất tỉnh Quảng Ninh

Thành phố Hạ Long đã xuất sắc dẫn đầu bảng xếp hạng 3 chỉ số PAR-Index, DDCI, DTI của tỉnh Quảng Ninh năm 2023.

Bình luận mới nhất