Đến Cốc Táy xem vàng tặc phá ruộng

Từ năm 1996 của thế kỷ trước, khu vực Nà Quang, Khuổi Pẻn thôn Cốc Táy xã Yên Lập huyện Chiêm Hóa tỉnh Tuyên Quang đã được các thợ săn vàng đến đục khoét ngọn núi, dưới thung lũng thì đã rửa sạch đất của nhiều ha ruộng nơi đây.

>> Hang vàng “bủa vây” lớp học

Họ đào đất đá đãi lấy vàng sa khoáng, biến dòng suối nơi đây luôn đục như cháo loãng, dân khiếu nại mãi chẳng ai đến giải quyết, nên gắng mà cam chịu…

Vào bãi vàng vô chủ  

Lần theo thông tin từ bạn đọc, chúng tôi vất vả hàng trăm km đường dài, 3 lần chuyển xe khách liên tỉnh, liên huyện rồi xuống xe ôm, và hơn 2 km cuốc bộ nữa mới đến được khu Nà Khoang, thôn Cốc Táy xã Yên Lập vào giữa buổi trưa. Con đường vào thôn còn nhiều ổ voi, nhưng có khá hơn trước, chỉ còn khoảng 7 km đường đất cấp phối và đường mòn dân sinh là đến nơi làm vàng tại khu ruộng Nà Quang thôn Cốc Táy. Để đảm bảo sự bí mật, và tiếp cận các phu vàng một cách khéo léo, tôi mạnh bạo cuốc bộ khoảng 2 km từ đầu thôn Cốc Táy vào bãi vàng.

Những máy hút khai thác vàng tàn phá ruộng Nà Khoang thôn Cốc Táy

Do được canh phòng cẩn thận, sự xuất hiện của người lạ khi đến nơi, thì tất cả máy bơm đã bị tắt, sàng tuyển vàng và đồ dùng khai thác vứt chỏng chơ giữa ruộng. Những hang hố giữa những đám ruộng, soi bãi mới được bơm cạn nước nên sâu hoắm, có hố sâu khoảng 5 mét, toàn bộ một khu đất bằng phẳng làm ruộng trước kia đã bị san ủi đào bới nhiều lần chỉ còn lại nham nhở toàn sỏi đá.  Trong lúc tiến đến ngó xuống các hang đào vàng, một người dân bản địa đang chăn bò gần đó cho hay: “các anh chỉ vào đến đầu thôn, ở đây đã nghe thấy họ gọi nhau tắt máy bơm rồi”. Biết đám phu vàng vừa ra khỏi các sàng tuyển, chúng chỉ ẩn náu đâu đó quanh mấy cái lán phía trên sườn núi, tôi đã quyết định leo lên đó “tâm sự”.

Thấy người lạ đột nhập vào lán tự nhiên, chỉ đi có một mình, ăn mặc cũng nhếch nhác, với cách ngoại giao thân thiện vì dùng đúng các ngôn ngữ chuyên dùng trong các lũng bãi khai thác vàng, nên các phu vàng rất phấn khởi mời vào lán uống nước. Một phu vàng tên Minh người huyện Yên Sơn (Tuyên Quang) vui vẻ: “Anh làm chúng em sợ hết hồn, cứ tưởng các bác ở ngoài huyện đến kiểm tra nên vội cho tắt máy bơm, thôi mấy đứa chúng mày mau đi xuống nổ máy lên để nước đỡ ngập moong, nhanh lên…”.

Sau khi trao đổi, Minh cho biết thêm: Ở thung lũng Nà Quang này nát lắm rồi, chủ yếu là mọi vàng sa khoáng tận thu, họ đã đảo lại đã mấy lần rồi. Mọi người ở nhà cũng chẳng biết làm gì, nên mấy anh em tự góp vốn mua máy bơm nước rồi vào đây dặt dẹo kiếm tý mua gạo ăn qua ngày. Tôi nhìn lên phía sườn núi có hàng chục chiếc lán màu xanh, và hỏi Minh thì được biết về các lán trên sườn núi họ đào hang sâu vào lòng núi, tìm nẹp vàng gốc, họ làm lán trại chắc chắn vì ai đã dấn thân vào đến Cốc Táy đều phải tính tới vài năm mới nói chuyện thắng thua. Khi được hỏi “làm ở đây lâu rồi có ai vào đây kiểm tra không?”, mấy tên phu vàng mau miệng leo lẻo là “có”, chỉ nhắc nhở thôi, nhưng chúng em đều biết trước, vì mỗi lần đoàn công tác của xã, huyện chuẩn bị vào truy quyét, thì mọi người đều đoán và biết trước, nếu không biết sẽ rất nguy hiểm, nên các thông tin về lịch, thời gian cán bộ đến Cốc Táy kiểm tra, đều được các phu vàng cập nhật thường xuyên để đảm bảo công việc khai thác được an toàn.

Trâu bò, người dân đều sợ nước làm vàng 

Trao đổi với chúng tôi, ông Tho Văn Bộ - Trưởng thôn Cốc Táy cho biết: Thôn này có 58 hộ chủ yếu là dân tộc Tày, Dao, Kinh, Hoa, với 248 khẩu thì có đến 37 hộ nghèo. Ruộng lúa ở Cốc Táy có 9,3 ha, gần một nửa số diện tích là đất lúa hai vụ. Mỏ nước từ đầu nguồn nơi đãi vàng sa khoáng chảy ra, phục vụ cho 4 thôn: Cốc Táy, Khuân Khương, Bắc Cá, Nhật Tân. Chính vì đãi vàng sa khoáng, nên nước đục như cháo loãng quanh năm, dân không dám bắt nước vào ruộng vì sợ lúa bị chết. Cả trâu, bò, lợn, gà, vịt cũng không dám thả gần bờ suối. Những người dân Cốc Táy thì sợ nước làm vàng hơn là sợ hủi.

Dòng suối chảy qua gữa thôn Cốc Táy lúc nào cũng đục như thế này

Hơn chục năm về trước, Cốc Táy đã bị tan hoang ruộng vườn, 26 hộ gia đình được nhà nước di chuyển gấp đến nơi khác sinh sống, cũng vì không còn ruộng đất canh tác. Bây giờ đất các bãi soi ở Nà Khoang vẫn bị tàn phá ngày đêm để tìm vàng đã biến các khu đất có thể trồng được ngô, lúa tiếp tục bị phá tan hoang. Cơn lốc vàng đi quan đã để lại cho dân Cốc Táy một thời bị đìu hiu, với hàng chục người mắc nghiện ma túy, nhà cửa nát tan. Hơn chục năm nay dân Cốc Táy không đi làm vàng nên không còn ai mắc tai tệ nạn xã hội, trẻ em trong thôn này chịu khó học tập, nên có 4 người heo học tại các trường Đại học.

Tuy nhiên, nạn khai thác vàng ở đầu nguồn nước thôn Cốc Táy đang hoành hành người dân chưa có hồi kết, thì mới đây lại có sự xuất hiện một doanh nghiệp được thăm dò khai thác khoáng sản trên đỉnh núi làm dân thêm phần lo lắng. Nước đục như cháo chảy từ trong núi ra ruộng đồng chẳng biết do phía công ty hay các nhóm vàng tặc gây nên, còn người dân ở dưới thôn chỉ biết bức xúc, ông Tho Văn Bộ mạnh bạo cho hay: “...Hiện tại thôn này có mấy anh em ông Hiền, ông Hòa (con ông Hoàng Văn Bộ) đang khai thác vàng trái phép tại khu Nà Khoang. Còn ở trên đỉnh núi, tôi có nghe họ nói là công ty Đại Lộc được cấp phép thăm dò khoáng sản nên họ có người bảo vệ phần trên, còn phía sườn núi là các lán bọn dặt dẹo làm vàng trái phép, mình đến đuổi họ cuốn gói đi, khi mình về đến nhà thì họ lại căn lều bạt làm bình thường. Chính quyền xã cũng thường xuyên truy quýet, nhưng chẳng ăn thua gì, vì họ ở mãi trên cao, phải mất hơn một tiếng mình mới leo đến lán, mình chưa đi đến nơi thì họ đã trốn hết rồi, người dân thôn này chẳng biết những người làm vàng trên ngọn núi kia từ đâu đến, chỉ biết là họ đã làm cho dòng nước này cứ đục quanh năm…”

Từ nhà ông Bộ đến bãi vàng ở sườn núi Nà Quang chỉ khoảng hơn 1 km đường chim bay, mọi người ngồi uống nước trong nhà cũng nhìn thấy các lán lớn, nhỏ phủ bạt xanh két dưới bóm cây trên sườn núi. Thi thoảng người dân Cốc Táy lại hoảng loạn khi nghe về tin dữ là “sập hầm chết người”. Còn chết ai, người ở đâu bị chết dân Cốc Táy cũng chẳng hề hay biết, chỉ biết là có người làm vàng xấu số nào đó đã bị chết khi các phu vàng khiêng xác họ qua thôn. Chỉ mới đầu năm 2012, đã có một vụ sập hầm lớn, làm chết cả 3 người ngay khu vực hang Hồ, còn năm 2011 cũng có 3 người chết cũng do tát vét quặng sa khoáng…

Trao đổi với NNVN, bà Lương Thị Nhung - Phó Chủ tịch UBND xã Yên Lập cho hay: “…Chính quyền xã không phải là không truy quét, từ đầu năm đến nay xã đã thành lập tổ truy quét do đích thân anh Sầm Văn Chung - Phó Chủ tịch phụ trách khối dẫn đầu Đoàn thực hiện, xã đã nhiều lần lập biên bản tịch thu tang vật. Hiện nay có một công ty khai thác là Công ty Đại Lộc cũng làm trên đó, theo tôi được biết Cty Đại Lộc lấy tên là thăm dò địa chất, mà đã thăm dò thì phải lên núi rồi, cả vùng giáp danh nữa, không ai thăm dò ở đồng bằng cả…”.

Vì sao vấn nạn khai thác vàng trái phép đã lộng hành suốt hàng chục năm trời tại Cốc Táy mà không hề được kiểm soát? Có hay không việc ai đó đã bảo kê cho nạn khai thác vàng trái phép suốt nhiều năm tại nơi đây? Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng tỉnh Tuyên Quang cần sớm vào cuộc để dẹp bỏ vấn nạn khai thác trái phép đang diễn ra tại Cốc Táy, góp phần đem lại môi trường nước trong sạch cho dân cấy cày, đó sẽ là niềm vui lớn nhất của dân Cốc Táy hôm nay.