1 
Hàng nông sản bị chính trị hóa
Chỉ trong vòng vài ngày, Trung Quốc đã giáng một đòn nặng nề vào hai ngành công nghiệp chủ lực là lúa mạch và thịt bò của Úc, động thái được cho là Bắc Kinh đang mượn chính sách thương mại để trừng phạt Canberra vì đã lôi kéo cộng đồng quốc tế vào cuộc điều tra nguồn gốc của đại dịch coronavirus.
Giới quan sát nhìn nhận, biện pháp cắt giảm nhập khẩu thịt bò và lúa mạch Úc vào thời điểm này chính là “một mũi tên trúng hai đích”, giúp Trung Quốc chuyển sang tăng lượng nhập khẩu hai nông sản cùng loại từ Mỹ theo các cam kết của thỏa thuận giai đoạn một của cuộc thương chiến Mỹ-Trung khi áp lực đang gia tăng từ Washington.
Nông dân sản xuất lúa mạch Úc là nạn nhân đầu tiên phải hứng chịu thiệt hại do không bán được sản phẩm. Ảnh: AFP
Hậu quả là chỉ trong vòng từ Chủ nhật đến thứ Ba tuần này, Trung Quốc đã áp mức thuế nhập khẩu lên tới hơn 80% đối với mặt hàng lúa mạch của Úc vì bị “dán nhãn” cáo buộc chống bán phá giá, đồng thời tạm dừng xuất khẩu mặt hàng thịt bò của bốn doanh nghiệp chế biến thịt lớn ở hai tiểu bang Queensland và New South Wales, có thị phần chiếm tới xấp xỉ 35% tại Trung Quốc.
Các chuyên gia phân tích cho rằng, động thái sử dụng các đòi hỏi kỹ thuật của Bắc Kinh để trừng phạt Canberra là để phục vụ các lợi ích chính trị, biện pháp vẫn được nước này hành xử tương tự với nhiều quốc gia khác trong quá khứ. Và điều này đã được cảnh báo ngay từ hồi cuối tháng trước, khi Úc mới bày tỏ ý định kêu gọi cuộc điều tra quốc tế độc lập về nguồn gốc của đại dịch Covid-19 lập tức đã bị đại sứ Trung Quốc Cheng Jingye đe dọa có thể dừng mua rượu vang và thịt bò Úc.
Trước đó, vào tháng 3 năm 2019, mặt hàng cải dầu của nhà xuất khẩu số một Canada Richardson International cũng đã bị chặn đường vào Trung Quốc với cáo buộc “có côn trùng gây hại trong một lô hàng” nhằm trả đũa việc giới chức Canada bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu, giám đốc tài chính của tập đoàn công nghệ khổng lồ Trung Quốc Huawei.
Hồi năm 2010, Bắc Kinh cũng đã áp đặt các hạn chế nhập khẩu đối với sản phẩm cá hồi Nauy, sau khi nhà hoạt động chính trị và nhân quyền Lưu Hiểu Ba đang bị bỏ tù trong nước lại được trao giải Nobel Hòa bình ở thủ đô Oslo.
Hôm qua, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên tuyên bố lệnh cấm nhập khẩu thịt bò Úc là do các doanh nghiệp đã vi phạm các yêu cầu kiểm dịch của hải quan Trung Quốc, đồng thời phủ nhận không có bất kỳ mối liên hệ nào đối với lệnh cấm nhập khẩu thịt bò của Úc.
Nông dân Úc bị tổn thất nặng nề
Trao đổi thương mại giữa Trung Quốc và Úc vào thời điểm trước khi có FTA cuối năm 2015. Đồ họa: WorldPress
Hiện chưa có tính toán về con số thiệt hại cụ thể từ Australia, tuy nhiên theo đánh giá của giới chuyên gia, xuất khẩu nông sản của Úc sẽ rất nặng nề, đặc biệt là lúa mạch với các bản hợp đồng trị giá 846 triệu USD sang Trung Quốc, chiếm khoảng một nửa lượng xuất khẩu cả nước.
Ngay lập tức Nghiệp đoàn Nông dân Úc phải cảnh báo về mức độ rủi ro khi có tới 2/3 sản lượng nông nghiệp của nước này làm ra để xuất khẩu, trong đó gần 1/3 số này (28%) được xuất khẩu sang Trung Quốc bao gồm 18% tổng sản lượng thịt bò và 49% lúa mạch. Chủ tịch Nghiệp đoàn Fiona Simson cho biết thêm, chưa kể Trung Quốc còn là một thị trường quan trọng đối với một loạt các mặt hàng tiêu dùng khác bao gồm len, bông, ngũ cốc, sữa, hải sản và rau quả của nông dân Úc.
“Trước các vấn đề phát sinh, chúng tôi kêu gọi cả hai bên phải làm việc với nhau một cách thận trọng, càng sớm càng tốt để giải quyết thách thức và đi đến một kết thúc thỏa đáng”, bà Fiona Simson kêu gọi.
Căng thẳng tại Australia bắt đầu tăng dần kể từ hồi cuối tuần trước khi các hiệp hội thương mại ngũ cốc nhận được nguồn tin từ Bộ Thương mại Trung Quốc phản ánh rằng Bắc Kinh đã “độ chế” các số liệu để áp thuế chống bán phá giá đối với lúa mạch của Úc bằng lệnh cấm nhập khẩu kéo dài 18 tháng để tiến hành điều tra.
Động thái này đã khiến chính phủ Úc phải nói cứng với trong nước rằng Canberra sẽ bảo vệ quyền lợi của mình thông qua Tổ chức Thương mại Thế giới.
Theo luật sư kinh tế quốc tế Weihuan Zhou thuộc Đại học New South Wales, Hiệp định Thương mại tự do song phương giữa Trung Quốc và Australia, có hiệu lực từ 20/12/2015 đã quy định mức thuế bằng 0 đối với mặt hàng lúa mạch. Chính vì vậy sẽ không có cửa để Bắc Kinh mở một cuộc điều tra chống bán phá giá đè lên thỏa thuận vào lúc này.
Dân Trung Quốc tranh nhau mua thịt lợn tại một siêu thị ở Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang hồi tháng Hai nhưng Bắc Kinh vẫn áp lệnh cắt giảm nhập khẩu thịt từ Úc. Ảnh: AP
Trong khi đó, sản phẩm thịt bò của Úc hiện ít phụ thuộc vào Trung Quốc khi chỉ chiếm chưa đầy 20% (300.000 tấn) xuất sang Trung Quốc trong năm ngoái, chủ yếu tác động đến khu vực chăn nuôi bò thịt cao cấp.
“Chúng tôi quan ngại rằng việc tạm dừng nhập khẩu các mặt hàng nông sản dường như mới chỉ dựa trên các vấn đề kỹ thuật và đều là chuyện cũ bị khơi lại. Chúng tôi sẽ làm việc với ngành công nghiệp và đại diện hai quốc gia để tìm kiếm một giải pháp tích cực sớm nhất có thể”, cả Bộ trưởng Thương mại Simon Birmingham và Bộ trưởng Nông nghiệp Australia David Littleproud đều cho biết trong một tuyên bố.
Theo Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Perth USAsia, Jeffrey Wilson, các đòn đánh ăn miếng trả miếng giữa Bắc Kinh và Canberra đang có dấu hiệu khơi mào một cuộc thương chiến giữa hai nước, nhưng tình hình có leo thang hay không phụ thuộc vào cách mà Úc phản ứng.
