Mất giá
Năm nay, Bình Định SX được 213 ha ruộng muối, tập trung chủ yếu tại những xã ven biển thuộc các huyện Phù Cát, Phù Mỹ, Tuy Phước. Đối với diêm dân, làm ra hạt muối là “mồ hôi chộn với nước mắt”, lúc được giá thì lời lãi chẳng bao nhiêu, khi mất giá thì càng khốn đốn.
Chúng tôi về đồng muối xã Cát Minh (Phù Cát) vào những ngày cuối vụ, đây là một trong những cánh đồng muối lớn Bình Định với 65 ha, có hơn 600 hộ diêm dân trực tiếp SX.
Dưới cái nắng chang chang, mồ môi nhễ nhại trên gương mặt u buồn của những diêm dân đang uể oải thu hoạch những gánh muối cuối mùa. Làm sao mà không buồn khi làm mướt mồ hôi mà không chút hy vọng, bởi giá muối đang ở mức cực thấp.
Ông Nguyễn Trường Sơn, Chủ tịch UBND xã Cát Minh cho biết: Giá muối rớt mạnh, hiện nay chỉ ở mức 400 - 500đ/kg muối thường, và khoảng 700đ/kg muối sạch, giảm một nửa so với đầu vụ. Trong khi chi phí SX như công làm đất, vận chuyển, bốc vác tăng hơn 30% so với năm trước.
Gia đình ông Trương Đình Du, ở thôn Đức Phổ 1 SX được 3.500 m2 ruộng muối. Do giá muối năm ngoái khá cao nên năm nay, ngay từ đầu vụ ông Du đã dồn vốn thuê nhân công cải tạo lại toàn bộ diện tích bắt tay vào SX. Năm nay nắng to, ít mưa, muối được mùa; chưa kịp mừng thì giá tuột thấp thê thảm.
Đến nay gia đình ông đã thu về được khoảng 20 triệu đồng, nhưng chi phí hết 40 - 50 triệu đồng. Ông Du than thở: “Giá muối thấp đã kéo cuộc sống của diêm dân xuống sát đáy của sự khốn khổ”.
Để nâng cao chất lượng muối, nhiều hộ diêm dân ở Cát Minh đã khoan giếng lấy nước, mua bạt lót trên 7.500 m2 ruộng muối kết tinh để SX muối sạch.
Tuy nhiên, đến cả những hộ làm muối chất lượng cao cũng chẳng níu kéo được thu nhập, bởi giá bán chỉ nhỉnh hơn giá muối thường chút đỉnh. Ba năm nay, hộ bà Ngô Thị Tuyết ở thôn Đức Phổ 1 tham gia mô hình SX muối sạch do Sở NN&PTNT Bình Định hỗ trợ với phương thức trải bạt trên diện tích 300m2.
“Làm muối sạch mình được Nhà nước hỗ trợ vốn 70%, còn lại mình tham gia 30%. Nhưng năm nay giá muối sạch chỉ thu mua khoảng 700đ/kg, giá quá thấp so với năm trước”, bà Tuyết than thở.
Thu không đủ bù chi
Diêm dân Huỳnh Ngọc Hân, ở thôn Đức Phổ 2 có 0,5 ha ruộng muối, năm nay do chi phí đầu tư quá cao nên ông chỉ đưa vào SX 0,2 ha. Khi đã thu được 15 tấn muối nhưng tiền bán muối chưa đủ bù chi phí.
Ông Hân bộc bạch: “Với giá 500đ/kg thì người làm muối chỉ đủ trả tiền công, chưa tính khoản đầu tư cần thu hồi. Giá muối thấp, tiền công cao dẫn tới diêm dân không có lợi nhuận. Nếu ai làm diện tích lớn, thuê nhân công nhiều thì sẽ bị lỗ càng nhiều”.
Ông Hân tính toán: Để làm 1 sào ruộng muối phải tốn 20 công cải tạo ruộng, mỗi công thuê là 200.000đ, tổng chi phí hết 4 triệu đồng/sào.
Cộng vào đó là chi phí cho mỗi bao muối (50kg) mà diêm dân phải chịu, bao gồm: Tiền mua bao 2.000đ/cái, tiền thuê công gánh muối, tùy xa gần dao động từ 2.000 - 7.000đ/bao; tiền hốt muối vào bao, bốc vác và nếu bán cho nhà máy thì tốn thêm tiền vận chuyển 3.500đ/bao. Tổng chi phí cho mỗi bao muối lên đến 13.000đ. Trong khi đó, muối sạch trên ruộng trải bạt chỉ bán được giá 50.000đ/bao, còn muối thường hiện chỉ còn 26.000-27.000đ/bao.
Việc thực hiện hợp đồng mua bán muối với cơ sở thu mua cũng chẳng được suôn sẻ như cam kết ban đầu. Ông Nguyễn Hữu Hùng, ở thôn Đức Phổ 2, là một trong những hộ có hợp đồng với Cty muối Mỹ Thành (Phù Mỹ) SX muối trải bạt trên 5.000 m2.
Đến khi ông thu được hơn 100 tấn muối, số muối này được bán cho Cty muối Mỹ Thành với giá 1.000đ/kg, vị chi phải thu về 100 triệu đồng. Tuy nhiên, theo ông Hùng, tiền thu bán muối thu về rất chậm, thậm chí còn bị ép.
“Hạt muối từ ngoài đồng về đến kho Cty mọi chi phí đều do diêm dân chịu. Thế nên nếu tính chi li, giá muối sạch cũng chỉ ở mức 700 - 800đ/kg”, ông Hùng chia sẻ.
Ông Võ Văn Thế, Phó Chủ tịch UBND xã Cát Minh, cho biết: “Có khoảng 450 hộ dân làm muối trên địa bàn xã đang rất khó khăn bởi giá muối xuống thấp nhất trong vòng 5 năm qua, địa phương đã lập danh sách gửi huyện đề nghị hỗ trợ gạo cho bà con, có hay không thì vẫn đang chờ cấp trên quyết”.
"Hầu hết các tỉnh trong khu vực miền Trung đều trúng mùa muối, trong khi các nhà máy chế biến không tiêu thụ hết nên dẫn đến muối thấp giá.
Bên cạnh đó, hầu hết diện tích muối trên địa bàn Bình Định đều SX theo phương thức truyền thống nên chất lượng thấp, muối lẫn tạp chất nhiều, không thể sử dụng trong chế biến công nghiệp. Từ đầu năm đến nay, Cty đã thu mua để chế biến lượng muối trên 3.000 tấn nhưng chủ yếu mua muối Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận; riêng lượng muối thu mua trên địa bàn Bình Định rất ít do chất lượng không đảm bảo”, ông Nguyễn Quang Khải, Phó GĐ Cty CP Muối và TM miền Trung đóng trên địa bàn Bình Định, cho biết.
