Giá thành SX trong nuôi cá tra ngày càng tăng (từ 15.500 đồng/kg trong năm 2009, lên 16.500 đồng/kg), trong khi đó nhiều DN bán phá giá vào thị trường XK làm cho giá cá tra sụt giảm liên tục (từ 2,28 USD/kg trong năm 2009, xuống còn 2,13 USD/kg) đã tác động rất tiêu cực đến người nuôi cá. Phương pháp định ra giá sàn nhằm quản lý giá được đưa ra để khắc phục tình trạng này, nhưng việc thực hiện đang gặp nhiều khó khăn.
Tại vùng ĐBSCL, giá cá tra rất thất thường, trong những tháng gần đây giảm từ 800 - 1.000 đồng/kg. Nhìn xa hơn, điều dễ nhận thấy là giá bình quân giảm mạnh qua các năm: năm 2008 giảm 8% so với năm 2007; năm 2009 tiếp tục giảm 12,8% so với năm 2008. Năm 2009 vừa qua, giá cá tra xuất khẩu bình quân tại hầu hết các thị trường đều giảm mạnh, ngoại trừ thị trường Nga. Trong khi đó, giá thức ăn tăng liên tục, có tháng 4 - 5 lần điều chỉnh giá. “Với giá thành cá tra thương phẩm từ 15.500 - 16.000 đồng/kg thì người nuôi chỉ từ hoà vốn tới lỗ”, Bộ NN- PTNT nhận định. Giá cá giảm khiến nhiều người nuôi chấp nhận treo ao. Việc mất ổn định nguồn nguyên liệu chế biến xuất khẩu cũng như tác động tiêu cực tới tính bền vững của nghề nuôi điều hiển hiện.
Có nhiều nguyên nhân tác động đến giá xuất khẩu cá tra như tác động khủng hoảng kinh tế khiến thị trường co hẹp và sức mua kém; chi phí sản xuất và lãi suất cao, trong khi giá bán cá không tăng, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất kinh doanh; cung cầu nguyên liệu không ổn định, khi thiếu nguyên liệu khi lại tăng đột biến, gây tâm lý chạy theo số lượng, đồng thời bị nhà nhập khẩu ép giá...Nhưng đáng nói hơn cả là tình trạng cạnh tranh không lành mạnh của một số DN thông đồng với nhà nhập khẩu bán cá chất lượng thấp, gian lận và giá thấp đã đánh tụt giá trị sản phẩm cá tra XK của VN.
Để khắc phục tình trạng một số DN chào hàng xuất khẩu với giá thấp gây ảnh hưởng xấu đến mặt bằng giá cả chung cũng như góp phần đảm bảo chất lượng sản phẩm, uy tín cá tra nước ta trên thị trường quốc tế, một số chuyên gia đã đưa phương pháp định ra giá sàn với mức đề xuất cho giá sàn xuất khẩu cá tra philê tại thị trường Mỹ là 1,55 USD/pound tương đương với 3,3 USD/kg cho 100% net. Thị trường châu Âu mức giá sàn được đề xuất thấp hơn ở mức 2,75 USD/kg và thị trường Ôxtrâylia cũng tương tự giá như tại EU với 100% net. Tại thị trường Nga giá sàn được đề xuất ở mức 1,75 USD/kg cho 100% net, bao gồm cả sản phẩm đóng gói nhỏ vào các siêu thị. Các nước khác theo sản phẩm tương tự để vận dụng như Ai Cập, Ucraina sản phẩm gần giống với thị trường Nga nên mức giá sàn cũng xấp xỉ như vậy.
Tuy nhiên, Tổng Thư ký VASEP, ông Trương Đình Hoè cho rằng, trước đây VASEP đã tiến hành thử nghiệm nhiều lần về mức giá sàn tuy nhiên qua thực tế là khó thực hiện vì quy cách của sản phẩm cá tra khá đa dạng, thị trường thay đổi, và quan trọng là chưa có chế tài xử phạt khi doanh nghiệp vi phạm. Nhưng chủ trương của Nhà nước, VASEP cùng với doanh nghiệp tiếp tục thực hiện trên cơ sở xác định doanh nghiệp dẫn đầu cũng như đặc điểm của từng thị trường.
Tuy nhiên, giá sàn cũng bộc lộ những bất cập vì giá liên quan đến chất lượng. Vì vậy, quản lý được giá cũng đồng thời phải quản lý được chất lượng nhưng cá tra philê có hàng chục loại sản phẩm khác nhau nên việc đề xuất chung một mức giá sàn là không hợp lí và rất khó thực hiện.
