Khoảng 2 năm nay, các DN phân bón không còn "gặt hái" được những khoản lãi kếch sù như nhưng năm trước đây. Làm ăn ngày càng khó khăn đã thúc ép các DN đang rục rịch chuyển chiến lược SXKD.
Lỗ nặng vì "chơi miếng" nhau
Năm 2009, ngành phân bón lỗ te tua. Trong đó, nhiều DN chuyên “chơi” phân NK đã lỗ tới mức có thể gọi là thê thảm. Nguyên nhân chính là do phân bón nhập về quá nhiều, nhiều lô phân lại nhập về vào lúc giá thế giới đang cao, thậm chí rất cao. Trong khi đó, do khó khăn về tín dụng hoặc do một thời gian dài, lúa xuống giá mạnh khiến nhu cầu sử dụng phân bón giảm theo phương thẳng đứng. Vì thế tới quý 3/2009, phân bón NK về đã tồn đọng khá lớn. Lúc này DN chuyên NK phân bón chỉ còn biết cắn răng chịu khoản lỗ nặng nề. Theo những nguồn tin trong ngành phân bón, DN nào lỗ nhẹ cũng mất đứt vài triệu USD, DN lỗ nặng tới vài chục triệu USD.
Theo ông Lê Quốc Phong, GĐ Cty Phân bón Bình Điền và là Phó Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam, lỗi là do các DNNK đã không chịu “bắt tay” với các nhà SX trong nước để tính toán xem nên nhập bao nhiêu là vừa. Vì vậy, đã xảy ra tình trạng một số chủng loại phân bón bị nhập quá nhu cầu. Bà Nguyễn Thị Ngọ, GĐ Cty Hoàng Lê cũng cho rằng sự phối hợp giữa DNNK và nhà SX nội địa hiện nay gần như chưa có, mà vẫn mạnh ai nấy làm. Thậm chí "ông" nhập và "ông" nội địa còn giấu võ, "chơi miếng" nhau.
Do đó, nhiều DN đã cho rằng trong thời gian tới, việc tổ chức lại ngành phân bón trong nước là rất cần thiết, đặc biệt chú ý tới việc “bắt tay” giữa các DN với nhau. Ông Lê Quốc Phong đưa ra một minh chứng cụ thể: Năm ngoái, khi giá phân kali trên thị trường thế giới tăng cao, các DN phân bón Trung Quốc đã cùng bắt tay nhau kiên quyết không nhập, thậm chí họ còn XK phân kali với giá rẻ hơn giá đang được chào bán trên thế giới. Chính điều này đã khiến cho các nhà XK kali trên thị trường thế giới không thể tăng giá lên được nữa.
Đổi hướng chiến lược sản phẩm
Theo Hiệp hội Phân bón VN, hiện nay thế giới đang có xu hướng chuyển mạnh sang dùng phân bón hỗn hợp NPK chất lượng cao. Trước đây, nhiều nước đã chuyển từ công nghệ chảo lăn sang lò quay và công nghệ tạo hạt hơi nước. Từ đầu năm 2009, nhiều nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc…đã chuyển mạnh từ công nghệ tạo hạt hơi nước sang công nghệ lò cao và chuyển từ công nghệ lò cao (tháp cao) sang công nghệ tạo hạt hợp lý hoá học. Sản phẩm NPK từ công nghệ trên có chất lượng cao, hợp lý hoá đất và cây trồng tối ưu, cho năng suất bội thu. Trong khi đó, tổng công suất các nhà máy NPK ở Việt Nam đã đạt trên 4 triệu tấn.
Hiệp hội Phân bón cũng khuyến khích phát triển các loại phân bón hữu cơ, vi sinh, bởi sẵn có nguyên liệu trong nước, phù hợp với nền nông nghiệp sạch, cải tạo đất tốt và an toàn. Hiện tại, đã có nhiều DN thành công trong phát triển các loại phân nói trên như Cty CP Komix Thiên Sinh, Cty CP Sông Giang, Cty CP tập đoàn Quế Lâm, DN Tiến Nông.
Chính vì thế, Hiệp hội Phân bón cho rằng các nhà sản xuất NPK không nên phát triển NPK bằng công nghệ lạc hậu nữa, mà cần phải đẩy mạnh nghiên cứu, mạnh dạn chuyển đổi sang những công nghệ cao như trên để đỡ kho bãi, đỡ vận chuyển, đỡ công lao động, giảm chi phí sản xuất và góp phần bảo vệ môi trường.
Một loại phân bón cũng đang được thúc đẩy phát triển là phân lân nung chảy. Hiện nay, Cty CP Phân lân Nung chảy Văn Điển đang có kế hoạch phát triển 200 ngàn tấn phân lân nung chảy, tỉnh Lào Cai đang xây dựng kế hoạch sản xuất 200 ngàn tấn, DN Tiến Nông có kế hoạch SX 200 ngàn tấn, Cty Super Lâm Thao SX 300 ngàn tấn. Như vậy, tổng cộng lượng phân lân nung chảy hàng năm hiện vào khoảng 1,5 triệu tấn.
Theo ông Nguyễn Hạc Thúy, TTK Hiệp hội Phân bón, phân lân nung chảy có thể đáp ứng cho cơ cấu phân bón phục vụ SXNN và XK. Nhưng do sự hiểu biết của nông dân với phân lân nung chảy còn ít, công tác tiếp thị, quảng bá của các công ty làm chưa được tốt, nên khả năng tiêu thụ loại phân này còn hạn chế. Khả năng XK của phân lân nung chảy Việt Nam vào thời điểm này cũng rất khó vì không thể cạnh tranh được với sản phẩm cùng loại của Trung Quốc (sản lượng nhiều, hàm lượng dinh dưỡng cao hơn). Vì thế, trước mắt chỉ nên phát triển phân lân nung chảy ở mức khoảng 1,5 triệu tấn trong thời gian từ nay đến 2015.
