Vợ chồng Nguyễn Nguyên Bảy – Lý Phương Liên đều sinh trưởng ở Hà Nội. Nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy lớn hơn nhà thơ Lý Phương Liên 8 tuổi. Khi chàng cử nhân Nguyễn Nguyên Bảy đã đường bệ cán bộ biên tập ở Đài Tiếng nói Việt Nam thì nàng công nhân Lý Phương Liên tập tễnh làm thơ để vơi bớt niềm riêng cay cực.

Là chị cả của bốn đứa em, Lý Phương Liên phải bươn chải cùng mẹ gánh vác gia đình khi người cha mất sớm. Năm 18 tuổi, Lý Phương Liên lại hứng chịu thêm một cú sốc, người mẹ trúng bom Mỹ qua đời. Gạt nước mắt, Lý Phương Liên xin làm công nhân ở Nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo để nuôi em ăn học. Khoảnh khắc ấy, Lý Phương Liên viết: “Em đón nhận đời em sau một thoáng hãi hùng/ Chôn mẹ, nuôi đàn em thơ dại/ An phận ư? Mơ hồ sợ hãi/ Sống vẫn là lời mẹ dặn thiêng liêng”.

Và cũng từ xót xa số phận mình, Lý Phương Liên đã có bài thơ “Tâm sự với Thúy Kiều” gây chấn động đời sống văn học cuối thập niên 60 của thế kỷ trước. Lý Phương Liên không chỉ khước từ ngõ cụt tăm tối “Sông Hồng đó, nọ Hồ Tây/ Chết trong nước cuốn có ngày nổi lên/ Kiểu gì chết cũng thấp hèn/ Kiểu gì chết cũng làm hoen ố đời” mà còn quyết liệt chọn lấy một sự tồn tại hướng đến tương lai: “Chúng ta mở cửa cuộc đời/ Và cầm lái con thuyền nhân định/ Giữa biển lớn thuyền chúng ta lướt đến/ Sáng toàn thân ánh sáng của con người”.

Vụt lên như một hiện tượng thơ, nhưng đối với Nhạc sĩ Lư Nhất Vũ suốt đời hát rong cùng người vợ Cà Mau, sự thành công dạo đó chỉ đơn giản như sự bộc bạch khiêm tốn “cha mẹ mất sớm, thất học, vì thế thơ tôi chỉ là đôi ba hoa cỏ, ghi chép lại chính cuộc đời mình, nào ngờ thành tiếng mõ cầu rung lên hỉ ái, và cũng là sấm sét nộ ố… Thơ tôi chỉ là thơ học trò bình thường, nếu không muốn nói là tầm thường, ăn may là do hoàn cảnh éo le đắng đời nên lấy được nước mắt của người đọc mà thành thơ. Tôi trở nên nổi tiếng có lẽ là cơ may, vậy thôi!”.

Nói là nói vậy, nhưng một nàng công nhân làm những câu thơ “Ca bình minh” về chính nhịp sống lao động bộn bề trên miền Bắc vừa xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa ủng hộ miền Nam đánh Mỹ, cũng đáng để công chúng mến mộ: “Bạn bè em có nhiều ý lạ/ Khi nói tới ca ba/ Ca của nhưng đêm trời đầy sao hoa/ Ca của những đêm đông bập bùng ánh lửa/ Còn em với niềm vui bé nhỏ/ Em gọi ca ba là ca bình minh/ Ý nghĩ ấy gặp em như một sự vô tình/ Đêm ca ba đi dọc đường Nam Bộ/ Tay vẫy chào những đoàn tàu rời ga Hàng Cỏ/ Đưa bộ đội lên đường/ Các anh đi suốt ca ba thẳng tới chiến trường/ Đón bình minh đất nước”.

Nhà thơ Lê Xuân Đố, một người đã gắn bó với vợ chồng Nguyễn Nguyên Bảy – Lý Phương Liên từ thời gian khổ đạn bom ở Hà Nội đến những năm đổi mới và hội nhập ở TP.HCM, chia sẻ:

(Trích băng ghi âm ý kiến Lê Xuân Đố)

Chính nhờ những câu thơ trong sáng và đằm thắm của nàng công nhân Lý Phương Liên, đã khiến nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy tìm kiếm cơ hội hạnh ngộ. Vốn đã đồng cảm với thơ, lại gặp người con gái xinh đẹp và tháo vát, nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy lập tức đem lòng si mê. Bài thơ “Thư tình đầu đời” được Nguyễn Nguyên Bảy viết năm 1968 đánh dấu thời hẹn hò của họ: “Tình yêu gọi dòng sông xuôi về biển/ Chim đầy vườn ríu rít gọi mai lên/ Mỗi bông hồng chợt hiện một nàng tiên/ Em đã đến để lòng anh thương nhớ”.

Còn nàng thì sao? Giữa những giờ đứng máy và bao việc vun vén cơm áo cho bốn đứa em, Lý Phương Liên bất chợt nghĩ đến người yêu ngày đêm chia sẻ những ngược xuôi túng bấn: “Muốn khuyên anh nhiều lắm/ Gặp nào cũng muốn khuyên/ Nhưng gặp lại quên/ Vì sao? Vì sao em không biết/ Cái cười anh thương thương/ Thế là em quên hết/ Rồi về nhà lại lo/ Rồi về nhà lại thương/ Những điều khó nói/ Không đành để mãi trong lòng/ Nên viết gửi anh/ Bài thơ về những điều khó nói”.

Khi tình yêu đã chín muồi, Lý Phương Liên nhận lời cầu hôn của Nguyễn Nguyên Bảy cuối năm 1969. Hoàn cảnh nàng chật vật, mà hoàn cảnh chàng cũng không dễ chịu hơn. Không sao, trái tim thi ca giúp họ tự tin gắn bó với nhau.

Cũng chẳng có gì phải chuẩn bị cho ngày làm cô dâu, Lý Phương Liên thắp mấy nén hương lên bàn thờ để “Xin phép mẹ đi lấy chồng” bằng lòng thành trong khói tỏa: “Anh ấy cao cao/ Căn nhà cao đồ đạc thường cũng mát/ Vẻ thông minh thu vào đôi mắt/ Nốt ruồi cửa miệng làm duyên/ Anh đến với con choáng ngợp phút đầu tiên/ Là đôi mắt say và nụ cười như nói…/ Rồi thời gian sẽ đáp lời thủy chung/ Rồi thời gian biết gừng cay muối mặn/ Trong hương thoảng nghe rõ lời mẹ dặn/ Cách làm vợ làm chồng sau đám cưới tình yêu...”.

Còn chú rể Nguyễn Nguyên Bảy cũng cam kết: “Anh hứa đôi ta mùa gặt/ Nếp cho đời là nếp cái hoa vàng/ Tẻ cho đời là tẻ xoan tẻ dự/ Anh chỉ xin tình một điều/ Chợt đôi lúc anh lạc mê lạc lú/ Em hãy là Bồ Tát khoan dung”

Hai mảnh đời thi sĩ run rẩy của Nguyễn Nguyên Bảy và Lý Phương Liên bước vào cuộc sống vợ chồng với bao khó khăn chồng chất. Lý Phương Liên xa dần những vần điệu khát khao, chỉ còn Nguyễn Nguyên Bảy níu giữ những phút giây lặng lẽ sống, lặng lẽ thơ của họ: “Có em tủi tủi mừng mừng/ Khỏi than thở nỗi chưa từng được yêu/ Có em như có tín điều/ Thuyền đời phải vượt bao nhiêu thác ghềnh”.

Nguyễn Nguyên Bảy ghi lại sự bình yên trong lam lũ: “Câu văn vần này em đã không quên/ Anh ngủ nướng ban mai nghe chổi hát ngoài thềm/ Quét bụi mưa bụi gió/ Thức dậy không thấy nón thấy rổ/ Biết là cò đã đi chợ cỏ lau/ Đổi kẹo lạc kẹo vừng lấy củi lấy rau…”.

Và nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy cũng không quên ghi lại sự sóng gió trong tin cậy, qua một bài thơ do chính ông diễn đọc...

(Trích băng ghi âm Nguyễn Nguyên Bảy đọc thơ)

Nguyễn Nguyên Bảy – Lý Phương Liên có nhau và có thơ. Cái tổ ấm nhỏ bé thời gian khó mà Nguyễn Nguyên Bảy thường ghi chú “dốc Thọ Lão, căn nhà muỗi 16”, cũng có một “Vườn chiều” để họ được mơ mộng: “Một vườn chiều có thực/ Máy bay địch đã bay xa/ Hai đứa nhoi lên từ hầm trú ẩn/ Và một vườn chiều khác hẳn/ Tiên Dung căng màn trên cát mềm/ Sao em chọn chỗ này để tắm/ Chử Đồng Tử tôi nghèo lắm/ Khoan khoan xối nước khoan khoan/ Chớ để thịt da tôi đắc tội/ Chớ để đau lòng mẹ cha...”.

Non sông thống nhất, vợ chồng Nguyễn Nguyên Bảy – Lý Phương Liên đưa nhau rời Hà Nội vào đô thị sầm uất nhất phương Nam để bắt đầu một hành trình mới mẻ. Chồng công tác ở Đài Truyền hình TPHCM, còn vợ công tác ở Đài Tiếng nói nhân dân TPHCM. Tuy nhiên, thời bao cấp gieo neo, lắm phen cả chồng lẫn vợ phải dắt díu nhau ra chợ trời mua bán đồ cũ, để có thêm thu nhập nuôi hai đứa con.

Thế nhưng, kinh doanh đâu phải trò đùa. Mấy bận thua lỗ, Nguyễn Nguyên Bảy đành chuyển sang viết… tiểu thuyết, để Lý Phương Liên đạp xe đi bỏ mối cho các hiệu sách.

Bước sang năm tháng đất nước mở cửa hội nhập, nhà thơ chồng xông xáo tay năm tay mười, còn nhà thơ vợ nhẫn nại dành dụm chắt chiu. Cuộc sống của Nguyễn Nguyên Bảy – Lý Phương Liên cũng khá giả dần lên. Đứa con trai đầu được đi Mỹ du học ngành điện ảnh, rồi đứa con gái thứ cũng được đi Trung Quốc du học ngành mỹ thuật.

Nhiều lần đổi nhà, cơ ngơi sau luôn khang trang hơn cơ ngơi trước, nhưng những nhọc nhằn còn in sâu trong đôi mắt Lý Phương Liên vẫn là nỗi ám ảnh của Nguyễn Nguyên Bảy: “Một nửa tôi không lời/ Thương đau có gì phải kể/ Cảnh mất cha đổ buồn mắt mẹ/ Mất mẹ trút khổ vai em/ Mười bảy tuổi mỏng manh thuyền/ Chèo chống đàn em dại/ Chỉ còn đôi mắt vợ của tôi/ Toàn thân em như cây thị rũ lá/ Khô cành trước gió ban mai/ Chỉ còn đôi mắt/ Đôi mắt kể tôi nghe/ Lưng ngày nắng quật/ Đêm ngồi bỏng vú môi con/ Vai gánh nỗi thương chồng/ Đôi mắt u hoài trong vắt/ Đôi mắt ấy chính là hai ngôi sao trên trời/ Đêm đêm nhìn anh/ Thức với anh/ Đi cùng anh/ Hai ngôi sao không lặn bao giờ”.

Hai đứa con của vợ chồng Nguyễn Nguyên Bảy – Lý Phương Liên chọn lựa định cư ở Mỹ. Ngoài thời gian bay sang bên kia bờ đại dương thăm con bồng cháu, vợ chồng Nguyễn Nguyên Bảy – Lý Phương Liên tự bỏ kinh phí biên soạn hợp tuyển văn chương cho bạn bè. Những tập “Thơ bạn thơ” và “Văn bạn văn” rất chỉnh chu và rất sang trọng lần lượt ra đời, chứng minh tình yêu văn chương chưa bao giờ nguội lạnh trong tâm hồn họ, như Nguyễn Nguyên Bảy viết “Thơ này em tung câu sáu/ Anh hứng câu tám/ Câu sáu em bay cò trắng/ Câu tám anh ôm tình trắng mướt bến sông xanh”.

Ngày 28/12/2022, nhà thơ Nguyễn Nguyên Bảy qua đời ở tuổi 83. Tuy nhiên, tình yêu của ông vẫn ở lại cùng người vợ qua tập thơ “99 khúc tặng Liên” cất giữ nhiều hơi ấm ơn nghĩa phu thê: “Tình yêu hai chúng mình/ Không ngôn từ mây gió/ Không ngọt ngon cám dỗ/ Mộc mạc lời trăng rằm/ Mà nên duyên tri kỷ/ Mà nên tình tri âm/ Vầng trăng con mắt nhìn/ Như thần linh chứng giám/ Mỗi khi gặp hoạn nạn/ Lại nhìn vầng trăng treo/ Mỗi khi tắt lửa yêu/ Lại gọi trăng xin lửa/ Nợ trăng chỉ trả đủ/ Thủy chung yêu một đời”.