Bộ Công thương vừa trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo Quyết định giá điện theo cơ chế thị trường. Điểm mới của cơ chế giá điện lần này là sẽ tăng, giảm theo từng quý và thành lập quỹ bình ổn giá điện.
Giá điều chỉnh theo quý
Theo dự thảo của Bộ Công thương, thực hiện giá điện theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước nhằm đảm bảo giá điện phản ánh chi phí sản xuất kinh doanh điện, đạt mục tiêu khuyến khích đầu tư, phát triển ngành điện bền vững, đồng thời khuyến khích tiết kiệm điện và tiết kiệm năng lượng. Bên cạnh đó là mục tiêu thực hiện chính sách xã hội của Chính phủ về bù giá cho người nghèo, người thu nhập thấp.
Về nguyên tắc điều chỉnh giá điện theo cơ chế thị trường, dự thảo nêu rõ: hàng quý, căn cứ vào giá nhiên liệu, tỷ giá ngoại tệ, cơ cấu sản lượng điện phát theo các nguồn chính thức, đơn vị bán buôn điện có trách nhiệm tính toán kiểm tra tác động của các biến động các yếu tố trên lên giá điện bình quân cơ sở trong quý tiếp theo để xem xét điều chỉnh giá điện của từng quý, từng năm.
Trong dự thảo, Bộ Công thương đưa ra 4 trường hợp để điều chỉnh giá điện theo từng quý. Trường hợp các yếu tố đầu vào biến động làm cho giá điện bình quân tính toán quý tăng vượt 1% đến 5% so với giá điện bình quân cơ sở quý, đơn vị bán buôn điện được phép tăng giá điện bình quân quý tương ứng. Cụ thể, trường hợp các yếu tố đầu vào biến động làm cho giá điện bình quân tính toán quý tăng vượt 5% - 10% so với giá điện bình quân cơ sở quý, đơn vị bán buôn điện được phép tăng giá bình quân quý cộng thêm 70% của mức giá điện bình quân quý tăng trên 5% - 10%; phần chênh lệch chi phí còn lại được điều chỉnh vào các quý kế tiếp để bình ổn giá điện. Trường hợp các yếu tố đầu vào biến động làm cho giá điện bình quân tính toán quý tăng trên 10% so với giá điện bình quân cơ sở quý hoặc việc tăng giá ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân, Thủ tướng Chính phủ công bố áp dụng các biện pháp bình ổn giá thông qua cơ chế bình ổn giá và theo quy định của pháp luật hiện hành.
Tuy nhiên, với trường hợp các yếu tố đầu vào biến động làm cho giá điện bình quân tính toán quý giảm trong phạm vi 1 – 10% so với giá điện bình quân cơ sở quý, đơn vị bán buôn điện phải giảm giá điện bình quân quý tương ứng; Trường hợp các yếu tố đầu vào biến động làm cho giá điện bình quân tính toán quý giảm trên 10% so với giá điện bình quân cơ sở quý, đơn vị bán buôn điện tiếp tục giảm giá điện bình quân quý sau khi cơ quan có thẩm quyền xem xét áp dụng cơ chế bình ổn giá tùy thuộc vào tình hình kinh tế - xã hội theo từng thời kỳ phù hợp với quy định của pháp luật.
Xóa bù chéo, lập quỹ bình ổn
+ “Năm qua, phải thừa nhận là ngành điện gây ra quá nhiều thất vọng cho nhân dân. Tôi cho rằng, giá điện theo dự thảo của Bộ Công thương, dù có thể điều chỉnh theo biên độ nhanh, tức khoảng 3 tháng 1 lần, nhưng đòi hỏi việc căn cứ tính giá đầu vào phải được minh bạch hóa”, TS Võ Trí Thành, Viện phó Viện nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, nhận xét. TS Thành cho rằng, tăng giá điện là một chuyện, nhưng việc tăng này liệu có tương xứng với chất lượng dịch vụ hay không là chuyện hoàn toàn khác. Tiền thiệt hại do cắt điện, tiền mua xăng dầu chạy máy nổ, máy phát khi mất điện… đôi khi còn lớn hơn tiền điện phải trả. + Theo GS-TSKH Trần Đình Long - PCT Hội Điện lực Việt Nam, việc thiếu điện hiện nay có nguyên nhân chính là do cung chưa chuẩn nên cầu luôn thiếu. Chính phủ nên ưu tiên phát triển kinh tế ngành nào sử dụng năng lượng ít nhưng mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tiết kiệm điện cũng phải phát triển song hành với chính sách về giá. Giá điện nên được điều chỉnh một cách linh hoạt. Ở Việt Nam, những mặt hàng thiết yếu như điện, nước không thể thả nổi nhưng nên “thả” cho giá điện dao động trong biên độ nhất định, có giá trần, có giá sàn. Gọi là tự điều chỉnh trong một giới hạn cho phép và hợp lý.
Cùng với việc tính giá theo cơ chế thị trường, Chính phủ sẽ thực hiện chính sách bù giá điện cho người nghèo, người thu nhập thấp, thực hiện cơ chế bù giá hợp lý giữa các nhóm khách hàng, góp phần thúc đẩy sản xuất và tăng sức cạnh tranh của các doanh nghiệp.
Về nguyên tắc xây dựng biểu giá điện, căn cứ giá điện bình quân cơ sở hàng năm được duyệt, biểu giá điện sẽ được xây dựng theo các nguyên tắc cho từng nhóm đối tượng khách hàng sử dụng điện gồm: sản xuất, kinh doanh, hành chính sự nghiệp, sinh hoạt và theo từng cấp điện áp. Đồng thời, sẽ áp dụng biểu giá điện theo thời gian sử dụng điện trong ngày đối với khách hàng sử dụng điện cao áp và trung áp cho mục đích sản xuất, kinh doanh và khách hàng sử dụng điện hạ áp tại những nơi điều kiện kỹ thuật cho phép.
Theo Bộ Công thương, dự thảo trên cũng chủ trương từng bước áp dụng biểu giá bán điện hai thành phần gồm giá công suất và giá điện năng cho các đối tượng thích hợp tại những nơi điều kiện kỹ thuật cho phép, giảm dần và tiến tới xóa bỏ bù chéo giữa giá điện sản xuất và giá điện sinh hoạt.
Có cơ chế hỗ trợ giá cho các hộ nghèo và hộ thu nhập thấp cho 50kWh đầu tiên trong biểu giá bậc thang điện sinh hoạt. Giá điện từ bậc thang thứ hai phải tăng dần để khuyến khích tiết kiệm trong sử dụng điện và để bù chéo cho bậc thang đầu tiên trong biểu giá bậc thang điện sinh hoạt. Áp dụng giá điện cho mục đích sinh hoạt thống nhất toàn quốc tại những nơi được cấp điện từ lưới điện quốc gia.
Một điểm đáng chú ý của dự thảo Quyết định trên, đó là điều khoản quy định đơn vị bán buôn điện có nghĩa vụ trích lập Quỹ Bình ổn giá để bình ổn giá điện theo Quy định này. Theo đó, Quỹ Bình ổn giá được lập khi giá điện tiệm cận giá thị trường, được lập tại DN, được hạch toán riêng và chỉ sử dụng vào mục đích bình ổn giá. Bộ Công thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính hướng dẫn cơ chế hình thành, quản lý và sử dụng Quỹ Bình ổn giá.
