Nếu tính đúng, tính đủ thi nông dân gần như không có lãi
Nhiều nông dân ĐBSCL cho rằng, việc công bố giá thành SX lúa hiện nay có 2 bất cập lớn: vừa chậm trễ vừa thiếu chính xác. 
Lúa nằm đồng... chờ giá
Hiện nông dân ĐBSCL đang thu hoạch lúa HT, lúa chất đầy nhà nhưng rất khó tiêu thụ. Do chưa có cơ quan nào đưa ra giá thành thu mua nên DN vẫn mua theo mức giá cũ (giá sàn vụ ĐX), tức là ở mức 4.000 đồng. Trong khi đó, chi phí giá thành SX vụ HT cao hơn nhiều. Tại cuộc họp bàn kế hoạch XK gạo và tiêu thụ lúa HT năm 2010 ở An Giang đầu tháng 6/2010, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, đến nay Bộ Tài chính vẫn chưa ban hành giá thành SX lúa ĐX 2009-2010. Ông Phạm Văn Bảy – Phó Chủ tịch VFA cho rằng, vụ ĐX cơ quan chức năng chậm trễ trong việc công bố giá nên VFA đã tự đưa ra giá để các DN thành viên thu mua thì lại bị chỉ trích là “vừa đá bóng vừa thổi còi”. Rút kinh nghiệm, vụ HT này VFA sẽ chờ giá của Bộ Tài chính.
Trong khi DN chờ giá của Bộ Tài chính để thu mua lúa thì Bộ lại chờ giá thành SX của địa các phương. Tuy nhiên, đến nay nhiều tỉnh vẫn chưa tiến hành khảo sát giá thành. Ông Nguyễn Văn Đồng, GĐ Sở NN-PTNT tỉnh Hậu Giang nói, trước đây Chính phủ giao cho Bộ Tài chính công bố giá thành, sau Bộ Tài chính lại có văn bản giao lại cho Sở Tài chính phối hợp với Sở NN-PTNT từng địa phương khảo sát, quyết định giá sàn cho từng vụ. Hiện Hậu Giang mới bắt đầu thu hoạch vụ lúa HT nên chưa đưa ra giá sàn cụ thể. Đợi khoảng một tháng nữa nông dân bước vào thu hoạch rộ lúc đó tỉnh mới lập đoàn khảo sát và "chốt hạ".
Được biết, năm nay thời tiết không thuận, cộng thêm giá phân bón, thuốc BVTV, công lao động, lúa giống, phơi sấy…đều tăng cao gấp đôi so với vụ lúa ĐX nên chắc chắn giá thành sẽ tăng nhiều. Thế mà giá lúa HT thương lái thu mua chỉ từ 3.800- 3.900 đồng/kg thì chắc chắn nông dân không có lãi. Cũng như Hậu Giang, các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang…hiện cũng chưa xây dựng được giá thành SX lúa cho vụ HT. Trung tâm KNKN Kiên Giang cho biết, việc xây dựng giá thành SX lúa là do Sở Tài chính chủ trì, ngành nông nghiệp chỉ phối hợp, nên chưa biết khi nào mới triển khai.
Tưởng lãi hoá... lỗ to
Về cách tính giá thành SX lúa, Bộ Tài chính cần sớm xây dựng thông tư hướng dẫn để các địa phương triển khai. Trong cách tính giá, nên đưa khấu hao giá trị sử dụng đất vào giá thành, vì để có ruộng SX nông dân phải bỏ tiền mua hoặc thuê đất. Hơn nữa nên có cơ chế điều tiết lợi nhuận trong XK gạo. Vì khi thị trường bất lợi, DN được nhà nước hỗ trợ bằng cách cho vay vốn ưu đãi. Vậy thì khi giá XK tăng cao đột biến, DN thu lợi nhuận kếch xù phải chia sẻ với nông dân, thông qua quỹ bình ổn giá.
Theo biểu mẫu điều tra chi phí và giá thành SX lúa ĐX 2009 – 2010 mà Kiên Giang công bố thì chỉ có 2 loại chi phí chính được tính đến là chi phí vật chất và chi phí lao động. Chi phí vật chất gồm: công làm đất, giống, phân bón, thuốc BVTV, xăng dầu bơm tưới, dụng cụ lao động…Chi phí lao động gồm: sửa bờ, bơm tưới, gieo sạ, làm cỏ, bón phân, phun xịt thuốc, gặt, vận chuyển, suốt, phơi sấy…Với cách tính này thì chi phí lúa ĐX 2009-2010 trên địa bàn tỉnh gần 17,3 triệu đồng/ha. Với năng suất 6,15 tấn/ha, tính ra giá thành mỗi kg lúa chỉ có 2.810 đồng.
Với cách tính này tiền khấu hao giá trị sử dụng đất hoặc thuê đất lại bị để ngoài giá thành SX lúa. Ông Thái Viết Nghệ - Trưởng phòng Quản lý giá-công sản, Sở Tài chính Kiên Giang cho biết, cách tính này được xây dựng trên văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính nên địa phương không thể làm khác. Tính chưa thật đúng và đủ nên nhiều nơi nông dân tưởng lãi mà hoá lỗ. Chẳng hạn các huyện vùng U Minh Thượng của Kiên Giang, do điều kiện SX khó khăn, lúa năng suất thấp (chỉ 3,98 tấn/ha) nên giá thành rất cao, bình quân 4.109 đồng/kg. Trong khi đó, lúa có chất lượng kém nên giá bán không cao, chỉ khoảng 3.800 đồng/kg. Tính ra mỗi ha nông dân bị lỗ khoảng gần 1 triệu đồng. Nếu tính thêm giá thuê đất (từ 5-15 giạ/công 1.00m2) thì gần như nông dân không có lãi.
Ông Danh Út – Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội Kiên Giang, trong phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát mới đây đã cho rằng, cách tính giá lúa như hiện nay là chưa đúng, chưa đủ. Từ cách tính này, Chính phủ ấn định giá thu mua lúa ĐX vừa qua là 4.000 đồng/kg và cho rằng nông dân có lãi là không đúng. Hơn nữa, DN đâu mua lúa trực tiếp từ nông dân. Vì vậy, giá thực tế nông dân bán chỉ khoảng 3.500- 3.600 đồng/kg.
