Giống xác nhận: Thiếu& thừa

Nếu tính với mức gieo sạ 150 - 200 kg/ha thì mỗi năm khu vực Nam bộ cần khoảng 700.000 tấn lúa giống xác nhận để SX lúa hàng hóa. Mức gieo sạ này giảm còn 100 kg/ha thì mỗi năm sẽ có thêm 200.000 ha đất được sử dụng giống xác nhận

Các cơ sở SXKD lúa giống ở khu vực ĐBSCL hiện nay vẫn chưa thể đáp ứng được 50% nhu cầu giống xác nhận. Khâu tổ chức SXKD và kiểm định giống tại các địa phương còn nhiều tồn tại nhiền hạn chế.

Ở Tiền Giang hiện chỉ có 8 cơ sở SXKD lúa giống với sản lượng khoảng 6.000 tấn/năm, đáp ứng khoảng 43% nhu cầu giống cấp nguyên chủng và xác nhận, 57% còn lại do 95 đại lý kinh doanh lúa giống cung ứng. Nguồn lúa giống xác nhận được các đại lý thu mua từ từ các HTX, THT của các tỉnh lân cận bán lại cho nhà nông.

Còn ở Vĩnh Long, mỗi năm cần khoảng 30.000 tấn lúa xác nhận để SX lúa hàng hóa, tuy nhiên với khoảng 120 cơ sở kinh doanh lúa giống cùng với hệ thống HTX, tổ hợp tác SX giống trên địa bàn tỉnh thì chỉ mới đáp ứng được 39% nhu cầu giống xác nhận.

Ở Trà Vinh hiện có 16 cơ sở SXKD giống lúa đã được cấp mã số. Dự kiến năm 2015 sẽ có thêm 5 cơ sở SX lúa giống được cấp mã vạch. Diện tích sử dụng giống nguyên chủng để SX giống xác nhận khoảng 785 ha/vụ.

Có được kết quả trên là nhờ phong trào liên kết SX giống xác nhận ở Trà Vinh phát triển khá tốt nhưng cũng chỉ mới đáp ứng được khoảng 60% nhu cầu của nhà nông trong tỉnh.

Ông Lê Văn Chín, Giám đốc HTX Sản xuất và cung ứng lúa giống lúa 9 Táo ở ấp Phú Khánh, xã Song Lộc, huyện Châu Thành (Trà Vinh) cho biết: "Để đảm bảo nguồn giống xác nhận phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng của nhiều địa phương, mỗi vụ lúa HTX đều liên hệ với Viện Lúa ĐBSCL mua giống nguyên chủng về phân bổ cho xã viên HTX SX 333 ha giống xác nhận. Tổng sản lượng giống xác nhận xã viên SX được HTX phân phối cho các đại lý trong và ngoài tỉnh bán cho nhà nông.

Ngoài ra, HTX còn kết hợp với Viện Lúa ĐBSCL tổ chức hội thảo đánh giá giống lúa từ cấp siêu nguyên chủng sang nguyên chủng trong từng vụ mùa.

Vụ HT 2015, HTX đã trồng khảo nghiệm 19 giống nguyên chủng trên diện tích 1,2 ha do Viện Lúa ĐBSCL cung cấp. HTX tổ chức hội thảo có trên 100 nông dân các tỉnh Vĩnh Long, Đồng Tháp, Trà Vinh, Vĩnh Long, Long An và Bà Rịa - Vũng Tàu, nhà khoa học, cán bộ nông nghiệp từ tỉnh đến xã trên địa bàn Trà Vinh tham gia đánh giá giá tại đồng ruộng.

Kết quả có 4 giống được bình chọn là: OM 5451 có tỷ lệ bình chọn 90%/100 phiếu phát ra, OM 342 có tỷ lệ bình chọn 86%/100 phiếu; OM 178 là 86%/100 phiếu, OM 137 là 84%/100 phiếu.

Dòng giống OM được nông dân bình chọn có nhiều ưu điểm vượt trội như cứng cây, chắc hạt và dài, thời gian sinh trưởng khoảng 100 ngày, cho gạo ngon, cơm trắm mềm… đủ điều kiện để nhân rộng ra đại trà để SX lúa hàng hóa trong vụ HT.

Theo Cục Trồng trọt, trong 3 năm trở lại đây số lượng cơ sở SXKD lúa giống ở khu vực ĐBSCL đã lên đến 1.362 cơ sở (332 cơ sở SX giống, 328 cơ sở vừa SX vừa kinh doanh, 702 cơ sở kinh doanh) tăng gần 1.100 cơ sở so với năm 2012.

Số lượng cơ sở SXKD giống lúa gia tăng mạnh là xu hướng tích cực nhưng khâu quản lý kiểm soát chất lượng và cơ cấu giống thì các địa phương không theo kịp. 

Một số tỉnh chưa nắm được các cơ sở đã kéo theo khâu quản lý SXKD giống lúa gặp nhiều khó khăn và rất khó kiểm soát chất lượng giống trên địa bàn. Hiện tại, chỉ có 5/13 tỉnh nắm được số cơ sở SX giống là Long An, Tiền Giang, An Giang, Hậu Giang và Bạc Liêu; 8/13 tỉnh biết được số lượng cơ sở vừa SX vừa kinh doanh và cơ sở chỉ kinh doanh giống lúa.

Do không quản lý được các cơ sở SXKD giống nên việc đánh giá năng lực SX giống của các tỉnh cũng chưa sát với thực tiễn. Hầu như các tỉnh chưa kiểm soát số lượng, chủng loại giống siêu nguyên chủng được SX trên địa bàn. 

Hiện chỉ có 6/13 tỉnh công bố được khối lượng giống lúa cấp nguyên chủng SX trong tỉnh nhưng lại không cung cấp được thông tin về chủng loại giống được SX; 9/13 tỉnh cung cấp được số liệu SX giống lúa cấp xác nhận nhưng con số này rất xa với số thực tế theo tính toán của cơ quan chuyên môn.

Riêng các tỉnh An Giang, Cần Thơ, Hậu Giang và Cà Mau thì chưa có thống kê cụ thể về khối lượng giống lúa cấp xác nhận được SX trên địa bàn tỉnh. Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng vùng Nam bộ cho biết, khu vực Nam bộ có trên 200 đơn vị SXKD lúa giống có đăng ký và hàng ngàn câu lạc bộ, HTX nông dân SX giống nông hộ.

Trong 3 năm trở lại đây, tỷ lệ đất trồng lúa sử dụng giống xác nhận có tăng theo từng mùa vụ. Chất lượng hạt giống các cấp có cải thiện, hệ thống SXKD  được vận hàng cơ bản đúng quy định. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như tỷ lệ hạt giống không đạt chất lượng khá cao (khoảng 12,2% vào năm 2014).

Tại thời điểm kiểm tra, tỷ lệ các lô giống không phiếu kiểm nghiệm hạt giống chiếm tới 70%. Cấp giống lúa xác nhận hai vẫn còn tồn tại trên thị trường. Điều này cần thiết phải xem lại việc quy định hệ thống cấp giống lúa.