Trung Quốc được Iran xác định là đối tác quan trọng nhất.
Tổng thống Iran Hassan Rouhani (phải) đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ở Tehran năm 2016 |
Thoả thuận hạt nhân năm 2015 (JCPA) được Iran ký kết với Đức và 5 nước thành viên thường trực HĐBA Liên Hợp Quốc là Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp và Mỹ. Đây được đánh giá là thành tựu của chính quyền người tiền nhiệm ông Donald Trump, cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama.
Tuy nhiên sau khi lên nắm quyền năm 2016, ông Trump đã chỉ trích đầy là một thoả thuận tồi tệ, và mới đây vừa tuyên bố rút Mỹ khỏi thoả thuận, kéo theo việc tăng lệnh cấm vận nhằm vào Iran với các lý do liên quan đến chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Tehran, bất chấp những phản đối từ Liên minh châu Âu (EU).
Trong nỗ lực cứu vãn JCPA, hồi tuần trước Ngoại trưởng Iran Javad Zarif đã thực hiện chuyến công du xoay vòng qua một loạt nước, bắt đầu từ Trung Quốc rồi Nga, Anh rồi Pháp, Đức trước khi làm việc với Hội đồng châu Âu. Các nước đều chung quan điểm phải duy trì thoả thuận nói trên, cho dù Mỹ rút lui.
Tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP) hôm qua dẫn lời đại sứ Iran tại Trung Quốc, Ali Asghar Khaji cho biết, việc ông Javad Zarif lựa chọn Trung Quốc làm điểm đặt chân đầu tiên cho thấy việc Iran đánh giá cao vai trò của Bắc Kinh đối với khả năng duy trì thoả thuận hạt nhân, cũng như đối với Iran. Ông Khaji cho biết, mục tiêu lớn nhất của Iran là thoả thuận hạt nhân không bị huỷ bỏ.
“Nếu chúng tôi có được các quyền lợi và lợi ích của mình, Iran sẽ tiếp tục thoả thuận. Trường hợp ngược lại, chúng tôi sẽ có những lựa chọn khác”-ông Ali Asghar Khaji cho biết. Mặc dù vậy, ông Khaji không cho biết cụ thể “lựa chọn khác” ở đây là gì.
Trong khi đó, tờ Welt am Sonntag của Đức hôm 20/5 cho biết, các nhà ngoại giao EU, Nga và Trung Quốc đang thương thảo để đưa ra một thoả thuận mới, hỗ trợ Iran về tài chính để Tehran dừng các hoạt động nghiên cứu, chế tạo tên lửa. Theo kế hoạch dự kiến, vào tuần tới quan chức các nước liên quan sẽ nhóm họp tại Vienna dưới sự chủ trì của một quan chức ngoại giao cấp cao EU, ông Helga Schmid.
Đối tác thương mại hàng đầu
Theo SCMP, Trung Quốc đang là đối tác thương mại hàng đầu của Iran, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng. Cụ thể, Bắc Kinh là khách hàng năng lượng số 1, đồng thời cũng là nhà đầu tư lớn vào Iran.
Hồi giữa tuần trước, Bộ trưởng Dầu mỏ Iran Bijan Namdar Zanganeh cho biết, Tập đoàn Dầu khí nhà nước Trung Quốc (CNPC) đã sẵn sàng thay thế trong trường hợp “gã khổng lồ” năng lượng Total của Pháp rút lui. Trong 10 năm trở lại đây, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Iran. Tính riêng năm 2017, thương mại 2 chiều của Iran và Trung Quốc đã tăng 21%, đạt 37,7 tỉ USD. Giữa đôi bên đã có hơn 200.000 chuyến hàng vận chuyển, trao đổi hàng hoá. Trong một thoả thuận được ký riêng rẽ hồi năm ngoái, Trung Quốc được nhận đơn hàng thiết kế lại lò phản ứng nước nặng Arak, qua đó ngăn việc sản xuất plutonium.
Trong cuộc làm việc kéo dài hơn 3 giờ đồng hồ với người đồng cấp Vương Nghị ở thủ đô Bắc Kinh, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif cũng nhận được sự đảm bảo của Trung Quốc về việc duy trì thoả thuận hạt nhân JCPA. “Những người bạn Trung Quốc của chúng tôi đã tái khẳng định quan điểm chống lại các hành động trừng phạt đơn phương, cũng như xác định bộ khung cho việc mở rộng quan hệ hợp tác giữa đôi bên trong tương lai”-đại sứ Asghar Khaji cho biết.
Theo SCMP, ở chiều ngược lại, Iran cũng là đối tác quan trọng của Trung Quốc trong chiến lược “Vành đai, con đường” do Chủ tịch Tập Cận Bình xây dựng với mục đích đẩy mạnh quan hệ thương mại, hạ tầng kết nối châu Á với châu Âu và châu Phi. Iran là thành viên ở nhiều tổ chức có sự tham gia của Trung Quốc. Hiện, Tehran chưa cho biết, có ý định đàm phán riêng rẽ với Mỹ hay không.