Kênh mương cứng hóa bỏ hoang

Hệ thống công trình kênh mương này nhiều người dân quanh vùng hình dung như “đoàn tàu lửa”, vì toàn bộ hệ thống kênh máng vỏ mỏng nổi trên mặt đất, cứ 3m có mối nối giống như toa tàu, cứ thế kéo dài, nhìn từ xa giống như “đoàn tàu”. Nhưng, nhìn cận cảnh thì thật đáng buồn...

Kênh mương chứa rác

Chúng tôi có mặt tại kênh mương nối dài qua xã An Định (huyện Tuy An), toàn bộ lòng kênh ngập rác. Bà Nguyễn Thị Thu, ở thôn Định Trung 2 (xã An Định) đang nhổ cỏ ruộng cạnh kênh mương cho hay: “Đợt lũ lụt cuối năm qua, rác trôi tấp vô lòng kênh mương, tồn tại từ đó đến giờ”.

Cạnh đó ông Trần Văn Hùng, đi thăm ruộng về nói: “Từ khi làm kênh mương đến nay có thấy giọt nước nào chảy từ hồ theo mương về đây tưới ruộng đâu. Nhà nước đầu tư làm kênh mương chủ yếu để khi trời mưa bờ ruộng lún, người dân ra đồng đi trên thành mương cho sướng chân".

Do không hoạt động và không được duy tu bảo dưỡng nên một số hạng mục như thanh nối ngang đã xuống cấp. Một số đoạn chạy dọc theo sông Kỳ Lộ, cây cỏ mọc um tùm.

Ông Phan Văn Tuấn, một nông dân có ruộng lúa gần kênh mương than vãn: “Công trình này xây dựng mấy năm rồi, hồi đó tôi nhường đất cho công trình, nói là thủy lợi mà chẳng thấy... lợi vì khi xây dựng đến nay bị bỏ hoang. 

Tiếng có kênh mương hưởng nước tự chảy, cuối cùng cũng phải bơm tưới bằng trạm bơm điện từ sông Kỳ Lộ lên, nông dân phải đóng thuỷ lợi phí cao”.

Theo Công ty TNHH MTV Thủy nông Đồng Cam Phú Yên (đơn vị quản lý hồ chứa nước Đồng Tròn) thì hồ chứa nước Đồng Tròn do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 7 (Bộ NN - PTNT) làm chủ đầu tư, đưa vào sử dụng cuối năm 2003.

Theo thiết kế, khi hoàn thành hồ chứa nước Đồng Tròn sẽ tưới cho 1.950ha đất canh tác thuộc các xã An Nghiệp, An Định (huyện Tuy An) và một phần xã Xuân Sơn Nam (huyện Đồng Xuân), cùng với đó cung cấp nước cho hệ thống thủy nông Tam Giang để tưới chống hạn 900ha lúa.

Thế nhưng công trình này hoàn thành hạng mục đầu mối để lại nhiều “tai tiếng”, đó là hệ thống kênh tưới chưa triển khai thi công nên Công ty TNHH MTV Thủy nông Đồng Cam không thể khai thác năng lực cung cấp nước tưới theo đúng mục tiêu dự án đã đề ra. Sau đó ngành chức năng triển khai thi công hệ thông kênh tưới.

Ông Nguyễn Văn Chiến, Phó phòng Quản lý nước của Công ty TNHH MTV Thủy nông Đồng Cam cho biết: “Hệ thống kênh mương được thi công theo 2 nhánh: Kênh chính đông dài 6.500m, kênh chính tây dài 7.000m, tuy nhiên hiện nay kênh chính tây chỉ đưa vào hoạt động 2.850m, kênh chính đông vận hành trên 2.450m; còn lại 2.200m kênh mương bị bỏ hoang.

Cũng do kênh mương bỏ hoang nên theo thiết kế ban đầu hệ thống kênh mương tưới 1.050ha lúa, tuy nhiên hiện nay chỉ tưới 387ha lúa, chủ yếu trên địa bàn xã An Nghiệp".

Lãng phí tiền tỉ

Theo nhiều người dân quanh vùng, hiện hệ thống kênh mương của hồ Đồng Tròn được đầu tư đồ sộ nhất so với các kênh mương ở một số khu vực xung quanh. Khi công trình kênh mương thi công, nhiều người dân làm ruộng ở xã An Định và xã Xuân Sơn Nam vui mừng vì công trình đi vào hoạt động sẽ có nguồn nước tự chảy phục vụ sản xuất không phải bơm tưới.

Thế nhưng, từ sau khi hoàn thành hệ thống kênh mương đến nay, hàng trăm hécta lúa của bà con vẫn phải “uống” nước sông từ trạm bơm điện.

Theo quan sát của chúng tôi, để thi công hệ thống kênh chính tây của hồ chứa nước Đồng Tròn, ngành đường sắt “ưu tiên” phá một đoạn đường đường ray bằng móng đất đá, thay vào đó bắc cầu sắt ngang qua để kênh mương chui dưới đường ray cầu sắt, rồi băng qua ĐT 641 phục vụ tưới cho diện tích ruộng của xã Xuân Sơn Nam. Thế nhưng công trình kênh mương bỏ hoang kéo theo ngành đường sắt hao tốn tiền tỉ...

Lý giải vì sao hệ thống kênh mương bị bỏ hoang, ông Trần Tiến Anh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Thủy nông Đồng Cam cho biết, Công ty tiếp nhận quản lý khai thác hệ thống hồ Đồng Tròn. Đối với hạng mục kênh cấp I trở xuống thì UBND huyện Tuy An đầu tư (đối với đoạn kênh thuộc địa phận huyện Tuy An). UBND huyện Đồng Xuân đầu tư (đối với đoạn kênh thuộc địa phận huyện Đồng Xuân).

Hiện nay, chưa có kênh mương nội đồng nên công ty không thể khai thác vận hành được.