Khám phá những điều thú vị về Phan Thiết

Sông Cà Ty chảy xuyên qua thành phố

Biển ở đây len vào trong phố. Vỉa hè là chỗ ngồi của những lão ngư đan lưới và lắng nghe âm thanh của phố thị.
 

Dân chài trước Tỉnh ủy

Đầu tháng 7, thành phố biển Phan Thiết như đang chớm giữa mùa hạ và mùa thu. Du khách đến Phan Thiết để đầu trần và lang thang bên bờ sông Cà Ty. Từ trung tâm thành phố ra tới cửa biển chỉ 1-2 km.

Sông Cà Ty chảy xuyên qua giữa thành phố. Dòng nước trong xanh đã mang thêm cảm giác mát mẻ và phố thị thanh bình. Nắng vàng vọt trên phố, nhưng so với thành phố biển Đà Nẵng cùng một thời điểm thì nơi đây luôn thấp hơn vài độ C (Phan Thiết 26 độ C, Đà Nẵng 31-32 độ C).

Chị Thu, một người dân từng đi đây đi đó, có dịp so sánh nên chia sẻ rằng: “Khí hậu ở Phan Thiết rất ôn hòa, mát hơn ở ngoài Quảng (Quảng Nam, Quảng Ngãi, Đà Nẵng) từ 5 đến 6 độ, nên sống ở đây rất sướng, dù còn nghèo”.

Đối với các địa phương, trụ sở cơ quan Tỉnh ủy thường đặt giữa phố, gần các tuyến đường mua bán và giao thương sầm uất, nơi xe cộ và những người sang trọng qua lại hàng ngày. Nhưng ở Phan Thiết thì điều ngược lại. Trụ sở Tỉnh ủy nằm trước sông Cà Ty, là nơi rất gần với người dân lao động. Từ sáng sớm, nhiều ngư dân đã xuất hiện trên vỉa hè, ngay trước cổng cơ quan Tỉnh ủy. Đó là những người chuyên làm nghề lưới đăng, chiều thả lưới, sáng kéo vào bờ. Người nhà của ngư dân tập trung đến để gom cá mang ra chợ, trưa đến thì giặt lưới.

Tàu hậu cần thu mua cá của Bình Thuận

Người Phan Thiết thường hoài niệm về biển Phan Thiết một thời vô cùng hấp dẫn vì đây là vùng biển cạn, ra cách bờ vài hải lý là thuyền đầy ắp cá. Lão ngư Lê Quang Anh cho biết, do thiên nhiên ưu đãi quá, cứ chiều đi biển, sáng chở cá vô, vì vậy trình độ đi biển xa của ngư dân Phan Thiết bây giờ đã thua ở ngoài Quảng. Nhiều người không quen với cách làm biển cả tháng mới vô bờ. Vì vậy tàu thuyền ở đây từng lớn nhất cả nước, nhưng hơn chục năm nay cá gần bờ cạn kiệt dần, nên tàu thuyền đã thua sút và chắc không theo kịp ngoài Quảng nữa.

Giờ đã ngoài 70 tuổi, ông Anh và những ngư dân đã rời nghề biển quay về kiếm sống bằng nghề chài lưới trên sông Cà Ty trước cổng Tỉnh ủy.

“Nếu trúng thì mỗi đêm kiếm được ba chăm (300 ngàn), ít thì hai chăm, còn bình bình thì chăm rưỡi, đủ tiền mỗi chiều làm vài chai bia”, ông Anh cười khà khà khi tâm tình câu chuyện về mưu sinh trên dòng sông đã gắn với cả cuộc đời mình.
 

Giọng sông nước miền Tây

Nếu vào trang tìm kiếm google.com và gõ cụm từ “tiếng địa phương Huế, Quảng Nam, Đà Nẵng, Quảng Ngãi” thì sẽ cho ra nhiều kết quả về những khẩu ngữ “chừ, ni, mô, tê, răng, rứa…”. Nhưng Phan Thiết thì không có những khẩu ngữ đặc quẹo địa phương. Tiếng nói của người Phan Thiết pha trộn âm giọng của người Nam Bộ, chữ trăm biến thành chữ chăm; chữ r biến thành chữ d. Có lẽ, cái cách nói chuyện hơi hài hước, cộng với nụ cười và âm giọng giống người miền Tây, khiến mọi người có cảm giác đang đối diện với cư dân vùng sông nước Cửu Long. Vì giọng nói của người Phan Thiết nên trên mạng có nhiều câu hỏi và tranh luận: “Bình Thuận thuộc miền Trung hay miền Nam?”.

Trang thông tin điện tử tỉnh Bình Thuận thống kê, địa phương hiện có 302.092 hộ, số hộ nghèo là 11.085 hộ, hộ cận nghèo 14.445 hộ. Dù còn nghèo, nhưng nơi đây vẫn “giàu” nụ cười. Tôi từng đến khu vực cảng Thuận An ở Thừa Thiên Huế và thăm hỏi vài ngư dân sau chuyến biển rằng làm ăn được không thì bị thắc mắc: “Nếu không làm được thì đi biển làm cái chi vậy”. Ngư dân ở Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi thì có vẻ rất thịnh tình và kể chi tiết nghề biển ra sao, sóng gió như thế nào. Còn ngư dân Phan Thiết thì luôn kể chuyện kèm theo nụ cười dễ thương đến lạ: “Nay làm, mai lủm, nhưng biết đâu mốt thì lại trúng mánh đôi chăm”.

Tháp nước, biểu tượng của Bình Thuận

Tôi thắc mắc chuyện con sông chảy qua thành phố mà sao vẫn đặt cái tên nghe Cà Ty, nghe hao hao giống cái tên ở trên vùng cao. Vài người dân địa phương cười và lý giải theo cách tiếu lâm. Lý do được nhắc đến nhiều nhất kèm theo nụ cười là: “Hồi trước người ta nói con sông này có nhiều cái kỳ lạ. Ví dụ như là cứ trận mưa đầu nguồn là cá tôm lăn quay ra say đòng đòng, có lúc chết. Vậy là người ta tự hỏi rằng, sao kỳ vậy ta? Vậy là chữ kỳ ta được biến đổi thành Cà Ty cho tới bây giờ”.

Nhịp sống ở Phan Thiết không quá hối hả. Những buổi sáng tinh mơ, xe buýt xuôi ngược, đưa người buôn bán ra huyện Bắc Bình, vào La Gi, xuống Phan Rí Cửa ra vùng trồng thanh long ở Tánh Linh, Hàm Tân. Từng đoàn tàu từ ngoài biển trở về bến bán cá tấp nập trong ánh nắng mai. Nửa buổi, đoàn xe du lịch chở du khách từ Sài Gòn về Phan Thiết. Trước khi ra địa danh Mũi Né thì xe đưa mọi người ghé thăm Nhà bảo tàng Hồ Chí Minh, vào trường Dục Thanh là nơi Bác đã dừng chân và dạy học 6 tháng vào năm 1910.

Khách vào tham quan trường Dục Thanh

Những người bán hàng chào đón du khách bằng giọng nói nhẹ nhàng: “Chào nghen, hẹn có dịp trở lại và nhớ chơi tẹt ga nghen!”.
 

Thành phố bình yên

Biểu tượng của thành phố Phan Thiết là tháp nước nằm giữa vườn hoa. Đây là công trình được khởi công xây dựng vào năm 1937, do Hoàng thân Xuphanuvong thiết kế (sau này là Chủ tịch nước CHDCND Lào). Hàng đêm, tháp nước rực sáng ánh đèn soi chiếu lá cờ tung bay trong gió, từ đây nhìn qua bờ bắc sông Cà Ty không có bảng quảng cáo rực rỡ như sông Hàn ở Đà Nẵng. Thành phố còn nghèo nên chỉ nghe âm thanh xào xạc của gió biển. Sông đầy ắp nước ban ngày, vơi nước ban đêm, nên gió biển phảng phất mùi của bùn đất.

Năm 2017, tỉnh Bình Thuận thu ngân sách 9.549 tỷ đồng, vượt dự toán trên 1.000 tỷ. Bình Thuận sắp vào top 10 ngàn tỷ. Nhưng nhiều người nhận xét, so với 2 người hàng xóm là Khánh Hòa và Bà Rịa Vũng Tàu thì Bình Thuận vẫn chậm thay đổi. Nhưng bù lại, thiên nhiên đã ban cho thành phố khí hậu trong lành. Đây cũng là nơi có món ăn đường phố rất hấp dẫn như món vịt, heo phá lấu, bánh cuốn 5 món, bánh mì thịt trứng, các loại ốc biển, bánh quai vạc, bún bò Phan Thiết, phở khuya Lạc Hà, gỏi cá suốt, chả lụi Hàm Tân…

Du khách đang thưởng thức ẩm thực đường phố Phan Thiết

Gõ tên sông Cà Ty trên google map để nhìn toàn cảnh - đoạn sông chảy qua thành phố, ra biển, uốn khúc 10 đoạn và rất giống một con rồng. Thế đất, khí hậu trong lành, con người hiền hòa là “tài nguyên” để nơi này kỳ vọng sẽ cất cánh.