Còn nhiều lúng túng trong quản lý giống
Bến Tre là địa phương có nghề truyền thống sản xuất cây giống lớn nhất cả nước, quy mô lên đến trên 1.500ha, cung ứng từ 17 - 20 triệu cây giống các loại/năm. Tổng số hộ sản xuất, kinh doanh cây giống của tỉnh khoảng hơn 8.000 nông hộ nhưng chỉ có gần 600 hộ đăng ký sản xuất, kinh doanh. Trong đó, diện tích sản xuất cây giống trên địa bàn huyện Chợ Lách đạt trên 1.300ha, còn lại là các huyện Mỏ Cày Bắc (455ha) và Châu Thành (khoảng 20ha). Do hiệu quả kinh tế cao nên theo xu thế, diện tích, số lượng sản xuất cây giống ngày càng mở rộng.
Tỉnh Bến Tre có khoảng 8.000 hộ sản xuất, kinh doanh cây giống hoa kiểng. Ảnh: Minh Đảm.
Trong công tác sản xuất kinh doanh cây giống, người sản xuất cần phải có vườn đầu dòng, hoặc cây đầu dòng và tuân thủ công bố lưu hành hoặc đăng ký lưu hành cây giống theo quy định. Dù Sở NN-PTNT tỉnh Bến Tre đã có nhiều nỗ lực trong công tác quản lý, giám sát, nhất là thẩm định công nhận hàng trăm vườn, cây đầu dòng cho các nhà sản xuất cây giống nhưng với quy mô lớn và đa số người dân không có đăng ký sản xuất, kinh doanh thì đây là một trong những vấn đề đặt ra đối với các cơ quan chức năng.
Bởi hiện nay, việc sản xuất, kinh doanh cây giống, hoa kiểng của một bộ phận người dân theo truyền thống nên sự phát triển thiếu tập trung, liên kết giữa các hộ nông dân, giữa hộ nông dân và doanh nghiệp, HTX, tổ hợp tác còn hạn chế. Bên cạnh đó, việc bảo hộ sản phẩm cây giống, hoa kiểng còn gặp vấn đề về tình trạng giả tem nhãn trên thị trường tự do, gây ảnh hưởng đến chất lượng, danh tiếng của sản phẩm địa phương.
Bên cạnh đó, việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật mặc dù bước đầu có quan tâm nhưng vẫn chưa được phổ biến và nhân rộng, việc áp dụng các quy trình kỹ thuật giữa các hộ sản xuất kinh doanh cây giống, hoa kiểng chưa đồng bộ. Công tác sưu tập, chọn lọc, nhập nội, lai tạo giống mới chưa được ngành chức năng
thực hiện thường xuyên để đánh giá, khảo nghiệm và đưa vào sản xuất. Công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này cũng còn những bất cập, cần được quan tâm khắc phục và làm nghiêm túc để có thị trường phát triển lành mạnh, hiệu quả.
Ông Nguyễn Văn Đoan, Trưởng Văn phòng đại diện phía Nam - Cục Trồng trọt cho rằng: Hiện nay, một số loại cây ăn quả phát triển nhanh nhưng công tác quản lý giống, nhất là thanh tra, kiểm tra không giám sát được. Cây ăn quả là cây dài ngày, thời gian kiến thiết dài. Việc nông dân trồng không đúng giống rất ảnh hưởng đến sản xuất. Có tình trạng nhiều người trồng ra không đạt, phải chặt bỏ.
Huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre được mênh danh là "vương quốc" cây giống, hoa kiểng của cả nước. Ảnh: Minh Đảm.
Theo GS.TS Nguyễn Hồng Sơn, Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam thông tin: Hiện nay, một số quốc gia đã bắt đầu yêu cầu ghi tên giống vào mã số vùng trồng (cụ thể là Nhật Bản và Hàn Quốc) nên việc truy xuất nguồn gốc tên giống cây ăn quả ngày càng quan trọng và trở nên cấp thiết. Việc này không chỉ giúp nâng cao chất lượng cây giống nhờ được kiểm soát tốt mà còn bảo vệ được quyền tác giả chọn, tạo giống.
Khát vọng của “vương quốc" cây giống, hoa kiểng
Huyện Chợ Lách là cái nôi của nghề sản xuất cây giống, hoa kiểng của khu vực ĐBSCL, được ví như "vương quốc" cây giống, hoa kiểng, vùng đất cây lành, trái ngọt. Cùng với kinh nghiệm sản xuất qua nhiều thế hệ, kết hợp với khoa học kỹ thuật tiên tiến, nghề sản xuất cây giống ở huyện Chợ Lách ngày càng phát triển, diện tích ngày càng mở rộng, đã góp phần đáng kể cho việc phát triển diện tích cây ăn quả ở nước ta trong thời gian qua.
Từ lâu, cây giống, hoa kiểng Chợ Lách đã trở thành thương hiệu nổi tiếng khắp nơi trên cả nước, với tiềm năng, thế mạnh và ưu thế trên thị trường. Ngày 12/7/2022, UBND tỉnh Bến Tre đã phê duyệt Đề án Phát triển Cây giống và Hoa
kiểng Chợ Lách mang tầm Quốc gia và là một trong 11 công trình, dự án trọng điểm theo Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI của tỉnh nhằm đẩy mạnh việc ứng dụng và chuyển giao khoa học kỹ thuật, bảo tồn giống quý, nhập giống mới, tổ chức lại hoạt động sản xuất, kinh doanh và kết nối thị trường.
Theo ông Lê Đức Thọ, Bí thư Tỉnh uỷ Bến Tre cho biết: Tỉnh đặt ra nhiều mục tiêu triển khai chuỗi cây giống, hoa kiểng giai đoạn 2022 - 2025. Giai đoạn này, tỉnh mong muốn người dân sẽ được hướng dẫn về cơ cấu, sử dụng giống cây trồng, quản lý khai thác cây, vườn cây đầu dòng và sản phẩm giống cây trồng, bảo đảm các tiêu chuẩn sản xuất, tiêu chuẩn cơ sở và tiêu chuẩn của Bộ NN-PTNT về sản xuất cây giống.
Ông Lê Đức Thọ, Bí thư Tỉnh uỷ Bến Tre khảo sát sản xuất cây giống, hoa kiểng tại huyện Chợ Lách. Ảnh: TL.
Trong đó, mục tiêu sưu tập và bảo tồn được từ 1 - 3 cây đầu dòng/giống và có thể nhiều hơn; xây dựng vườn cây đầu dòng chủ lực đủ số lượng 30 - 40 triệu mắt ghép/năm để cung ứng sản xuất giống đạt số lượng từ 17 - 20 triệu cây giống/năm trở lên. Cùng với đó, Bến Tre sẽ lai tạo, du nhập và khảo nghiệm một số giống cây và hoa kiểng mới, đồng thời liên kết với các viện, trường và các tỉnh khu vực ĐBSCL trong việc nhân tạo giống các loại hoa kiểng quý dựa trên kỹ thuật ghép, chiết, nuôi cấy mô tế bào...
Về lâu dài, Bến Tre đặt mục tiêu định kỳ phối hợp tổ chức, tham dự Festival cây giống và hoa kiểng khu vực ĐBSCL để thúc đẩy phát triển du lịch và thương mại cho nghề sản xuất, kinh doanh cây giống, hoa kiểng huyện Chợ Lách. Bên cạnh đó, nghiên cứu tiếp nhận chuyển giao dịch vụ tư vấn và triển khai các công nghệ kỹ thuật để sản xuất sản phẩm công nghệ sinh học phục vụ nông nghiệp, môi trường. Bảo đảm nâng cao chất lượng nguồn cung cấp cây giống trên 80% có truy xuất nguồn gốc vào năm 2025 và 90% vào năm 2030.
Ngoài ra, Bến Tre sẽ liên kết với các tỉnh khu vực ĐBSCL trong việc nhân, tạo giống các loại hoa kiểng quý dựa trên kỹ thuật ghép, chiết, nuôi cấy mô tế bào; xây dựng chuỗi cây giống, hoa kiểng; liên kết với doanh nghiệp, HTX trong việc xuất - nhập khẩu cây giống; xây dựng mô hình hoa kiểng, giống cây mới để thúc đẩy tiến trình chuyển giao khoa học công nghệ mới cho nông dân và doanh nghiệp,...
Bến Tre sẽ nhanh chóng hệ thống lại, xây dựng cơ sở dữ liệu và số hóa cơ sở dữ liệu cây giống và hoa kiểng của tỉnh, chuẩn hóa và hoàn chỉnh hồ sơ các loại giống cây và hoa kiểng theo các quy định hiện hành. Công tác truyền thông, quảng bá về cây giống, hoa kiểng phải được quan tâm thực hiện theo hướng bài bản, chủ động, thiết thực, hiệu quả.
Số hóa quản lý giống
Để triển khai và thực hiện có kết quả Đề án trong thời gian tới, ông Lê Đức Thọ cho biết thêm: Bến Tre sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức của người dân trong việc xây dựng và phát triển Chợ Lách trở thành trung tâm (vùng) sản xuất, kinh doanh cây giống, hoa kiểng mang tầm quốc gia.
Cây sầu riêng đầu dòng MSK Tư Thành tại xã Sơn Định, huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre. Ảnh: Minh Đảm.
Hàng năm, trên 90% sản lượng cây giống trong tỉnh cung ứng đạt tiêu chuẩn sản xuất giống, tiêu chuẩn cơ sở và tiêu chuẩn ngành theo quy định. Tỉnh sẽ tập trung triển khai thực hiện các nhóm giải pháp về khoa học công nghệ. Đồng thời, chuyển giao ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến vào sản xuất, phát triển các giống cây và hoa kiểng, nhân tạo giống các loại hoa kiểng quý, cây giống dựa trên kỹ thuật chiết, ghép, nuôi cấy tế bào thực vật.
Tỉnh cũng đang xây dựng vùng sản xuất tập trung cây giống và hoa kiểng tích hợp, kết nối giữa nông dân, cơ sở sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp, HTX, tổ hợp tác gắn với xây dựng “Làng Văn hóa - Du lịch Chợ Lách”, tạo sự phát triển toàn diện, hiệu quả. Cùng với đó, tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại, xây dựng nhãn hiệu hàng hóa, triển khai thực hiện hiệu quả liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, từng bước điều chỉnh hành vi tiêu dùng theo hướng sử dụng các sản phẩm hàng hóa có chứng nhận chất lượng, có nguồn gốc xuất xứ.
Bến Tre cũng sẽ xây dựng và đưa vào vận hành sàn giao dịch điện tử cây giống, hoa kiểng cho vùng Chợ Lách. Tiếp tục quảng bá và nâng chất thương hiệu cho ngành sản xuất kinh doanh cây giống, hoa kiểng. Đẩy mạnh xây dựng cơ sở dữ liệu giống (Big Data), ứng dụng AI trong quản lý và canh tác các giống cây trồng, hoa kiểng của Bến Tre. Ngoài ra, địa phương cần hướng dẫn, hỗ trợ, giám sát, phổ biến cho người dân các quy định của pháp luật trong sản xuất, kinh doanh giống cây trồng, hoa kiểng.
