Khổ tận đến ngày cam lai

Ông Đào được mệnh danh "vua cam" đất Cao Phong

>> Khát vọng Tây Bắc

Thợ cơ khí mê cam

Ngôi biệt thự bề thế nằm giữa thị trấn Bưng, huyện Cao Phong, tỉnh Hoà Bình là mái ấm của "vua cam" xứ Mường Tạ Đình Đào. Hôm chúng tôi đến thăm, ngôi biệt thự đóng cửa im ỉm. Tôi gọi mãi không thấy có ai mở cửa. Lát sau, bà hàng xóm ngó ra bảo: “Ông ấy ở trong vườn. Ông này như bị cây cam thôi miên vậy”.

Biết có khách lạ, ông Đào cầm túi rết, phăng phăng lên đồi hái quýt mời khách. "Muốn biết tôi trồng cây thế nào, nhà báo ăn thử mấy quả này đã". Ông Đào nói và đưa cho chúng tôi những múi quýt to, mọng nước. Tôi nếm thử, múi nào cũng ngọt lịm. Anh bạn đồng nghiệp vừa ăn vừa tấm tắc khen ngon.

Giờ tôi mới có dịp nhìn kĩ ông "vua cam". Ông còn tráng kiện lắm, không ai nghĩ ông đã ở cái tuổi thất thập. Nước da tươi nhuần, nhuộm màu nắng gió, khuôn mặt phúc hậu. Cũng chỉ kịp ăn xong quả quýt, ông mời chúng tôi đi thăm vườn. Tay cầm chiếc kéo nhỏ, chân đi đôi ủng cao, ông bước phăng phăng lên đồi cam. Vườn cam xanh mướt, rộng ngút tầm mắt, toả mùi hương dìu dịu, cây nào cây nấy trĩu quả. Cầm một cành cam lên ông bảo: "Có những cây một vụ cho mấy tạ quả, trị giá tương đương với 1 tấn thóc đấy nhà báo à".

Nếu như các vườn khác chỉ cho thu hoạch với khoảng thời gian vài ba tháng trong năm thì vườn cam của ông lại gần như quanh năm cho thu quả. Ông Đào diễn giải: Đầu mùa hè, khoảng từ tháng 6 - 8, tôi bắt tay vào vụ thu hoạch quýt Ôn Châu, tháng 10 - 11 thu cam Xã Đoài và bưởi Diễn, đến tháng 12, những tháng đầu năm của năm sau lại thu cam Canh, Bố Hạ, Valencia...

Đã yêu thích nghề vườn, công việc chăm sóc, xử lý kỹ thuật, thu hái “luôn chân, luôn tay”. Ước tính năm nay, ông thu được khoảng 200 tấn quả các loại. Đấy là còn chưa tính đến 2ha cam mới bói quả. Giờ đang vào mùa cam Valencia chín rộ, ông Đào cho biết: Khoảng 1 tháng nữa, cam Valencia sẽ thu bán xong, sản lượng không dưới vài chục tấn. Quy đổi từ sản lượng, thu nhập bình quân từ cây cam của ông vài tỷ đồng/năm.

Đam mê tìm tòi, thử nghiệm, ông vừa khôi phục giống cam gốc Hải Dương cho loại quả to, sai, đẹp. Đang là vụ bói quả đầu tiên, với 7 cây cam giống Hải Dương trồng thử, ông cho biết thu được khoảng trên 4 tạ quả, đồng thời khẳng định giống cam này phù hợp, đạt hiệu quả trên đất Cao Phong. Bán hết vườn cam, Tết đến, ông lại xuất cam Canh, bưởi Diễn - thứ nào cũng đắt hàng như tôm tươi.

Nghe ông giới thiệu về vườn cam cả ngày không chán. Trên diện tích 5ha của ông, không chỗ nào có đất trống. Thứ cây nào trong vườn cũng cho thu hoạch tối đa. Và để có ngày gặt hái quả ngọt như hôm nay, ông cũng đã trải qua không ít gian nan, lận đận.

Thương lái đến tận vườn nhà ông Đào mua cam

Một thời lận đận

Quê ông ở Phú Thọ, đầu những năm 60 của thế kỷ XX, nghe theo tiếng gọi khai hoang Tây Bắc, chàng thanh niên đất Tổ đã háo hức lên đường. Ông vốn là thợ cơ khí, quen máy móc nên được xung vào đội phát hoang của Nông trường Cao Phong. Ngày đó, ông đã quen cô y tá của nông trường. Thế rồi họ nên duyên vợ chồng. Và chẳng lâu sau, họ sinh được 4 người con.

Cuộc sống khi ấy khó khăn trăm bề, vợ chồng ông nai lưng ra làm vẫn không lo đủ 3 bữa ăn cho cả nhà. "Lương công nhân được ba cọc ba đồng. Đói khát triền miên”, ông Đào nhớ lại.

Thế rồi cái ngày buồn nhất cuộc đời ông đã xảy ra. Ấy là năm 1984, vợ ông đẻ đứa con thứ 4. Đứa con gái kháu khỉnh chào đời được 6 tháng thì mẹ mất. Từ đó ông rơi vào cảnh “gà trống” nuôi 4 đứa con. Ngày ông dãi nắng ở nông trường, chiều về đánh trần với mảnh vườn sau nhà, tối tất bật với đàn gà, đàn lợn… Cứ như thế suốt chục năm trời, chân tay ông chẳng mấy khi được nghỉ ngơi. Ông luôn cố gắng làm thật nhiều để kiếm cái ăn nuôi các con khôn lớn. Không những vậy mọi việc may vá cho con cái, ông đều tự làm hết.

Đầu năm 1990, người dân Cao Phong bắt đầu trồng mía. Ông cũng nhận thầu trồng 1 ha mía. Tuy là thợ cơ khí nhưng ông chăm bón cũng khéo nên đám mía lớn nhanh như thổi. Đến lúc thu hoạch, thương lái trả ông 27 triệu đồng cho vườn mía; tiếc người ta trả rẻ  nên ông đợi đến cuối năm bán. Số ông vốn lận đận nên chỉ vài ngày sau, trời đổ mưa như trút nước. Vườn mía ủng ngốc, ông bán vội chỉ được 600.000 đồng. Số tiền này không đủ trả tiền sản.

Kế hoạch trồng mía thất bại thảm hại. Ông quay ra trồng cam. Vốn quen sửa chữa máy móc, giờ chuyển sang trồng cam, việc đó chẳng khác nào ông đeo đá leo núi vì cây cam rất khó tính. Ấy thế mà ông vẫn quyết tâm làm. Trồng cam, 5 năm sau mới cho thu hoạch và phải có đất và cần nhiều vốn, cũng như kinh nghiệm, cả 3 thứ này ông đều thiếu.

Ông đến gõ cửa ngân hàng vay tiền phát triển sản xuất. Cán bộ ngân hàng đến nhà ông xác minh, tìm hiểu gia cảnh, họ lắc đầu: Nhà chẳng có gì đáng giá để thế chấp. Thế là ông không vay được tiền. Ông lại ngược về Hà Nội, hỏi vay bạn bè, người thân. Cũng may đợt đó ông lại vay được 15.000 USD.

Cầm số tiền lớn đó về xứ Mường, ông mua quả đồi trọc để trồng cam. Mặc lời ra tiếng vào, ngày ngày ông ở trần, lầm lũi đánh gốc bạch đàn, cải tạo khu đồi hoang. Những ngày đầu ông trồng cam giống như người mù đi dò đường vậy. Ngay cả việc đào hố rộng bao nhiêu, khoảng cách như thế nào, ông cũng chưa nắm rõ. Muốn biết thì phải học, thực hiện triệt để phương châm không giấu dốt, ông tìm hiểu trong sách, báo… hỏi những người trồng cam có kinh nghiệm.

Ngày tháng dần trôi, các con ông đã lớn, vườn cam trên đồi bắt đầu bói quả, cho trái. Bán cam được bao nhiêu tiền, ông lại dồn tiền mua thêm đất đai quanh vườn, nhằm mở rộng diện tích trồng cam. Ông lập luận rằng, muốn làm ăn lớn phải tích tụ được ruộng đất. Mình vừa dễ làm vừa dễ bề trông nom chăm sóc. Cái ao sâu cạnh đồi cam của ông, người ta bán ông cũng mua. Mua ao hết 13 triệu đồng, đổ đất lấp ao hết 37 triệu.

Theo chu kỳ, sau 4 năm cây cam cho thu hoạch với khoảng 60 - 70 tấn cam. Nhưng do ông thiếu vốn, đầu tư chắp vá, phải 6 năm sau, cam mới cho thu hoạch. Năm 2000, ông thu hoạch được 13 tấn cam với số tiền 40 triệu đồng. Số tiền này không đủ trang trải nợ những năm ông đầu tư chăm sóc cây. Không nản chí, ông tiếp tục vay vốn để đầu tư tiếp.

 Không có tiền ông lại đi vay bạn bè, người thân, và lần này ngân hàng đã đồng ý cho ông vay tiền vì vườn cam của ông đã bắt đầu cho thu hoạch. Năm sau, cây cam được chăm sóc đúng kỹ thuật, đầu tư tốt nên năng suất tăng. Đồng thời giá cam cũng tăng dần.

Không chỉ trồng giống cam Cao Phong, ông còn đưa cam Bố Hạ - giống cam quý của Bắc Giang, rồi quýt Tân Châu, bưởi Diễn, cam Canh… Ông trồng chúng xen vào giống cam địa phương. Vốn say nghề, yêu cây, yêu đất, ông trồng cây gì cũng lớn nhanh và chóng cho thu hoạch. Chẳng mấy chốc cả 5ha đất của ông đã phủ kín các loại cây cam quýt.