Không thể đơn phương
Theo quan sát của chúng tôi, tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị và các cửa khẩu phụ như Tân Thanh, Cốc Nam, Na Hình, Nà Nưa, Bảo Lâm, Co Sâu những ngày qua hoạt động xuất nhập khẩu (XNK) và xuất nhập cảnh (XNC) diễn ra hết sức bình thường.
“Không chỉ có vậy mà giá trị kim ngạch XNK của 6 tháng đầu năm nay còn tăng so với cùng kỳ 2013. Nhiều DN trong nước không những duy trì đều các hợp đồng XNK như mọi năm mà thời điểm này họ còn ký kết thêm được những hợp đồng có giá trị cao với phương thức làm ăn rất hiệu quả.
Bằng chứng là hàng hóa được thông quan đầy đủ, thủ tục giải quyết nhanh gọn và các bên cảm thấy hài lòng về hiệu quả hợp tác làm ăn” – ông Nguyễn Quang Bách, Chi cục phó Chi cục Hải quan cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị cho biết.
Cũng tại nơi này, cách đây hơn 1 tháng, chính ông Bách đã bày tỏ lo ngại khi chia sẻ với chúng tôi rằng có một số DN băn khoăn trước những tác động xung quanh sự kiện giàn khoan Hải Dương 981 nên vẫn e dè thực hiện các gói hợp đồng XNK.
Thế nhưng, chỉ sau một thời gian rất ngắn thôi, cái tâm lý e ngại đó tan biến một cách chóng vánh, mọi hoạt động trở lại bình thường.
“Đơn giản là các DN và người dân hai nước đều xác định rằng, hợp tác làm ăn trong môi trường hòa bình đều có lợi cho cả đôi bên” – ông Bách đúc kết.
Đề cập đến loại hình cửa khẩu hiện nay, ông Bách cho biết, hiện có 3 loại hình. Một là, cửa khẩu quốc tế, mở cho người và hàng hóa của cả nước thứ 3 được tham gia vào hoạt động XNK và XNC. Hai là, cửa khẩu song phương (cửa khẩu quốc gia). Ba là, cửa khẩu phụ mà phía Trung Quốc gọi là lối mở. Tại Lạng Sơn chưa có cửa khẩu song phương.
Ông Bách khẳng định: “Mọi hoạt động tại cửa khẩu quốc tế đều phải dựa trên các Nghị định thư, Hiệp định ký kết giữa Chính phủ hai nước.
Ngoài ra nó liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu và xuất nhập cảnh của nước thứ 3 nên việc có dừng hay đóng hoạt động cửa khẩu này phải là quyết định của tầm quốc gia và phải có những căn cứ pháp lý. Đặc biệt, một khi các bên đã tham gia vào thị trường chung thế giới WTO rồi thì việc đóng hay dừng không phải cứ nói là làm”.
Cũng theo ông Bách, các hoạt động tại lối mở, phía Trung Quốc áp dụng chính sách biên mậu. Nghĩa là Trung ương giao cho chính quyền sở tại quy định các hoạt động và chính sách ưu đãi, tự chủ trong thông thương.
Vì thế, có những mặt hàng XNK qua lối mở thỉnh thoảng vẫn gặp một số trở ngại, vướng mắc. Khi chúng ta có ý kiến thì phía Trung Quốc vẫn tiếp thu và nói rằng sẽ yêu cầu các địa phương tạo thuận lợi cho phía Việt Nam được thông thương tốt nhất.
“Như vậy, giả sử có việc kiểm tra các quy định hay chấn chỉnh các hoạt động tại lối mở ở phía địa phương tại Trung Quốc cũng là việc làm bình thường. Điều này tốt cho cả hai nước” – ông Bách nói.
Nhiều chuyến xe hang nối đuôi nhau vào làm thủ tục thông quan để xuất sang Trung Quốc
Dừng hoạt động cửa khẩu khi nào?
Cũng về vấn đề này, chúng tôi đã gặp thượng tá Ninh Văn Hợp – Đồn trưởng Đồn Biên phòng cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị để nắm rõ thêm thông tin, nhất là những quy định của Nhà nước đối với việc mở, dừng, đóng hoạt động cửa khẩu.
Đưa vấn đề này ra, thượng tá Hợp khẳng định: “Đồn biên phòng quốc tế Hữu Nghị quản lý hai cửa khẩu quốc tế là đường sắt ga Đồng Đăng và đường bộ Hữu Nghị. Đến thời điểm này các hoạt động XNK và XNC tại hai cửa khẩu đang diễn ra bình thường. Chúng tôi chưa nhận được một văn bản nào của các cơ quan chức năng nói về việc Trung Quốc tạm dừng hay đóng cửa khẩu”.
Thượng tá Hợp cho rằng, cần phải phân biệt được đâu là cửa khẩu và đâu là lối mở trong hoạt động XNK và XNC. Những tên gọi này được ghi rõ trong các văn bản ký kết của hai nước cũng như các quy định hiện hành trong văn bản pháp luật.
Trong trường hợp nào thì đóng hoặc dừng hoạt động tại cửa khẩu? – PV NNVN nêu câu hỏi. Thượng tá Ninh Văn Hợp đưa ra các quy định được nêu rõ tại Nghị định thư về phân giới cắm mốc, Hiệp định về quy chế quản lý biên giới, Hiệp định về cửa khẩu và quy chế quản lý cửa khẩu biên giới đất liền Việt Nam – Trung Quốc; các Nghị định 32, 34 của Chính phủ Việt Nam về quy chế quản lý đất liền nước Cộng hòa XHCN Việt Nam.
Cụ thể, tại điều 5 của Hiệp định về cửa khẩu và quy chế quản lý cửa khẩu đất liền Việc Nam – Trung Quốc ký ngày 18/11/2009, chính thức có hiệu lực từ ngày 14/7/2010 quy định về thời gian làm việc tại các cửa khẩu, những nghĩa vụ trong trường hợp đóng cửa, thay đổi vị trí, loại hình cửa khẩu như sau:
Trong trường hợp đặc biệt phải đóng cửa khẩu hoặc tạm thời mở cửa khẩu ngoài giờ làm việc, hai bên cần thông báo và thống nhất với nhau qua đường ngoại giao trước ít nhất 5 ngày. Việc mở lại cửa khẩu cần phải thông báo cho phía bên kia, qua đường ngoại giao và phải được phía bên kia xác nhận.
Mặt khác, để bảo vệ lợi ích xã hội, an ninh quốc gia hoặc vì lý do thiên tai nghiêm trọng, dịch bệnh truyền nhiễm lớn và các trường hợp bất khả kháng khác… một bên có thể tạm thời đóng hoặc hạn chế việc qua lại cửa khẩu. Tuy nhiên cần phải thông báo cho phía bên kia trước 5 ngày, trường hợp khẩn cấp không được ít hơn 24 giờ (trường hợp bất khả kháng là trường hợp xảy ra do khách quan không dự đoán được, không thể tránh được và không thể khắc phục được).
Trừ những trường hợp nêu trên, nếu một bên đơn phương đóng cửa khẩu gây thiệt hại cho phía bên kia, hai bên sẽ thông qua đường ngoại giao và hiệp thương giải quyết các vấn đề liên quan.
