Đó là khẳng định của ông Trần Đình Liệu, Trưởng ban Thu, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam (BHXHVN) tại Hội nghị cung cấp thông tin định kỳ về BHYT, BHXH quý II tổ chức chiều ngày 12/5.
Theo ông Liệu, quỹ BHXH không thể vỡ như nhiều báo đưa tin mà chỉ có thể bị thâm hụt, bởi quỹ luôn được ngân sách bảo lãnh.
Lo ngại quỹ BHXH thất thu xuất phát từ tình trạng vi phạm trốn đóng, nợ đóng BHXH đang diễn ra ngày càng phức tạp, có nhiều doanh nghiệp (DN) thành lập, sử dụng lao động nhưng trốn đóng hoặc trích khoản đóng của người lao động tiếp tục kéo dài thời gian làm ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người lao động.
Hiện nay, có trên 500 ngàn DN đăng ký thành lập nhưng chỉ có 300 ngàn DN đang hoạt động và 50% trong số đó tham gia BHXH. Lý do tiếp theo là tổng số đối tượng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc là 16 triệu người, thế nhưng trên 5 triệu người chưa tham gia bất kỳ loại hình bảo hiểm nào cả, tương ứng số tiền thất thoát khoảng 56.000 tỷ đồng/năm.
Thêm vào đó, tình trạng nợ BHXH, BHYT xảy ra hầu hết các địa phương với tổng số tiền trên 11 ngàn tỷ đồng (tính đến hết tháng 3/2014), trong đó nhiều nhất là BHXH trên 7,4 ngàn tỷ đồng. Đặc biệt, có nhiều đơn vị, chủ DN chiếm dụng tiền BHXH như trích trừ tiền BHXH, BHYT của người lao động nhưng không nộp vào quỹ BHXH.
Nhiều sai phạm là thế nhưng thanh tra ngành BHXH lại không được quyền xử phạt ngay mà phải đưa kiến nghị lên cấp có thẩm quyền, mất nhiều thời gian dẫn đến nhiều vụ việc có sai phạm vẫn nằm trên hồ sơ. Cụ thể, trong tổng số khoảng 6.000 đơn vị có kiến nghị phạt hành chính nhưng chỉ có 15% trong số đó bị xử phạt.
Rồi một nguồn thất thu khác nữa phải kể đến là tình trạng đóng bảo hiểm mang tính hình thức, dựa trên mức lương tối thiểu của Nhà nước chứ không dựa trên thu nhập thực tế, với mức cao hơn nhiều.
Tiền lương, tiền công bình quân của người lao động khối DN ngoài nhà nước là 2,8 triệu đồng, nhưng thu nhập thực tế là 3,8 triệu đồng/tháng. Như vậy, với khoản chênh lệch lên tới 1 triệu đồng/người thì bảo hiểm xã hội hụt thu khoảng 24.000 tỷ đồng.
Bên cạnh tình trạng trốn đóng này, quỹ BHXH đang bị nợ tới 11.000 tỷ đồng, tính tới tháng 4/2014. Trong đó, có khoảng 7.400 tỷ đồng là nợ BHXH, 500 tỷ đồng là nợ Bảo hiểm thất nghiệp và 3.100 tỷ đồng là nợ BHYT. Tính tổng các khoản trên, quỹ BHXH đang bị hụt mất 91.000 tỷ đồng (bằng 60% số thu quỹ mỗi năm).
Cuộc họp của BHXHVN chiều 12/5
Đại diện ngành bảo hiểm cũng đưa ra kinh nghiệm quản lý trốn đóng, nợ BHXH tại Pháp, Mỹ, Hàn Quốc mà BHXHVN đang nghiên cứu.
Đó là BHXH có quyền thanh tra tất cả các DN đang hoạt động, nếu cố tình không khai báo, trốn đóng, chậm đóng BHXH thì bị xử lý vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật, đồng thời yêu cầu tòa án cưỡng chế và khởi tố dân sự, hình sự (tùy theo mức độ).
BHXH cũng có quyền yêu cầu các tổ chức liên quan tiến hành kiểm toán, tịch thu và bán tài sản của DN hoặc thu hồi giấy phép kinh doanh của DN. Thậm chí tuyên bố DN phá sản để thu hồi tiền trốn, nợ tiền đóng BHXH để nhập vào quỹ BHXH.
Ông Liệu cũng cho hay, để cân bằng quỹ BHXH, trong dự thảo sửa đổi Luật BHXH sẽ trình Quốc hội trong tháng 5 tới, BHXHVN đưa ra 8 nhóm giải pháp để cân bằng quỹ BHXH.
Đó là mở rộng đối tượng; tăng độ tuổi nghỉ hưu; tăng chế tài xử phạt vi phạm quy định về đóng BHXH; đầu tư tăng trưởng quỹ BHXH bằng việc sửa đổi hình thức đầu tư “cho ngân hàng thương mại của nhà nước vay” sang “gửi tiền tại ngân hàng thương mại do Nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ”;
Bổ sung quyền lợi đối với người tham gia BHXH như chế độ thai sản; chế độ hưu trí; quỹ tử tuất; chế độ 1 lần; điều chỉnh tiền lương cho người hưởng lương hưu và chuyển 50% số kết dư của quỹ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và toàn bộ số kết dư quỹ BHXH tự nguyện đến trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành sang quỹ hưu trí, quỹ tử tuất.
