Đó là một quy định đáng quan tâm trong Tờ trình sửa đổi Bộ luật Dân sự của Chính phủ do Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường trình bày tại Quốc hội vào sáng 27/10. Nội dung này được quy định tại Điều 12 và 13 của dự thảo.
Bộ trưởng Hà Hùng Cường cho rằng: “Thời gian qua, do thiếu quy định này trong luật nên không ít trường hợp tòa án đã phải từ chối thụ lý và giải quyết các yêu cầu chính đáng của cá nhân, pháp nhân. Vì thế bổ sung quy định này trong dự thảo sửa đổi lần này là phù hợp”.
Ngoài ra, quy định nói trên phù hợp với Hiến pháp năm 2013 về công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Trong trường hợp không có quy định của luật thì thẩm phán phải vận dụng tất cả các biện pháp hợp pháp để giải quyết yêu cầu của người dân mà không được phép từ chối giải quyết.
Cụ thể, trường hợp phát sinh quan hệ thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật dân sự mà các bên không có thỏa thuận, pháp luật không có quy định thì áp dụng tập quán (đã được quy định tại Bộ luật Dân sự hiện hành). Trường hợp không có tập quán thì áp dụng tương tự pháp luật. Trường hợp không thể áp dụng tương tự pháp luật thì áp dụng những nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự và “lẽ công bằng” để giải quyết vụ việc dân sự.
Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật Quốc hội, ông Phan Trung Lý, Chủ nhiệm Ủy ban nói rằng thời gian qua, tòa án còn lúng túng trong việc áp dụng quy định tập quán để giải quyết tranh chấp, vì hầu hết các văn bản hiện hành mới chỉ thừa nhận cho phép áp dụng mà chưa có quy định thế nào là tập quán và điều kiện áp dụng tập quán.