Vụ Pháp chế (Bộ VHTTDL) vừa soạn thảo Thông tư quy định hạn chế sử dụng thuốc lá trong các tác phẩm sân khấu, điện ảnh nhằm kiểm soát và siết chặt sự xuất hiện của món hàng được mệnh danh “kẻ giết người giấu mặt” trên các loại hình văn hóa nghệ thuật.
Tinh thần cốt lỗi của Thông tư là không khuyến khích sử dụng thuốc lá trong tác phẩm điện ảnh, sân khấu để tránh cổ xúy cho việc hút thuốc; không ca ngợi nhân vật thành công từ SX, kinh doanh thuốc lá. Đồng thời khuyến khích thể hiện, tuyên truyền về tác hại của thuốc lá trong tác phẩm.
Thông tư do Vụ Pháp chế đưa ra chắc chắn nhận được sự tán thưởng của công chúng khi ban hành áp dụng vào đời sống, bởi lẽ thực tế đã có không ít tác phẩm nghệ thuật gây phản cảm vì khói thuốc mờ ảo. Ngay cả khi xã hội bày tỏ thái độ phòng chống thuốc lá một cách mạnh mẽ, thì các nghệ sĩ vẫn vô tư trình diễn với khói thuốc.
Ví dụ, gần đây có hai vở kịch khiến dư luận bất bình. Thứ nhất, vở kịch “Cát bụi” của Nhà hát Kịch Hà Nội, người xem ngỡ ngàng khi thấy hai nhân vật do NSND Hoàng Dũng và NSƯT Thu Hà hồn nhiên hút hết điếu thuốc này đến điếu thuốc khác. Thứ hai, vở kịch “Nhà osin” của Nguyễn Huy Thiệp do NSND Lê Khanh dàn dựng, hai trong số ba hồi của tác phẩm đều mịt mù khói thuốc khiến người xem nghi ngờ vai diễn Thủy Trần là một tiểu thư hay một con nghiện.
Với hình ảnh khói thuốc trên màn ảnh, khán giả không hài lòng cũng chỉ dừng ở mức độ khó chịu. Thế nhưng, với khói thuốc trên sân khấu thì khán giả trở thành nạn nhân trực tiếp. Khuôn khổ sàn diễn rất nhỏ, mỗi khi diễn viên hút thuốc thì khán giả ngồi những dãy ghế đầu ho khù khụ.
Việt Nam không phải quốc gia đầu tiên khước từ khói thuốc trong tác phẩm nghệ thuật. Nhiều nước đã luật hóa nhiều điều khoản nghiêm khắc về hành vi hút thuốc lá đối với nghệ sĩ. Dù ca sĩ Miley Cyrus được xem là thần tượng tuổi teen hàng đầu thế giới, nhưng hành vi hút thuốc của cô tại lễ trao giải MTV EMA diễn ra ở Sân vận động Ziggo Dome, Amsterdam - Hà Lan, đã bị chỉ trích kịch liệt. Khi ban bố hình phạt dành cho Miley Cyrus, nhà chức trách nêu rõ: “Ở Hà Lan có luật cấm hút thuốc tại những nơi công cộng. Người lao động có quyền được hưởng một môi trường không khói thuốc và điều này bao gồm cả ý nghĩa về mặt hình ảnh lẫn âm thanh”.
Vài nghệ sĩ băn khoăn về quy định mỗi tác phẩm hay mỗi tập phim chỉ được sử dụng tối đa 2 lần hình ảnh nhân vật hút thuốc lá và tổng thời lượng không quá 20 giây, vì sẽ gây nhiều khó khăn cho các nghệ sĩ trong việc xây dựng tính cách và biểu đạt cảm xúc nội tâm của nhân vật. Lý lẽ ấy không mấy thuyết phục. Thuốc lá có thể là một đạo cụ hiệu quả và đơn giản, nhưng không phải là đạo cụ duy nhất. Trông cậy thuốc lá để thăng hoa nghệ thuật, hình như chỉ phơi bày sự lười nhác tư duy sáng tạo mà thôi!
