Nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn sưu tầm được trên báo Nông Cổ Mín Đàm một lời cảnh tỉnh của ông Lương Dũ Thúc viết năm 1901 như sau: “Tôi xem trong xứ ta tính người đổi nhiều lắm, tục tốt ít ưa, tục quấy hay thích. Tục tốt là thương yêu nhau, thấy ai mạnh thì vui, thấy ai khổ thì thương. Còn quấy là ganh hiền ghét nhỏ, thấy ai giỏi hơn, giàu sang hơn thì không ưa…”.
Hơn một thế kỷ đã trôi qua, ý kiến của ông Lương Dũ Thúc bây giờ hình như hơi bị… sai. Nhất là khi các phương tiện truyền thông phát triển mạnh mẽ, những lời khen thơm phức nước hoa bay dọc bay ngang khắp nơi. Chả cần nhìn đâu xa, ngay trong giới văn chương nhỏ xíu, cũng đã xuất hiện nhiều lời khen ấn tượng lạ lùng.
Ở đời ai chẳng thích được khen ngợi. Và đôi khi khen qua khen lại cũng là một kỹ năng giao tiếp siêu đẳng. Khen nhau khi tay bắt mặt mừng thì không ai nói làm gì, và cũng chả ai nỡ trách. Khen kiểu vui vẻ cả làng ấy mà. Khi người ti toe vào làng cầm bút hầu hết đều kính cẩn nghiêng mình khâm phục nhà thơ H.T vì với chức danh Chủ tịch một hội nghề nghiệp, đi đâu và gặp ai, ông cũng khen ngợi hết sức nhiệt tình. Lời khen thay câu chào thịnh vượng. Nhiều kẻ thầm đoán già đoán non, nhà thơ H.T ba lần trúng cử vị trí ngất ngưởng làng văn chắc cũng nhờ tài năng khen ngợi hiếm thấy của ông.
Nói chung, tỉ lệ khen trúng và khen trật của ông H.T là 50/50. Có khi gặp cây bút truyện ngắn, ông khen: “Thơ cậu hay tuyệt vời” mà vẫn gọi là khen trúng, vì anh này thỉnh thoảng có làm mấy bài thơ. Ngược lại, gặp một cây bút thơ nào đó thì ông lại khen: “Cậu viết tiểu thuyết kinh lắm, rất gai góc, rất nhân văn, rất hiện đại” mà người được khen cũng sướng rơn vì mới tự bỏ tiền túi in cuốn tiểu thuyết viết theo trường phái hậu hiện đại.
Bây giờ, giới cầm bút có nhiều người đa tài, thể loại gì cũng viết được, nên những lời khen của ông H.T trở thành tấm gương sáng chói lọi mà ai trong làng văn cũng muốn noi theo! Thậm chí, do khen nhiều quá hết… vốn, nhà thơ H.T đã “sáng tạo” ra nhiều khái niệm chưa từng có trong lý luận phê bình văn học như: “Thơ cậu rất… nhan sắc!”. Thơ nhan sắc là thơ ra sao thì… chắc các nhà thơ lừng lẫy nhân loại cũng không đủ trình độ giải thích!
Khác với cách khen miệng rạo rực và say mê của nhà thơ H.T, các nhà văn nhà thơ ríu rít khen nhau trên báo chí cũng hay đáo để. Trên tờ báo SV tường thuật buổi ra mắt tập thơ TGKCT, không biết phần chiêu đãi uống bao nhiêu bia mà một nhà thơ đến dự đã khen tác giả NTT rằng: “Anh là nhà thơ luôn luôn đương đại”. Nếu tin vào những lời khen này thì Hội đồng giải thưởng Nobel phải lấy làm vinh dự khi trao giải cho NTT vì nhà thơ của tập thơ TGKCT ngay khi còn sống đã bước một chân vào cõi bất tử. Nếu ai quyết tâm quyết chí làm quen với “nhà thơ luôn luôn đương đại” thì biết đâu vài ngàn năm sau sẽ được hưởng ké chút “đương đại” còn sót lại.
Trong các cây bút trẻ thường được thị dân gọi là thế hệ 8X, Trương Quế Chi khá được dư luận chú ý. Thế nhưng, chính Trương Quế Chi cũng phải giật mình vì nhiều lời khen bí hiểm dành cho mình. Trong cuốn “Thế giới @ - Thế hệ 8X” (Nhà xuất bản Trẻ), Trương Quế Chi tâm sự rằng: “Cây bút NVN từng viết: “Có lẽ tên tuổi làm tôi ngạc nhiên nhất là Trương Quế Chi – cô học sinh 16 tuổi, đang học trường Hà Nội – Amsterdam. Suốt nhiều năm, thơ cô xuất hiện trên tờ Người Hà Nội và mới đây là eVăn gợi những tín hiệu thơ nhục cảm táo bạo, bất ngờ. Biết sao được những câu thơ thiếu nữ thời @ này đã mang vào trong mình cái nỗi trằn trọc thiếu phụ và những khát thèm cởi bỏ ràng buộc tù túng một cách rất thực, rất vi tế mà những đàn chị của cô không đạt đến. Cũng là một tình trạng bất chấp: bất chấp sự thô thiển, bất chấp sự cương tỏa đạo đức, bất chấp cả những mối riềng buộc nhiêu khê bấy lâu chỉ để được nói”. Đọc xong Chi hoảng quá. Chi chưa bao giờ nghĩ mình như thế, thơ của Chi đâu phải gợi những tín hiệu nhục cảm, táo bạo! Chi chưa có…người yêu và quan niệm về tình yêu của Chi hết sức giản dị!”
Đọc đoạn trích nguyên văn trên, người yếu tim dễ hoảng hồn vì sự “vi tế” của lời khen. Tất nhiên, không ai nghĩ đây là kiểu khen cho…chết, mà chỉ do người khen nồng nàn quá, đắm đuối quá, si mê quá nên bay bổng trên mức cần thiết. Trường hợp Trương Quế Chi cũng giống như ca sĩ Trần Thu Hà. Khi ấy Trần Thu Hà mới nổi lên với album “Em về tinh khôi”, nên được nhạc sĩ QB viết bài ca ngợi rằng: “Một tiếng hát trong vắt, vô nhiễm, được cất lên từ một thế giới khác!”. Trần Thu Hà cười như mếu: “Đọc lời khen, tớ tưởng tớ là người ngoài hành tinh!”
