Bánh đa Kế hình yên ngựa vàng bóng, thơm mùi lạc, vừng, khoai... đã trở thành món quà không thể thiếu đối với du khách đến thăm Bắc Giang.
Xã Dĩnh Kế, xưa kia vốn có tên là Phượng Nhỡn thuộc phủ Lạng Thương - trấn Kinh Bắc. Vùng đất này đã khai sinh ra nghề làm bánh đa độc đáo, gia truyền hàng trăm năm nay.
Những ngày nắng, ai đi qua Dĩnh Kế cũng thấy một màu trắng của những chiếc bánh đa to, tròn trên những chiếc giàn phơi, dọc theo quốc lộ 1A, trong đường làng, ngõ xóm, sân nhà. Và như thế, thử hỏi ai không tò mò, ai không muốn khám phá, thử ăn chiếc bánh ngay tại làng nghề?
Dĩnh Kế có 12 thôn như Chợ, Sau, Tiêu... với hàng trăm mái nhà nằm san sát và biết bao người thợ đang nhanh tay xay bột, tráng, quạt bánh tạo những chiếc bánh đa mang đậm hương vị ẩm thực của vùng quê này.
Ban đầu chiếc bánh đa làm từ nguyên liệu chính là sắn. Nhưng trong quá trình làm được thay thế sắn dần bằng gạo tẻ. Từ đó, họ thấy chất lượng chiếc bánh được nâng lên rõ rệt.
Để làm nên những chiếc bánh thơm ngon, béo giòn, bùi trải qua nhiều công đoạn, thao tác. Thợ làm bánh phải chọn gạo tẻ ngon, không dính, đem ngâm 12- 13 tiếng, sau đó đem xay vỡ, và phải xay hai lần.
Theo 2 nghệ nhân già của làng Kế hiện nay là bà Nguyễn Thị Dự (75 tuổi) ông Trần Đức Như (78 tuổi) thì để cho ra lò một chiếc bánh đa Kế hoàn hảo trước tiên phải xay gạo thành bột. Bột phải nhuyễn, mịn và được sàng lọc hết bụi, bẩn.
Sau đó người làm bánh phải căn lượng bột gạo cho chuẩn để trộn bột nở. Lạc đem thái thủ công từng hạt thành những lát thật mỏng, khoai lang thái thành sợi dài 5- 7cm.
Anh Cự ở thôn Chợ chia sẻ, khâu quan trọng nữa là tráng bánh, đòi hỏi kĩ thuật đặc biệt khéo léo của người thợ mà không phải ai cũng làm được, phải tráng nhẹ tay, bánh phẳng, đều phụ gia, đường kính khoảng 40cm.
Bánh tráng xong được đem phơi hai lần cho khô kiệt. Và khâu cuối cùng là quạt để tạo hình cho bánh. Người thợ Dĩnh Kế quạt bánh thủ công bằng than hoa nên chiếc bánh nở đều, đầy đặn, không bị méo mó, cháy sém.
Bánh đa Kế nhìn thật giải dị với hình yên ngựa nhưng ăn lại rất giòn, ngon có vị thơm, béo, bùi của vừng lạc, khoai lang, xốp nở phồng to của những chiếc bóng trên bề mặt.
Bánh đa Kế đã trở thành một đặc sản, một món ăn dân dã, bình dị. Du khách đến đây không chỉ được thưởng thức vị ngon của bánh đa ngay nơi làm ra, mua được bánh đa chính gốc làng nghề về làm quà mà còn được thăm đền Dĩnh Kế.
