Thưa ông, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định (số 704/QĐ-TTg ngày 12 tháng 5 năm 2014) phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch chung thành phố Đà Lạt và vùng phụ cận đến năm 2030 tầm nhìn đến 2050. Theo quy hoạch chung thì quy mô và tính chất có gì mới so với Đà Lạt hiện nay?
TS Phạm S: Phạm vi điều chỉnh quy hoạch chung thành phố Đà Lạt và vùng phụ cận bao gồm: Thành phố Đà Lạt và các huyện Lạc Dương, Đơn Dương, Đức Trọng và một phần huyện Lâm Hà với tổng diện tích đất tự nhiên 335.930 ha.
Với tính chất đến năm 2030, thành phố Đà Lạt là trung tâm hành chính - chính trị, kinh tế - văn hóa, khoa học - kỹ thuật của tỉnh Lâm Đồng; Trung tâm du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng cao cấp và du lịch văn hóa di sản tầm quốc gia, khu vực và quốc tế; Trung tâm nghiên cứu sản xuất nông nghiệp công nghệ cao cấp quốc gia và quốc tế; Trung tâm nghiên cứu khoa học, giáo dục - đào tạo và chuyển giao công nghệ đa ngành cấp quốc gia; Trung tâm bảo tồn rừng cảnh quan và đa dạng sinh học cấp quốc gia; Trung tâm thương mại và dịch vụ, hội chợ triển lãm; Trung tâm văn hóa - nghệ thuật, thể dục thể thao và giải trí cấp vùng; có vị trí quan trọng về quốc phòng và an ninh đối với khu vực Tây Nguyên và cả nước.
Được biết Thủ tướng Chính phủ cũng đã có cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Lạt, xin ông cho biết khái quát?
TS Phạm S: Với mục tiêu phát triển, xây dựng thành phố Đà Lạt và vùng phụ cận đến năm 2030 trở thành một vùng đô thị hiện đại, đẳng cấp quốc tế; có đặc thù về khí hậu, cảnh quan thiên nhiên, văn hóa lịch sử và di sản kiến trúc tầm quốc gia, khu vực và có ý nghĩa quốc tế.
Để đạt mục tiêu trên, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định số 1528/QĐ-TTg ngày 3 tháng 9 năm 2015 về việc Ban hành một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng.
Theo đó UBND tỉnh Lâm Đồng được thuê tư vấn, chuyên gia có năng lực trong và ngoài nước lập một số quy hoạch phân khu chức năng đặc thù và kêu gọi đầu tư vào các đô thị vệ tinh, đô thị đối trọng cùng với kết nối giao thông công cộng của thành phố Đà Lạt...; được trực tiếp kêu gọi đầu tư đối với các công trình, dự án quan trọng thuộc lĩnh vực môi trường, các công trình kết cấu hạ tầng quan trọng, Khu du lịch quốc gia và Khu du lịch trọng điểm trên địa bàn tỉnh, Khu công nghệ sinh học và nông nghiệp công nghệ cao Đà Lạt, Khu công nghệ thông tin tập trung Đà Lạt, đã đưa vào danh mục dự án ưu tiên kêu gọi đầu tư được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và nhiều cơ chế đặc thù khác tạo cơ hội tốt cho thành phố Đà Lạt phát triển theo đúng mục tiêu trong tương lai...
Một nội dung có tính đột phá và tính mới, tỉnh Lâm Đồng được thí điểm xây dựng mô hình “làng đô thị xanh” (green villagc) tại Đà Lạt theo Đồ án quy hoạch chung thành phố Đà Lạt và vùng phụ cận đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt để tổ chức thực hiện.
Có phải mô hình làng đô thị xanh là hoàn toàn mới ở Việt Nam? Hiện nay chưa có khái niệm hay tiêu chí về làng đô thị xanh; với góc độ vừa là nhà khoa học vừa là nhà quản lý của tỉnh Lâm Đồng, ông có thể đưa ra khái niệm làng đô thị xanh?
TS Phạm S: Trước hết có thể khẳng định việc Thủ tướng Chính phủ cho phép Đà Lạt thí điểm xây dựng mô hình “làng đô thị xanh” là hoàn toàn mới trong điều kiện ở Việt Nam trên cả cơ sở pháp lý và thực tiễn; vì vậy hiện tại nếu quý vị tra google “làng đô thị xanh” thì hoàn toàn chưa có khái niệm, tiêu chí cụ thể hoặc thông tin bình luận phân tích trên cơ sở khoa học về “làng đô thị xanh”.
Chúng tôi hy vọng rằng vấn đề này chắc chắn sẽ được bình luận, phân tích sôi nổi trên cộng đồng mạng sau khi UBND tỉnh Lâm Đồng phối hợp với Bộ Xây dựng tổ chức hội thảo khoa học đầu tiên trong cả nước về "làng đô thị xanh" vào ngày 23/4/2016.
Trên cơ sở nghiên cứu các làng đô thị xanh của các quốc gia trên thế giới như Anh, Pháp, Trung Quốc, Hàn Quốc và Indonesia và điều kiện thực tế ở Việt Nam tôi đưa ra khái niệm: Làng đô thị xanh là một phân khu đô thị có quy mô hợp lý; có kết cấu phức hợp của một đô thị song có tất cả các đặc điểm của làng; không gian quy hoạch kiến trúc công trình hạ tầng đô thị hài hòa đáp ứng nhu cầu phục vụ đời sống xã hội của người dân theo xu hướng xanh, thân thiện với môi trường; thích ứng với biến đổi khí hậu.
Nghe khái niệm ông đưa ra chúng tôi thấy đây là mô hình quá lý tưởng của mọi người dân trong sự phát triển làng đô thị thân thiện môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu; theo ông, trong điều kiện cụ thể tại Đà Lạt, thì mô hình thí điểm "làng đô thị xanh" cần tiến hành theo các nội dung nào?
TS Phạm S: Từ khái niệm nêu trên, trong điều kiện cụ thể tại Đà Lạt chúng tôi đề xuất mô hình thí điểm "làng đô thị xanh" theo các nội dung sau đây:
1. Về quy mô: Các mô hình thí điểm cần có quy mô khoảng 200-300 ha, bởi vì nếu quá lớn thì các điều kiện cần và đủ nguồn lực để thực hiện kết cấu phức hợp sẽ khó thỏa mãn yêu cầu "làng đô thị xanh"; ngược lại nếu quy mô quá nhỏ sẽ khó xử lý mối quan hệ giữa kiến trúc, hệ sinh thái đô thị và môi trường đô thị để đạt mục tiêu thân thiện với môi trường.
Nguyên tắc thí điểm vừa nâng cấp đô thị hiện có vừa quy hoạch mới từ đó trong quá trình thí điểm có cơ sở khoa học đúc kết kinh nghiệm để phát triển nhân rộng trong tương lai.
Do đó vị trí thí điểm mô hình "làng đô thị xanh" Đà Lạt theo tôi đề xuất trên cơ sở nâng cấp đô thị tại làng Thái Phiên, phường 12, thành phố Đà Lạt và đô thị finôm tại huyện Đức Trọng; quy hoạch "làng đô thị xanh" mới tại thị trấn Nam Ban (3 mô hình thí điểm).
2. Sự đồng đều về kiến trúc: Sự đồng đều kiến trúc tùy thuộc rất lớn về tập quán dân cư, lịch sử kiến trúc và điều kiện khí hậu thời tiết, trong điều kiện thực tế tại Đà Lạt tôi thấy cần sử dụng sự đồng đều kiến trúc dạng nhà biệt lập và liền kề, thiết kế nhà một trệt, một lầu hoặc một trệt hai lầu, mái nhà chữ A trên 70%; còn lại 30% kiến trúc không đồng đều trong quá trình thí điểm kết cấu kiến trúc theo hướng hiện đại phân bố hài hòa với không gian quy hoạch, chủ yếu các công trình dịch vụ cao cấp như khu vui chơi giải trí công cộng hoặc trung tâm thương mại tiện ích để tạo điểm nhấn không gian "làng đô thị xanh".
3. Mật độ xây dựng: Ưu tiên đất dành cho đường đi bộ, sau đó đến giao thông công cộng, công trình nhà ở, các công trình dịch vụ, mật độ xây dựng công trình có mái che và không có mái che không quá 30%. Đối với mô hình thí điểm nâng cấp đô thị (phường 12, Đà Lạt và đô thị finôm, Đức Trọng) do hiện trạng mật độ xây dựng khá cao, do đó cần chỉnh trang đô thị phù hợp, sắp xếp lại hệ thống nhà kính trồng rau hoa một cách khoa học; quy hoạch lại các công trình công cộng hợp lý, nâng cấp hạ tầng giao thông đồng bộ và bổ sung lượng lớn trồng cây xanh.
4. Sự đồng bộ về hạ tầng: Đường giao thông đối nội kết nối thông suốt với đường giao thông đối ngoại chỉ tập trung một đầu mối chính, phân cấp đường rõ ràng; hạ tầng đồng bộ, khuyến khích người dân đi bộ trong làng đô thị, sử dụng phương tiện xe công cộng giảm khí thải nhà kính, sử dụng xe điện, xe đạp… Hệ thống điện sinh hoạt được thiết kế thân thiện, khoa học, ưu tiên sử dụng năng lượng tái tạo (năng lượng mặt trời, năng lượng gió), dây điện sinh hoạt và dây điện thoại được chôn ống ngầm; hệ thống cung cấp nước sạch đến từng gia đình 100%.
5. Hệ thống dịch vụ tiện ích: Có trung tâm thương mại hiện đại; ứng dụng tổng hợp các loại công nghệ tiên tiến và hiện đại, then chốt là công nghệ công tin, ứng dụng công nghệ thông tin trong một số lĩnh vực phổ biến như: cảnh báo giao thông, dự báo thời tiết, mạng internet không dây - wifi… đảm bảo tối đa phục vụ nhu cầu đời sống - xã hội của người dân.
6. Đảm bảo không gian vui chơi giải trí và thể dục thể thao: Dành khoảng không gian phù hợp thiết kế thảm cỏ, vườn hoa, vườn cây kiểng; khuyến khích hàng rào quanh nhà là trồng cây xanh phù hợp; có khu vui chơi giải trí và khu thể dục, thể thao công cộng tiện nghi đáp ứng nhu cầu vui chơi giải trí và thể dục, thể thao cho mọi lứa tuổi của người dân.
7. Phát triển kinh tế: Song song với giải quyết việc làm thông qua dịch vụ tổng hợp và văn phòng ngay trong lòng đô thị như các đô thị khác; song tính khác biệt cơ bản của "làng đô thị xanh" là không thể thiếu sản xuất nông nghiệp hàng hóa, tuy nhiên yêu cầu phát triển nông nghiệp hàng hóa theo hướng nông nghiệp đô thị, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Hạn chế tối đa và tuyệt đối không phát triển chăn nuôi; khuyến khích phát triển làng nghề; khai thác tối đa du lịch canh nông.
8. Có giải pháp bảo vệ và xử lý môi trường: Có hệ thống quan trắc, cảnh báo môi trường; tỷ lệ thu gom, xử lý rác thải phải đạt 100% khối lượng rác thải mỗi ngày. Trong "làng đô thị xanh" nhất thiết phải có hồ cảnh quan để người dân tập thể dục quanh hồ, đồng thời hồ cảnh quan cũng đóng vai trò như lá phổi điều tiết không khí trong lành và cải thiện môi trường sinh thái.
9. Làm giàu hệ sinh thái đô thị: Trong quy hoạch cần dành diện tích đất nhất định để trồng thảm cỏ; trồng cây xanh đủ lượng theo quy mô quy hoạch ngay từ đầu nếu đó là mô hình thí điểm khởi công mới hoặc có giải pháp làm giàu hệ sinh thái đô thị bằng cách trồng bổ sung cây xanh nếu đó là mô hình thí điểm nâng cấp từ các khu đô thị hiện có; đồng thời hàng năm phải tái tạo trồng cây xanh liên tục để làm giàu sự đa dạng hệ sinh thái đô thị góp phần cải thiện môi trường sinh thái và cảnh quan đô thị bền vững.
10. An sinh xã hội và đạo đức công dân: Đây là nội dung cực kỳ quan trong của "làng đô thị xanh" nhằm đảm bảo sự cân bằng trong quá trình phát triển đô thị song xã hội phải văn minh; do đó làng đô thị xanh phải đảm bảo ba không: không có hộ nghèo, không có tệ nạn xã hội và không có hộ gia đình vi phạm pháp luật; nếu công dân còn gặp phải một trong ba không nêu trên thì "làng đô thị xanh" dù có hiện đại và thân thiện môi trường đến mấy cũng đều vô nghĩa.
Các hoạt động dịch vụ và quản trị "làng đô thị xanh" phải đảm bảo chất lượng cuộc sống người dân luôn luôn được nâng cao, xây dựng phong cách người Đà Lạt: thanh lịch, hiền hòa, mến khách. Trong mọi hoạt động đời sống xã hội của tất cả công dân phải giữ được bản sắc văn hóa con người Việt Nam, sống có trách nhiệm, sống có tính cộng đồng cao, từ đó mọi công dân sinh sống trong "làng đô thị xanh" họ có quyền tự hào là công dân đẳng cấp.
Từ các nội dung nêu trên có thể nói rằng đây là mô hình quá đồng bộ và hoàn hảo, đáp ứng yêu cầu phát triển của thời đại; vậy ông có thể đưa ra các tiêu chí làng đô thị xanh?
TS Phạm S: Từ các nội dung đã phân tích trên, tôi đề xuất một "làng đô thị xanh" cần hội đủ 5 tiêu chí sau, theo nguyên tắc: dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện.
1/ Quy mô diện tích khoảng 200 - 300ha;
2/ Sự đồng đều về kiến trúc trên 70%;
3/ Mật độ xây dựng công trình mái che và không mái che không quá 30%;
4/ Hệ thống hạ tầng đồng bộ, các hoạt động kinh tế, dịch vụ và giải trí của người dân theo xu hướng xanh, thân thiện với môi trường;
5/ An sinh xã hội tiến bộ, đạo đức công dân luôn giữ bản sắc văn hóa con người Việt Nam.
Xin cảm ơn ông!
