Sắp đến Tết, nhiều mặt hàng thực phẩm đồ khô như cá khô, lạp xưởng để lâu từ 3 - 6 tháng không hư... đổ về các chợ ngày càng nhiều, hầu hết đều không nhãn mác, không bao bì nhưng giá thì rất rẻ.
Mặc dù dư luận nghi ngờ về loại thực phẩm có "tẩm" hóa chất này, nhưng trên thị trường nó vẫn xuất hiện nhan nhản, suy cho cùng thì đây là loại thực phẩm dành cho người nghèo.
Hộ gia đình anh Lê Đình Khang ở ấp Lộc An, xã Lộc Hưng, huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh gồm 4 nhân khẩu thuộc diện hộ cận nghèo của xã sau khi nhận một túi quà tài trợ trị giá 300 ngàn đồng (gồm gạo và tiền) của một doanh nghiệp hảo tâm vào hôm 20/1/2014 đã khoe thêm với chúng tôi: "Vậy là Tết này đủ sống. Nhà hảo tâm cho gạo, vợ tôi cũng mới mua mấy kg lạp xưởng, tôm khô, cá khô trạch. Loại nào trông cũng đẹp và ngon lành cả".
Tôm khô của vợ chồng anh Khang mua về thực chất là "loại dạt" giá 375 ngàn đồng/kg bởi loại 1 giá thị trường hiện nay phải trên 1 triệu đồng/kg. Riêng lạp xưởng thì cây nào cây nấy chỉ to bằng ngón tay trỏ nhưng cứng như đá, màu bên ngoài đỏ bầm, ngửi vào hăng mùi dầu, giá chỉ có 70 ngàn đồng/kg (trong khi lạp xưởng loại nhất giá phải đến 180 ngàn đồng/kg).
Một cửa hàng chuyên bán thực phẩm khô
Ông Hà Minh Thuận, Chủ tịch xã Lộc Hưng cho biết, những ngày này địa phương thường xuyên tuyên truyền an toàn vệ sinh thực phẩm, khuyên người dân mua hàng thực phẩm khô có thương hiệu, bao bì, nhãn mác đàng hoàng. Tuy nhiên, những loại hàng đó thì giá lại cao, không phù hợp với đối tượng bình dân, thu nhập thấp.
Trong khi đó, loại thực phẩm khô hàng chợ giá lại rẻ gần phân nửa, trông bề ngoài cũng đẹp, giữ được lâu, có khi đến 6 tháng mà vẫn không hư, không bị mốc. "Vì vậy, chính quyền địa phương tuyên truyền vận động là chính, còn người dân có thực hiện hay không còn tùy thuộc vào điều kiện kinh tế gia đình người ta nữa", ông Thuận nói.
Tìm hiểu thêm, chúng tôi đến hàng thực phẩm khô ở chợ Phạm Văn Hai, quận Tân Bình, TP.HCM để mua một ít tôm khô mang về biếu người quen. Thật bất ngờ khi tôm khô giá nào cũng có. Thấp nhất là mấy trăm ngàn đồng một kg, cao nhất đến 1,2 triệu đồng/kg. Thấy tôi thắc mắc, một chị tiểu thương giải đáp: "Giá tôm khô gần Tết năm nay cao hơn năm ngoái 100 ngàn đồng/kg, loại dạt cũng mấy trăm ngàn đồng rồi. Nếu mua về ăn thì nên mua loại dạt cho rẻ tiền. Còn mua biếu nên chọn loại tôm to, không nát, màu đẹp giá 1 triệu đồng trở lên cho sang, nhưng mà ăn thì chưa hẳn đã ngon bởi nó là tôm biển bạc dai và có khi người ta còn tẩm màu nữa".
Theo ông Dương Đông (BQL chợ Tân Bình), 1 tuần trở lại đây có khoảng vài tấn thực phẩm khô, hải sản khô các loại từ khắp nơi đổ về. Hầu hết là hàng rời, không bao bì, xuất xứ đa dạng, miền Trung, miền Tây đều có cả. "Những ngày cận Tết, ngoài tôm khô, lạp xưởng thì cá khô cũng về tương đối nhiều, nhiều nhất là cá khô sặc, lóc, cá đuối, cá lù đù, cá hồng, cá chỉ vàng, cá mối... giá cả vô chừng, rẻ như cá lóc khô 1 kg bây giờ cũng là 200 ngàn đồng", ông Đông nói.
ThS Trần Thị Thu Trà (Bộ môn Công nghệ thực phẩm, Trường ĐH Bách khoa TP.HCM) nói: "Đến nay, tôi vẫn không hiểu vì sao tôm khô trên thị trường lại có rất nhiều giá. Nhưng điều dễ thấy là tôm khô càng đỏ chừng nào, người ta càng lạm dụng phẩm màu chừng ấy. Đối với loại tôm khô hàng dạt, còn gọi là tôm vụn nát mà các đối tượng bình dân thường dùng thì đây có khi là loại tôm chết hoặc ươn. Khi tôm luộc chín và phơi khô thì đã không còn màu đỏ tự nhiên nữa nên chúng thường bị tẩm màu nhiều nhất nhưng tôi không rõ là họ "nhuộm" loại màu nào, thực phẩm hay công nghiệp?".
"Nhuộm màu" tôm khô trong giai đoạn luộc chín
| "Lâu nay, chúng ta thường chỉ kiểm tra màu sử dụng trong thực phẩm của cơ sở có được phép hay không mà chưa kiểm tra các chất phụ gia khác hỗ trợ độ kết dính của màu. Ví dụ, có nhiều cơ sở dùng màu thực phẩm nhưng phối hợp thêm một số chất tạo độ dính bám, những chất này có thể chính là những chất gây độc hại cho sức khỏe người tiêu dùng. Một điểm lưu ý khác là màu thực phẩm đắt tiền hơn màu công nghiệp. Màu thực phẩm có độ bám kém, thường dây bẩn ra tay khiến người tiêu dùng không thích. Thuốc nhuộm màu công nghiệp giúp màu bám chắc, bóng đẹp hơn, không phai, nhờ vậy màu giữ được lâu mang lại hiệu quả kinh tế hơn, nên không ít cơ sở chế biến thực phẩm thích dùng" (BS Trần Văn Ký - Hội KHKT An toàn Thực phẩm TP.HCM). |
Trong những ngày này, tại nhiều cơ sở sản xuất cá khô ở thị trấn Vàm Láng, huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang tỏ ra nhộn nhịp hẳn lên bởi nhu cầu tiêu dùng tăng gấp hai lần so ngày thường.
Ông Lâm Đức Hiệp (khu phố Ấp Chợ 1, thị trấn Vàm Láng) cho biết, chỉ riêng tại Ấp Chợ 1 đã có hơn 10 hộ chuyên làm nghề sản xuất cá khô. Dân trong nghề làm cá khô muốn ăn lời nhiều thì phải mua cá chết "dặm" (trộn lẫn) với cá sống. Cụ thể, cá mới chết thì thân mềm, còn nhớt tự nhiên, mang đỏ, mắt trong. Còn cá chết lâu ngày thường bị cứng, mất nhớt, mang cá chuyển sang màu xám tái, mắt đục. Tùy theo thời gian cá chết lâu hay mau mà giá thu mua dao động từ 5 - 20 ngàn đồng/kg. Sau đó, để cá khô bảo quản được lâu thì ai cũng phải có "bí quyết" tẩm ướp riêng. Hiện nay, người ta sử dụng phổ biến là dùng nước oxy già để rửa cá và dùng hàn the hoặc muối diêm ướp cho cá không thối, khi phơi khô thì thịt cá cứng, dai.
Theo TS Phan Thế Đồng, nguyên Trưởng khoa Công nghệ Thực phẩm, trường Đại học Nông Lâm TP.HCM, thông thường các loại thủy hải sản sau khi chết một vài giờ đã bị phân hủy. Đạm bị phân hủy sẽ tạo ra histamine (là chất chuyển hóa dở dang của chất đạm, thường có trong cá biển - PV). Nếu bảo quản không tốt thì lượng histamine càng nhiều, tạo độc tố cao, ăn vào rất dễ bị dị ứng. Nên nhớ, lượng histamine trong cá khô thường rất cao.
Hơn nữa, trong quá trình phơi sấy, vi sinh, nấm mốc phát triển làm cá khô bị phân hủy, tạo ra độc chất khá nguy hiểm. Chất này có thể không gây dị ứng ngay tức khắc mà có thể gây tác hại cho sức khỏe về sau. "Bởi vậy, khi mua tôm cá khô, người tiêu dùng lưu ý nên chọn lựa những sản phẩm không bị vụn nát, không có mùi lạ, có màu sắc tự nhiên và phải nhớ là rửa thật kỹ trước khi chế biến", TS Đồng khuyên.
Hàn the, chất ướp xác vẫn có mặt trong thực phẩm Ngày 19/1/2014, Trung tâm Y tế, Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TX Thuận An, tỉnh Bình Dương đã tiến hành kiểm tra tình hình ATVSTP tại chợ 434. Tại đây, đoàn đã tiến hành lấy mẫu ngẫu nhiên một số sản phẩm như lạp xưởng, chả lụa, lạp xưởng, bún tươi, mì sợi vàng... để kiểm tra nhanh dư lượng chất cấm sử dụng trong chế biến thực phẩm. Bất ngờ là trong 12 mẫu kiểm tra ngẫu nhiên có đến 5 mẫu dương tính với hàn the, foocmol (một loại hóa chất thường được dùng để ướp xác). Đoàn đã lập biên bản xử lý đồng thời tuyên truyền để các tiểu thương hiểu và chấp hành các quy định về ATVSTP. Các tiểu thương đã tự nguyện tiêu hủy tại chỗ 7,5 kg chả lụa và 1 kg mì sợi vàng.
