Mai một chuối Laba

Nhắc tới chuối Laba, người ta nghĩ ngay đến vùng đất Phú Sơn, huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng, bởi đây là đặc sản nổi tiếng một thời… Giờ đây chuối Laba tàn lụi dần và có nguy cơ xóa sổ. Khách tới tham quan tìm mua để làm quà quả không dễ.

Chuối Laba giống cũ rất ít

Ông Phan Văn Hùng, cán bộ khuyến nông xã Phú Sơn cho biết: Vùng đất Phú Sơn khí hậu quanh năm mát mẻ, có nguồn nước tưới tự nhiên chảy từ trên núi, là điều kiện lý tưởng để phát triển cây chuối Laba.

Loại chuối này đã từng tiến vua Bảo Đại. Song, những năm gần đây nhiều vườn chuối bị chết do già cỗi, thoái hóa; đất đai ngày càng xấu, cây bị bệnh nhiều, nhất là bệnh đùn ngọn (hay còn gọi là bệnh chuối đực) nên cây không ra trái; cái khó là bệnh này hiện không có thuốc chữa.

Mặc dù Sở KH-CN Lâm Đồng phục tráng nhân giống chuối Laba bằng phương pháp cấy mô (invitro) và hỗ trợ cây giống... nhưng diện tích được phục hồi vẫn rất ít. Hiện cả xã Phú Sơn có khoảng 12 ha đất trồng chuối Laba, chủ yếu là giống cấy mô. Do giá chuối thấp, người dân không còn mặn mà. Họ chán nản phá bỏ để trồng chè, cà phê…

LO MẤT TRÁI

Ông Hà Minh Tuấn, sinh năm 1953 ở thôn Ngọc Sơn, xã Phú Sơn là đời thứ 2 gắn bó với cây chuối Laba cho biết, trước năm 1945 nơi đây rừng núi hoang vu lắm, chỉ có một ít người dân bản địa (dân tộc thiểu số) và một số dân phu đi làm đồn điền cho người Pháp.

Nhận thấy khu vực này đồi núi thấp, khá bằng phẳng rất thích hợp SXNN nên một người Pháp đã mang giống chuối ở đảo Java (Indonesia) sang trồng. Thấy hiệu quả, bà con tự nhân giống bằng cách xin đánh cây con ra trồng đại trà.

Anh Tuấn nói: “Gia đình tôi có trên 1 ha đất do cha mẹ để lại, chủ yếu trồng chuối Laba, dứa, khoai lang dẻo. Có thể nói thời kỳ hoàng kim nhất của cây chuối Laba là từ năm 1954 - 1965. Hồi đó gia đình nào trồng được vườn chuối thì cuộc sống rất sung túc, con cái học hành không phải lo lắng gì. Cây nào cây nấy trổ buồng dài như đòn gánh, từ 12 - 13 nải, trái chuối vừa to vừa dài, khi chín có màu vàng ươm, đốm tàn nhang, thơm phưng phức, ngọt lịm như được quết một lớp mật mía".

"Hiện nay do giá chuối Laba bấp bênh, hầu như mọi người bỏ bê không muốn chăm sóc, cây bị bệnh, thoái hóa nên sản lượng giảm đáng kể. Gia đình tôi cũng chỉ còn 1 khóm chuối Laba "nòi" giữ lại để ăn thôi, chứ trồng kinh doanh là thua chắc rồi", anh Tuấn chia sẻ.

Tương tự, anh Nguyễn Thụ, người cùng ấp với anh Tuấn nói: “Tôi là đời thứ 3 gắn bó với cây chuối Laba. Trước giải phóng gia đình tôi cũng trồng nhiều chuối lắm. Chuối Laba không chỉ nuôi sống biết bao hộ dân, mà còn là đặc sản trứ danh, không cần quảng bá mà tiếng thơm bay xa ra ngoài nước. Đặc biệt khách du lịch người Pháp, Nga, Hà Lan… khi tới Đà Lạt chỉ thích ăn, mua chuối Laba làm quà.

Hiện chuối Laba chủ yếu là giống cấy mô và một ít cây giống cũ già cỗi, hương vị không còn thơm ngon như trước. Một số gia đình nản lòng, người thì bán đất, người thì chia đất cho con cái làm nhà. Gia đình tôi nhiều lúc cũng tính phá hết chuối để trồng cà phê, nhưng nghĩ lại vẫn tiếc công ông cha gây dựng. Phá đi thì sau này muốn ăn chuối Laba cũng chẳng có. Vì thế gia đình còn giữ lại được 20 cây, trồng xen với cà phê”.

MẤT VỊ

Ông Nguyễn Văn Mỹ, người có thâm niên trong nghề buôn bán chuối ở Lâm Đồng cho biết: “Sau giải phóng tôi làm nghề buôn chuối. Hồi đó bán chuối đã lắm, có ngày bán được cả tấn trái, cứ buổi chiều lại đi máy cày vào tận Phú Sơn thu mua. Mang trái về để bếp 1 - 2 ngày là chuối tự chín, không phải dùng thuốc dấm gì hết. Mua về bao nhiêu là bán hết bấy nhiêu. Bây giờ bán chán lắm, mỗi ngày chỉ bán được 1 - 2 buồng, lời lãi chẳng bao nhiêu".

Những năm gần đây giống chuối Laba ngày càng bị mai một, chất lượng không được như trước nữa. Một số thương lái và nhà vườn chạy theo lợi nhuận, kinh doanh đủ các loại chuối từ Nha Trang, Đồng Nai mang về giả mác chuối Laba bày bán tràn lan dọc quốc lộ 20 từ Đà Lạt tới Bảo Lộc, thi nhau chặt chém. Người tiêu dùng không còn phân biệt đâu là chuối Laba thật giả, chính vì vậy đã "quay lưng" với chuối Laba.

Trước thực trạng đáng báo động trên, UBND tỉnh Lâm Đồng đã ban hành quyết định triển khai đề tài “Nghiên cứu phục tráng và phát triển chuối đặc sản Laba tỉnh Lâm Đồng” giao cho Sở KH-CN chủ trì. Theo đó tỉnh hỗ trợ 100% cây giống, 50% vật tư nông nghiệp đối các hộ trồng mới, cải tạo trồng vườn chuối già cỗi; đồng thời hỗ trợ 100% kinh phí tập huấn, tham quan mô hình, làm chứng nhận đăng ký nhãn hiệu...

Sau vài năm vừa nghiên cứu vừa phục tráng, tới nay diện tích trồng chuối Laba trong toàn tỉnh phục hồi được khoảng 150 ha (giống cấy mô). Tuy nhiên qua tìm hiểu thực tế, một số người dân trồng chuối cho biết, giống chuối Laba cấy mô có tuổi thọ không bền, chỉ được 1 - 2 năm đầu, sang năm thứ 3 phát triển kém. Chất lượng trái không ngon bằng giống cũ.