 |
| Nhà tài phiệt Jho Low (ngoài cùng bên trái) và vợ chồng cựu Thủ tướng Najib Razak |
Ông Najib đối mặt với bản án tù có thể dài nhiều thập kỷ, trong vụ án “thế kỷ” liên quan tham nhũng, hối lộ, lạm dụng quyền lực làm rúng động chính trường Malaysia.
Vụ án xâm hại Quỹ 1MDB vượt khỏi tầm vóc một quốc gia khi được xem là một trong những bê bối tài chính liên quan chính trị lớn nhất của thế giới. Hàng tỷ USD được rót vào quỹ này nhằm mục đích đầu tư lại cho người dân Malaysia đã bay hơi nhờ những màn thủ thuật tài tình len lỏi trong hệ thống tài chính toàn cầu.
Theo các nhà điều tra, tiền đã được rửa thành những bất động sản xa xỉ, máy bay phản lực, những bức tranh của các danh họa Van Gogh, Monet và những bữa tiệc thượng lưu. Lần theo dòng tiền, đến nay 6 quốc gia đã vào cuộc cùng Malaysia lật tẩy mạng lưới từ các ngân hàng Thụy Sĩ đến những thiên đường thuế.
Vụ bê bối Quỹ 1MDB đã xô nhào đảng Tổ chức Dân tộc Mãlai thống nhất (UMNO) cầm quyền suốt gần 60 năm độc lập, hất bay một Thủ tướng và mở ra tiến trình pháp lý cho vụ án tầm cỡ thế kỷ ở quốc gia này.
3 bị can chính
Cựu Thủ tướng Najib Razak từng được ví là “người bất khả xâm phạm”. Lên cầm quyền năm 2009, ông phát động quỹ tài chính đầy tham vọng lấy tên 1MDB để thúc đẩy tăng trưởng và làm giàu quốc gia. Nhưng điều không ngờ được là 9 năm sau, chính tham vọng đó đã đẩy ông sa lầy.
Là con trai cả của Thủ tướng thứ hai trong lịch sử Malaysia độc lập, ông Abdul Razak và là cháu của Thủ tướng thứ ba của nước này, truyền thống gia đình đã vun vén nền tảng khó ai có thể sánh bì cho Najib Razak. Hơn nữa, khi trở thành Thủ tướng với quan điểm cổ súy Hồi giáo ôn hòa, ông Najib là đối tác tin cậy rất tự nhiên của những người cầm cân nảy mực chính trường thế giới thời điểm đó như David Cameron (Anh) và Barack Obama (Mỹ).
Nhưng những thuận lợi “tự nhiên” đó không khỏa lấp được mầm mống của những bê bối sau này. Ngay từ năm 2002 khi còn nắm vị trí Bộ trưởng Quốc phòng, điều tiếng về khoản lại quả tới 130 triệu USD trong thương vụ mua tàu ngầm Pháp trị giá 1,2 tỷ USD cùng với vụ ám sát bí ẩn một người mẫu Mông Cổ làm phiên dịch cho thương vụ đã bủa vây Najib. Công tố Pháp chưa buông tha khoản lại quả này và khi Malaysia mở lại cuộc điều tra, ông Najib quả là khó thoát.
1MDB được lập ra để điều phối lại dòng tiền cho các dự án đầu tư chiến lược. Năm 2015, nó đã bị vẫy cờ đỏ khi Malaysia không thể trả nợ đúng hạn số tiền 11 tỷ USD vay nợ từ ngân hàng và các nhà đầu tư. 1 năm sau, Bộ Tư pháp Mỹ mở hồ sơ vụ kiện 3,5 tỷ USD đã bị vơ vét khỏi 1MDB (số tiền sau đó được nâng lên thành hơn 4,5 tỷ USD), kèm theo nghi phạm bí danh Quan chức số 1 Malaysia. Bí danh này nhanh chóng bị lật tẩy với tên thật - Najib Razak, kèm theo cáo buộc chính ông đã nhận 681 triệu USD từ các nguồn của 1MDB bị đánh cắp. Chỉ có lợi thế là đương kim Thủ tướng mới giúp ông Najib tạm thoát tội đến sau cuộc tổng tuyển cử cuối năm 2018. Các cuộc khám xét tư dinh của vợ chồng cựu Thủ tướng đem đến kết quả tịch thu được 28,6 triệu USD tiền mặt và hàng xe hàng xa xỉ, bản thân ông Najib bị cáo buộc 42 tội danh, nặng nhất là tham nhũng, rửa tiền và lạm dụng quyền lực.
Tình cảnh trớ trêu là vợ ông, bà Rosmah Mansor, 67 tuổi, cũng dính líu với cáo buộc rửa tiền và trốn thuế. Sở thích tiêu xài của bà thường bị đem ra chế giễu, nhất là khi cảnh sát thu được tại nhà riêng của bà hơn 500 túi sách hàng hiệu (“giúp” bà được gán cho biệt danh “Quý bà Túi”), hàng trăm đồng hồ đắt tiền, 12.000 món đồ trang sức, tổng giá trị được ước là 273 triệu USD.
Nhân vật bí ẩn nhất là Jho Low, nhà tài phiệt đang ẩn náu ở nước ngoài. Giới điều trần Malaysia và Mỹ cùng nhất trí rằng Jho Low là bộ não trong đường dây rút ruột 1MDB. “Jho Low là cầu nối giữa tất cả các mắt xích liên quan 1MDB, người duy nhất có thể cung cấp toàn cảnh vụ bê bối này”, nhà báo Bradley Hope từ tờ Nhật báo Phố Wall nhận xét.
Mặc dù không giữ một vai trò chính trị nào, nhưng Jho Low đủ sức kéo các chính trị gia cộm cán nhất ngồi lại được với nhau theo một mẫu số chung - tiền. Jho Low đã dùng hàng trăm triệu USD lại quả cho các quan chức để đổi lấy hàng tỷ USD kiếm chác được qua các thương vụ rửa tiền trong hệ thống tài chính Mỹ, theo tài liệu cơ quan công tố Mỹ chuyển cho phía Malaysia.
3 “lính ngự lâm”
Đầu tiên phải nhắc đến nữ nhà báo Clare Rewcastle-Brown từ trang mạng Sarawak. Sinh tại Malaysia, từ hơn một thập niên trước, nữ nhà báo nay mang quốc tịch Anh đã âm thầm điều tra giới chóp bu Malaysia bằng việc sục sạo trong đống tài liệu chuyển đến máy tính của cô mỗi tối, sau khi lo xong bữa tối cho gia đình và những đứa con đã yên giấc trong phòng ngủ.
 |
| Ba nhà báo góp sức phanh phui vụ án tham nhũng Quỹ 1MDB |
Cuối năm 2013, cô nhận được tin nhắn người con riêng của vợ Thủ tướng Najib tham gia sản xuất bộ phim ăn khách Con sói phố Wall (The Wolf of Wall Street).
“Tôi đặc biệt chú ý tin này và bắt đầu đào sâu tài liệu”, cô nói. Sang đầu năm 2015, hơn 200.000 đầu hồ sơ từ một đầu mối Thụy Sĩ giúp cô đi đến khẳng định gây rúng động: Một công ty của Jho Low nhận 700 triệu USD chuyển trực tiếp từ nguồn Quỹ 1MDB. Trang mạng Sarawak đã tung ra cáo buộc này và chỉ đích danh các tài khoản đứng tên ông Najib Razak là điểm đến cuối cùng của số tiền kia. Chính quyền Malaysia chặn trang Sarawak và gửi đi lệnh truy nã Clare Rewcastle-Brown.
Hai người còn lại là nhà báo Tom Wright và Bradley Hope từ Nhật báo Phố Wall. Các bài điều tra của họ nhằm vào nhà tài phiệt Jho Low cũng như dòng luân chuyển tiền của Quỹ 1MDB được đúc kết trong tác phẩm “Cá voi tỷ đô” (Billion Dollar Whale) - cuốn sách bán chạy nhất toàn liên bang Malaysia năm 2018.
