Maldives loay hoay thoát khoản nợ khổng lồ với Trung Quốc

“Hãy chuẩn bị tinh thần vì chuyện này tồi tệ hơn những gì chúng ta nghĩ”, một cố vấn nhớ lại những gì ông Solih nói.

Ngay sau cuộc bầu cử vào ngày 23/9, Tổng thống Solih đã gặp đại sứ Trung Quốc tại Maldives và biết được rằng quốc đảo này không chỉ nợ Trung Quốc khoản tiền 1,5 tỷ USD như các con số ước tính được công bố rộng rãi. Thực chất, số tiền Maldives nợ Bắc Kinh đã lên tới gần 3 tỷ USD.

Khoản nợ trên thậm chí còn lớn hơn nguồn thu mà Maldives có được trong 2 năm. Đây cũng là ví dụ điển hình cho thấy các khoản vay từ Trung Quốc đã “bủa vây” các nền kinh tế nhỏ hơn như thế nào.

Khi Trung Quốc xây dựng chương trình phát triển cơ sở hạ tầng khổng lồ tại một loạt quốc gia trên thế giới trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường, Bắc Kinh đã tìm thấy một đối tác “dễ tính” nhất. Đó là cựu Tổng thống Maldives Abdulla Yameen Abdul Gayoom - người đã “dập tắt” những tiếng nói phản đối và phủ nhận mọi cáo buộc tham nhũng trong khi đưa Maldives tiến sâu vào “quỹ đạo” của Trung Quốc.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đón cựu Tổng thống Maldives Abdulla Yameen tại Bắc Kinh năm 2017. (Ảnh: AFP)

Trong nhiệm kỳ của mình, ông Yameen đã cho Trung Quốc thuê một hòn đảo ở gần thủ đô của Maldives với giá rẻ, mời các nhà thầu quốc doanh của Trung Quốc xây dựng cây cầu dài hơn 1,6km, hàng nghìn căn hộ cùng đường băng, trạm nhiên liệu và nhà ga mới tại sân bay quốc tế chính của Maldives.

Các công trình xây dựng của Trung Quốc đã diễn ra với tốc độ nhanh chưa từng thấy tại Maldives - quốc đảo Ấn Độ Dương với vỏn vẹn chưa đầy 500.000 dân. Theo các nguồn tin được tiếp cận với các hợp đồng xây dựng của Trung Quốc tại Maldives, gần như toàn bộ các dự án xây dựng này đều được thực hiện với các điều khoản bí mật, không thông qua đấu thầu và có mức giá thổi phồng khiến nhiều người không khỏi hoài nghi về nguy cơ tham nhũng.

Các thông tin liên quan tới khoản nợ khổng lồ của Maldives bắt đầu lộ ra sau khi Tổng thống Solih lên nắm quyền vào ngày 17/10 và các trợ lý của ông được tiếp cận đầy đủ với những tài liệu mà chính quyền cựu Tổng thống Yameen từng tìm cách che giấu các nhà lập pháp cũng như công chúng.

Các thông tin do đội ngũ chuyển giao quyền lực của ông Solih thu được cho thấy số tiền Maldives nợ Trung Quốc cao hơn rất nhiều so với các số liệu được công bố và sẽ sớm vượt quá khả năng chi trả của quốc đảo này.

“Chúng ta phải tìm hiểu chính xác chuyện gì đã xảy ra vì không ai thực sự biết câu chuyện phía sau là gì. Đây là khoản tiền rất lớn và chúng ta cần sự hỗ trợ của chính Trung Quốc để hiểu tường tận vấn đề”, Ahmed Naseem, cựu ngoại trưởng Maldives, cho biết.
 

Sự thay đổi nhanh chóng

Cầu Sinamale nối sân bay chính của Maldives với thủ đô Male do Trung Quốc xây dựng. (Ảnh: AFP)

Quốc đảo Maldives gồm 1.192 đảo san hô lớn nhỏ và hầu hết không có người ở. Chính quyền cựu Tổng thống Yameen đã thay đổi luật nhằm cho phép các công ty du lịch thuê lại các đảo của Maldives trong các vụ đấu thầu kín, từ đó mở đường để biến hàng chục hòn đảo không người ở thành các khu nghỉ dưỡng du lịch.

Theo một quan chức nước ngoài thạo tin, các công ty Trung Quốc đã thuê ít nhất 7 đảo ở Maldives. Một hòn đảo nằm cách thủ đô Male của Maldives chỉ bằng một chuyến tàu cao tốc đã được cho Trung Quốc thuê lại với giá 4 triệu USD trong vòng 50 năm. Mức giá này được cho là thấp hơn rất nhiều so với giá thị trường.

“Tôi không nghĩ có ai đó cho rằng những gì các công ty Trung Quốc đã làm ở Maldives hay bất kỳ nơi nào khác là các hình thức hỗ trợ phát triển hay thương mại. Đó là hành vi chiếm đất”, cựu Tổng thống Maldives Mohamed Nasheed nhận định.

Trong tháng này, ông Nasheed, cha đẻ của nền dân chủ đa đảng tại Maldives và là bạn thân của Tổng thống Solih, đã tái xuất sau hơn 2 năm rưỡi ở ẩn. Ông cũng là một trong những tiếng nói chỉ trích Trung Quốc tại Maldives.

Đáp trả những tuyên bố của cựu tổng thống Maldives, Trung Quốc gần đây gọi những phát biểu của ông Nasheed là “vô trách nhiệm”. Bắc Kinh tuyên bố mối quan hệ của nước này với Maldvies vẫn sẽ tiếp tục “dựa trên nền tảng bình đẳng và mang lại lợi ích cho cả hai bên”.

Theo Los Angeles Times, Maldives hiện “phụ thuộc” vào Trung Quốc theo cách ít ai có thể tưởng tượng được.

8 năm trước đây, Trung Quốc chưa hề có đại sứ quán tại Maldives. Còn bây giờ, người Trung Quốc chiếm 1/4 số khách du lịch nước ngoài tại Maldives trong khi khoảng 2/3 nợ nước ngoài của Maldives rơi vào tay Trung Quốc. Trung Quốc cũng trở thành một trong những nguồn nhập khẩu chính của Maldives, sánh ngang đối tác thương mại lâu năm của Maldives là Ấn Độ.

“Trung Quốc đã mở ra cánh cửa, và nếu họ quyết định đóng lại, đó sẽ là điều đáng sợ đối với Maldives”, một quan chức nước ngoài giấu tên tiết lộ.

Một gia đình Trung Quốc nghỉ dưỡng tại Maldives. (Ảnh: Getty)

Tân tổng thống Solih đã quyết tâm vào cuộc để điều tra liệu người tiền nhiệm Yameen và những nhân vật thân cận với ông này có trục lợi gì từ các thỏa thuận với nước ngoài hay không.

Trong một cuộc phỏng vấn, Tổng thống Solih nói rằng ông sẽ cân nhắc tới việc mời Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) và các cơ quan ở Mỹ hỗ trợ trong việc truy tìm các khoản tiền đã mất cũng như các làm rõ các hợp đồng với Trung Quốc. Một quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Washington sẵn sàng giúp đỡ Maldives trong việc này.

Ngoài ra, các trợ lý của ông Solih cũng đang tìm cách xác định liệu khoản tiền nợ Trung Quốc có thể tăng lên ngoài con số 3 tỷ USD hay không.

“Chúng ta sẽ phải trao đổi với Trung Quốc, không nhất thiết là phải dừng các thỏa thuận vì chúng ta vẫn cần phát triển, nhưng cần đàm phán lại. Chúng ta không thể trao cho họ xương máu của mình”, cựu ngoại trưởng Maldives Ahmed Naseem nói.