Nơi ấy, từ năm 1736, Mạc Thiên Tích đã lập ra Chiêu Anh Các là tổ chức văn học thứ hai tại Việt Nam (sau hội Tao Đàn của vua Lê Thánh Tông ra đời năm 1495). Nơi ấy, bây giờ còn lưu giữ mối tình đẹp của cặp vợ chồng thi sĩ Đông Hồ - Mộng Tuyết.
Năm 1942, khi Hoài Thanh - Hoài Chân ấn hành “Thi nhân Việt Nam” lần đầu tiên, thì Đông Hồ và Mộng Tuyết cùng góp mặt với tư cách anh rể và em vợ. Còn hôm nay, độc giả mở lại “Thi nhân Việt Nam” thì lại có cảm giác thú vị vì phát hiện Đông Hồ và Mộng Tuyết là đôi uyên ương duy nhất được vinh danh trong tuyển tập thơ mới trứ danh này.
 |
| Đông Hồ và Mộng Tuyết ở Sài Gòn năm 1955 |
Thi sĩ Đông Hồ (1906-1969) tên thật Lâm Tấn Phác. Ông được người đời quý trọng với tư cách một người cổ vũ chữ quốc ngữ một cách say đắm. Năm 1926, Đông Hồ mở Trí Đức Học Xa ở Hà Tiên, là trường dạy chuyên chữ quốc ngữ duy nhất ở miền Nam lúc chính quyền Pháp còn đô hộ Việt Nam. Dù chỉ tồn tại 5 năm, nhưng Trí Đức Học Xá tạo được tiếng vang lớn. Trong những học trò của Đông Hồ lúc ấy, có nữ sĩ Mộng Tuyết cắp sách theo thầy với tên thật Thái Thị Út!
Học trò Thái Thị Út nhỏ hơn thầy giáo Đông Hồ 8 tuổi. Khi học trò Thái Thị Út đến Trí Đức Học Xá, thì thầy giáo Đông Hồ đã có vợ là Lại Linh Phương và một cô con gái là Lâm Mỹ Tuyên. Bà Lại Linh Phượng mất vào năm 1928, Đông Hồ viết bài ký “Linh Phượng” khóc vợ, được đánh giá tương đương với bài thơ “Giọt lệ thu” của Tương Phố khóc chồng. Mãn tang vợ, Đông Hồ tục huyền với Thái Nhàn Liên là… chị thứ 5 của Thái Thị Út. Thầy giáo trở thành anh rể, vẫn vẹn nguyên hình ảnh một thần tượng trong mắt Thái Thị Út. Vì vậy, khi được mời tham gia với tư cách nữ sĩ Mộng Tuyết trong cuốn “Thi nhân Việt Nam”, Thái Thị Út tự đổi tên mình thành Lâm Thái Út theo họ thầy Lâm Tấn Phác để gửi tiểu sử văn học cho Hoài Thanh - Hoài Chân!
Khi Đông Hồ đám cưới với Thái Thị Liên, nữ sĩ Mộng Tuyết làm bài thơ mừng: “Vui chị, chị tình trong cốt nhục/ Mừng anh, anh nghĩa chốn chi lan/ Trăm năm gia thất nhiều êm đẹp/Trang điểm hồ Đông cậy bóng sen”. Còn trong tập thơ đầu tay “Phấn hương rừng” của nữ sĩ Mộng Tuyết, thì Hoài Thanh - Hoài Chân phát hiện: “Người xem thơ bỗng thấy lòng run run như được đọc thư tình gửi cho một người bạn: người thấy mình đã phạm vào chỗ riêng tư của một tâm hồn, trong tay dường như đương nắm cả một niềm ân ái”. Thật vậy, bài thơ “Vì anh thọ xuân” của Mộng Tuyết viết tặng Đông Hồ không hề giấu giếm tình cảm của nàng em vợ dành cho chàng anh rể: “Bởi sợ nhà thơ nghèo đến chữ/ Yêu nhau đưa tặng mấy muôn lời/ Tiếng nhà, của sẵn kho vô tận/ Mặc sức tiêu hoang, mặc sức chơi/ Mua bốn phương trời mây nước đẹp/ Mua nghìn năm cảnh cỏ hoa tươi/ Hãy còn thừa thãi, tiêu chưa hết/ Mua lấy trần gian tiếng khóc cười/ Trước hết, đã mua rồi một món: Thành Phương hương điểm mối tình dài”. Ở đây, xin lưu ý, Thành Phương hoặc Phương Thành là tên gọi cũ của mảnh đất Hà Tiên.
Người vợ thứ hai Thái Nhàn Liên cũng sinh cho thi sĩ Đông Hồ một cô con gái, đặt tên là Lâm Mỹ Diễm. Tuy nhiên, do bạo bệnh, Thái Nhàn Liên đoản mệnh vào năm 1946. Từ đó, người dì Mộng Tuyết trở thành người mẹ thứ hai ân cần chăm sóc cho hai cô gái Lâm Mỹ Tuyên và Lâm Mỹ Diễm. Nữ sĩ Mộng Tuyết thổ lộ: “Suốt một thời gian dài, tôi vừa là học trò, vừa là bạn thơ, vừa là bảo mẫu cho hai đứa con của Đông Hồ. Mãi tới đầu thập niên 1950, khi chúng tôi chuyển lên Sài Gòn sinh sống, thì tôi và anh ấy mới chính thức là bạn đời của nhau!”.
Mối tình Đông Hồ - Mộng Tuyết được thăng hoa qua chính tác phẩm của họ. Đông Hồ viết cho ngày nên nghĩa phu thê với Mộng Tuyết: “Tuổi trẻ vui lây hồn thế hệ/ Đường chiều thêm đẹp bước vân trình/ Thời gian dẫu đổi màu sương tuyết/ Ngan ngát còn thơm mái tóc trinh”. Còn Mộng Tuyết dành cho Đông Hồ sự yêu thương và kính trọng hết mực: “Còn anh, em chẳng làm thơ/ Có anh là sống giấc mơ tuyệt trần/ Yêu anh tự kiếp tiền thân/ Gặp anh biết có được gần kiếp sau”.
 |
| Nữ sĩ Mộng Tuyết khi xuất bản tập thơ đầu tay “Phấn hương rừng” |
Đông Hồ và Mộng Tuyết không có con chung với nhau. Những năm tháng ở Sài Gòn, Mộng Tuyết không chỉ giúp Đông Hồ nuôi hai con gái, mà còn phụ Đông Hồ quản lý tạp chí Nhân Loại và Yễm Yễm thư trang do ông sáng lập. Ngày 23/5/1969, khi đang đứng trên giảng đường Đại học Văn khoa Sài Gòn để dạy cho sinh viên bài thơ “Trưng Nữ Vương” của Ngân Giang, thi sĩ Đông Hồ đã bị đột quỵ và qua đời. Tiếc thương người chồng tài hoa, Mộng Tuyết đưa hài cốt Đông Hồ về Hà Tiên chôn cất và lập nhà lưu niệm Đông Hồ. Từ đó, đến khi mất vào ngày 1/7/2007, Mộng Tuyết không bước chân đi đâu xa, mà chỉ sống lặng lẽ với kỷ niệm Đông Hồ xung quanh. Tập hồi ký “Núi Mộng gương Hồ” được viết những năm tuổi già của Mộng Tuyết là sản phẩm chưng cất từ tình yêu dành cho Đông Hồ.
Bây giờ, Đông Hồ - Mộng Tuyết không còn trên dương gian. Thế nhưng, mối tình của họ còn tồn tại như những cảnh đẹp trên mảnh đất Hà Tiên. Nhà thơ Huy Cận nhận xét: “Cặp thi nhân Đông Hồ - Mộng Tuyết sẽ ở lại trong lịch sử thi ca Việt Nam như một mối tình thơ đằm thắm, thủy chung, đã nhuốm chút màu huyền thoại…”.
