"Việt nam đất nước ta ơi,
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn
Cánh cò bay lả rập rờn
Mây mờ che đỉnh Trường Sơn sớm chiều"
Những cánh đồng xanh mướt, những vườn cây ăn trái trĩu quả, là thành quả từ bao công sức mà người nông dân Việt tự bao đời nay vẫn luôn phải bán mặt cho đất, bán lưng cho trời và bán luôn cả sức khỏe của mình để tạo ra. Với hình thức canh tác cũ, nông dân phải tiếp xúc trực tiếp với các loại thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ… vì mưu sinh. Công việc này không chỉ vất vả, nặng nhọc mà còn gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe. Cái giá phải trả thật sự quá đắt!
Người nông dân vất vả là thế, đánh đổi nhiều là thế, nhưng hiệu quả của phương pháp thủ công lại quá thấp: Thuốc không thể phun đều trên cây trồng, không thể khoanh vùng, tiêu trừ sâu hại kịp thời, lãng phí thuốc và nước, hao tốn công sức lao động, sức khỏe và thời gian, và không thể kiểm soát chính xác lượng thuốc được phun trên cây trồng. Vì vậy lượng thuốc bảo vệ thực vật trên nông sản Việt thường không phun đều và thường vượt ngưỡng cho phép.
Điều này dẫn đến việc người tiêu dùng bị ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe vì dùng nông phẩm “bẩn" và không truy xuất được nguồn gốc, hàng xuất khẩu bị trả về, sau nữa là bị mất giá, thậm chí là không tiêu thụ được. Đây là đòn giáng nặng nề vào vị thế của ngành nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế. Nỗi đau ấy, đối với chúng tôi, những chuyên gia trong và ngoài nước, trong lần đi khảo sát thực tế đồng bằng sông Cửu Long và miền Trung vào những năm 2018 và năm 2019, thật không gì tả xiết! Nó đánh gục trước tiên là người nông dân, sau đó là doanh nghiệp thu mua, xuất khẩu, rồi đến cả nền nông nghiệp cũng như nền kinh tế nước nhà, và luôn cả Đất Mẹ Việt Nam!
Mỗi mùa vụ qua đi, người nông dân thấp thỏm nỗi lo “được mùa, mất giá”, hoặc bị trả lại, còn Đất Mẹ quằn quại với nỗi đau môi trường: Lượng thuốc BVTV dư thừa ấy lại thấm xuống, làm đất canh tác dần bị thoái hóa, bạc màu, làm nguồn nước bị ô nhiễm, cạn kiệt… Những nỗi đau này làm sao chấm dứt?
Chúng ta cần hợp sức với nhau trong và ngoài nước, mang đến cho nông nghiệp Việt Nam những giải pháp tiên tiến vượt trội do người Việt tạo ra, dành cho người Việt. Sau khi thí điểm và chỉnh sửa cho phù hợp hơn với Việt Nam, chúng tôi đề xuất hai dự án sau đây đi theo xu thế thời đại, có tính công nghệ đột phá và mang lại hiệu quả cao cho ngành nông nghiệp Việt Nam trong một thời gian rất ngắn nếu được chính phủ quan tâm hỗ trợ qua một cơ chế và thể chế giám sát vận hành đổi mới sáng tạo.
Dựa vào sự hỗ trợ này, chúng tôi, những chuyên gia công nghệ, nhà khoa học, nhà kinh doanh đầu tư có thể mạnh dạn hơn khi làm việc với các doanh nghiệp, quỹ đầu tư, Ngân hàng Thế Giới, USAID, tổ chức phi chính phủ (NGOs), các trường đại học, các viện nghiên cứu... trong và ngoài nước để triển khai nhanh và hiệu quả hai đề xuất này cho nông dân Việt Nam, làm cơ sở triển khai sau này nhiều đề xuất khác đã thảo luận trong các hội thảo.
Ứng dụng công nghệ Drone-as-a-Service™
Đề xuất thứ nhất chính là sử dụng công nghệ Drone-as-a-Service™ (DaaS™). Với sự tích hợp 6 công nghệ đỉnh cao từ Hoa Kỳ để tạo nên bước nhảy vọt trong xu hướng số hóa nông nghiệp, đã được Thủ tướng Chính phủ ủng hộ và đẩy mạnh. DaaS™ giúp tiết kiệm 30% thuốc, tiết kiệm 90% nước, tốc độ phun nhanh vượt trội mấy chục lần so với phương pháp thủ công, nhưng chi phí chỉ ngang với dùng phương pháp thủ công và không phải lo lắng đến nguồn nhân lực.
Bằng việc ứng dụng công nghệ 5.0, DaaS™ có thể phát triển thêm các dịch vụ hỗ trợ phát huy hiệu quả hơn cho quản lý và sản xuất.
DaaS™ áp dụng cho tất cả hộ nông dân ruộng đất lớn hay nhỏ. DaaS™ có đội ngũ bay địa phương cung cấp các dịch vụ phun chuẩn. DaaS™ trả lại môi trường lành mạnh và mang đến nguồn thực phẩm an toàn, cũng như xây dựng nông thôn thành nơi đáng sống và tràn đầy hạnh phúc.
Ngoài ra, ứng dụng cách mạng cộng nghệ 5.0 thông qua công nghệ chi phí hiệu quả vệ tinh nhỏ và DaaS™ có thể phát triển thêm các dịch vụ hỗ trợ phát huy hiệu quả hơn cho việc quản lý và sản xuất, cho việc bảo vệ nguồn tài nguyên, cho kỹ thuật sản xuất, cho việc quản lý sản lượng, cho việc bảo quản chế biến, và cho tiêu thụ sản phẩm.
Một số ý tưởng về dịch vụ của DaaS™
- Hiện trạng thiên nhiên, sản xuất cây trồng, vật nuôi và rừng cây.
- Quản lý nước triều các con sông ở đồng bằng sông Cửu Long để cảnh báo về lũ lụt, mặn, lượng nước tưới tiêu cho cây trồng, cảnh báo sạt lở ven sông và ven biển (có thể đặt thêm thiết bị theo dõi và truyển dữ liệu).
- Quản lý các loại cỏ dại đặc thù cho các vùng trồng lúa, cây ăn trái và hoa màu (thông qua hình ảnh quản lý phân tích bằng kỹ thuật sinh học).
- Quản lý và đề xuất vùng trồng lúa, hoa màu, cây ăn trái, nuôi gia cầm (vịt thả đồng), nuôi thủy sản.
- Quản lý lịch thời vụ trồng lúa và dự kiến thời điểm thu hoạch.
- Quản lý thời kỳ trổ hoa và dự kiến thu hoạch cây ăn trái.
- Quản lý diện tích rừng trồng, tình hình sinh trưởng và dự tính sản lượng sinh khối.
- Đề xuất cách luân canh các loại cây trồng phù hợp trên đất lúa (ví dụ luân canh đậu nành trên đất lúa nên thực hiện ở đâu và thời vụ hợp lý là lúc nào).
- Thông tin và quản lý về cảnh báo sạt lở ven sông và ven biển (dịch vụ dữ liệu IoT theo dõi, truyển dữ liệu cho “Big Data” và “AI”).
- Quản lý tài nguyên cát sông và kiểm soát sạt lở bờ sông qua dịch vụ để biết được độ sâu lòng sông và trữ lượng cát để kiểm soát việc khai thác cát và kiểm soát được xà lan khai thác cát thông qua mã QR hay các dạng chip điện tử được thì sẽ dễ kiểm soát hơn.
- Quản lý sạt lở vùng ven sông, ven biển và vùng rừng phòng hộ thuộc vùng đệm ven biển qua dịch vụ đánh giá và quản lý được các hố sâu hàm ếch ven sông và biển, mức độ xâm thực để cảnh báo và chống sạt lở.
- Quản lý rừng ngập măn để trồng và khai thác hợp lý. và quản lý vùng đệm để bảo vệ rừng ngập mặn chống sạt lở, ngăn gió bảo...
AgriDAO™ - Đột phá tiềm năng cho nông nghiệp Việt Nam
Đề xuất thứ hai không kém phần đột phá và quan trọng là AgriDAO™ Việt Nam. Đây là một tổ chức được thành lập thông qua sự hợp tác của người tiêu dùng sản phẩm nông nghiệp Việt Nam, người nông dân Việt Nam, các chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp, cùng với các Bộ ban ngành của chính phủ, các trường đại học cùng các viện và trung tâm đổi mới sáng tạo, các công ty kinh doanh và công nghệ liên quan đến chuỗi cung ứng nông nghiệp, các quỹ đầu tư và ngân hàng, các hiệp hội và tổ chức nông nghiệp ở Việt Nam và thế giới.
Theo thống kê về cảnh quan trên thị trường của DAO, trong năm 2021 có hơn 4,883 DAOs quản lý hơn 12.4 tỉ USD tài sản. Ảnh: UZip, Inc.
AgriDAO™ Việt Nam là mô hình tổ chức tự quản phi tập trung, sử dụng công nghệ Blockchain, NFT, Web 3.0 va Metaverse, tập trung vào người nông dân và sản phẩm nông nghiệp. Mục đích và hướng đi chính của AgriDAO™ Việt Nam là tạo ra những trải nghiệm độc đáo cho người tiêu dùng, qua việc sử dụng sản phẩm nông nghiệp được cá nhân hóa hơn, mang tính tích hợp, hợp tác và bổ ích, tập trung vào chăm sóc kinh tế cho người nông dân Việt Nam để phát triển nông nghiệp bền vững tuần hoàn và không có rào cản vật lý.
Cộng đồng AgriDAO™ sẽ thiết kế và hình thành một nền tảng AgriHub™, giúp cân bằng sân chơi và truyền cảm hứng cho sự đổi mới thực sự, củng cố quyền sở hữu trí tuệ cũng như sở hữu sản phẩm nông nghiệp và thương hiệu. Tiếng nói chung của cộng đồng AgriDAO™ sẽ thu hút chuyên môn của những người đóng góp quan tâm, những người có tầm nhìn xa, các đối tác nông nghiệp để thiết kế MyAgriMeta™ Metaverse Việtnam ngay từ đầu.
Vì vậy đề xuất triển khai DaaS™ và AgriDAO™ theo tôi là xu hướng tất yếu và duy nhất nền tảng cách mạng công nghệ 5.0 có thể tạo bước ngoặt lớn cho nông nghiệp Việt Nam, để dẫn tới một nền nông nghiệp vượt trội và bền vững. Dựa trên nền tảng cách mạng công nghệ 5.0 này, các công nghệ nông nghiệp khác trong ba lãnh vực cột trụ cũng như các giải pháp app (ứng dụng như sổ tay hàng ngày cho người nông dân hoặc truy xuất nguồn gốc chẳn hạn) cho nông nghiệp Việt Nam sẽ trăm hoa đua nở.
Ba lĩnh vực công nghệ trụ cột cho nông nghiệp này là sản xuất nông nghiệp, nguyên liệu đầu vào, chuỗi giá trị thực phẩm). Nhờ đó, nâng cao tri thức và đời sống kinh tế người nông dân.
GS.TS Nguyễn Duy Luận hiện là CEO kiêm Chủ tịch của UZip Inc, Giáo sư thành viên tại Trường Kinh doanh McCombs thuộc Đại học Texas tại Austin, Đại học Huston-Tillotson. Ông còn đảm trách nhiều vai trò khác tại các trường đại học, viện nghiên cứu, tổ chức khoa học tại Hoa Kỳ.
GS.TS Nguyễn Duy Luận
