Thời điểm này, người nông dân Tây Nguyên bắt đầu bước vào vụ thu hoạch bông và chưa bao giờ người trồng bông lại vui mừng như năm nay vì không những được mùa mà giá bán cũng đang ở mức cao. Thế nhưng doanh nghiệp lại kém vui bởi tình trạng tranh mua bán diễn ra hết sức phức tạp...
Nông dân vỗ tay
Trong cái se lạnh sáng sớm của mùa khô Tây Nguyên, chúng tôi về huyện Cư Jut, đây là địa phương trồng bông trọng điểm của tỉnh Đăk Nông. Những ngày này trên đường vào thôn Nhà Đèn, xã Ea Pô, huyện Cư Jut, hai bên đường những ruộng bông nở trắng đồng. Chị Trần Thị Lâm cùng chồng và hai người con đang khẩn trương thu hoạch bông để kịp bán cho Cty CP Bông Tây Nguyên đang cho xe trực thu mua ngay tại ruộng.
Thấy khách, chị Lâm ngừng tay phấn khởi cho hay: Năm nay tuy xuống giống muộn hơn một tháng so với mọi năm nhưng nhờ thời tiết khá thuận lợi nên năng suất bông không bị giảm mà còn cao hơn năm trước. Nhà chị Lâm trồng 1ha bông, đến thời điểm này đã thu hoạch được 1,4 tấn bông hạt bán cho nhà máy, sản lượng bông chưa thu hoạch ước còn khoảng 1,6 tấn.
Chị Lâm phấn khởi kể: Đầu vụ chúng tôi ký hợp đồng bán bông cho Cty CP Bông Tây Nguyên với giá 11.500 đồng/kg, nhưng đến vụ thu hoạch Cty CP Bông Tây Nguyên đã nâng mức giá thu mua 14.000 đồng/kg bông hạt loại 1 và loại 2. Theo chị Lâm với giá này thì thu nhập từ trồng bông không hề “thua chị, kém em” như trồng bắp, sắn, đậu, đỗ. Tính ra 1ha bông thu được 40 triệu đồng, trừ chi phí 7 triệu đồng thì gia đình chị còn lãi khoảng 33 triệu đồng.
Gia đình chị Lâm là một trong những hộ nông dân xã Ea Pô gắn bó nhất với cây bông, những năm vừa qua mặc dù thu nhập từ trồng bông không bằng những loại cây khác, nhiều gia đình đã từ bỏ cây bông nhưng chị vẫn kiên trì theo đuổi loại cây này. Chị Lâm kể: Do trồng bông đầu tư thấp lại được Cty cung ứng giống, phân bón, kỹ thuật và ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm nên tôi rất an tâm khi đầu tư trồng bông.
Gần đó, anh Trần Văn Toản đang cân bông cho Cty. Hôm nay anh Toản thu hoạch được 4 tạ bông hạt, cân xong anh nhận ngay 5,6 triệu đồng. Anh Toản cho biết: Khoảng 5 năm trước nhà em cũng tham gia trồng bông nhưng do hiệu quả thấp nên em đã chuyển sang trồng bắp, năm nay đầu vụ Cty ký hợp đồng với giá khá cao lại được hỗ trợ 50% giá giống nên em đã trồng 0,6ha, đến nay đã thu được 8 tạ bông hạt, trên ruộng ước còn 4 tạ nữa. Không ngờ đến vụ thu hoạch, Cty tiếp tục nâng giá thu mua cao hơn 3.500 đồng/kg so với đầu vụ, đây là mức giá cao nhất từ trước tới nay, năm tới nếu Cty tiếp tục duy trì ở mức cao tôi sẽ mở rộng diện tích bông lên 1ha.
Chúng tôi vòng sang xã Nam Jong, trên cánh đồng thôn 1, ba mẹ con bác Lý Thị Bình cũng đang khẩn trương thu hoạch bông, niềm vui được mùa được giá khiến việc thu hoạch khẩn trương hơn. Bác Bình kể: Ruộng nhà tôi lởm chởm toàn đá, ngoài gieo bắp và bông thì chẳng trồng được cây gì khác. Việc trồng bông hay bắp cũng phải cho hạt vào từng hốc, nhưng không hiểu sao cây bông rất thích hợp nên năng suất không hề thua kém những cánh đồng bông khác. Với diện tích 0,8 ha, năm nay gia đình bác Bình cũng thu được 2 tấn bông hạt, thu về được gần 30 triệu đồng.
Không chỉ nông dân Cư Jut vùng Đăk Nông phấn khởi vì bông được mùa được giá mà cả người dân Đăk Lăk, Gia Lai cũng chung niềm vui trúng mùa bông. Theo số liệu của Cty CP Bông Việt Nam, vụ mưa năm nay, Cty CP Bông Việt Nam, Chi nhánh Bông Nha Trang và Chi nhánh Bông Gia Lai ký hợp đồng đầu tư và thu mua với người nông dân Tây Nguyên được trên 4.500ha bông, trong đó Gia Lai 1.250ha, Đăk Nông trên 1.000ha, diện tích còn lại trồng tại Đăk Lăk.
Nhưng doanh lo lắng
Ông Hồ Đăng Phú, Giám đốc Cty CP Bông Tây Nguyên cho biết: Nhờ thời tiết thuận lợi nên năng suất bông dự kiến năm nay ước đạt 1,5 tấn/ha, tăng 4 tạ/ha so với vụ trước. Do giá bông xơ trên thị trường thế giới tăng mạnh nên chúng tôi đã tăng giá lên 14.000 đồng/kg bông hạt (tăng 4.500 đồng/kg so với vụ trước). Với mức giá này người trồng bông có lãi khá cao. Tuy nhiên lúc người trồng bông phấn khởi là chúng tôi lại lo lắng do tình trạng các thương lái, doanh nghiệp khác không đầu tư nhưng lại nhảy vào tranh mua bông diễn ra hết sức phức tạp.
Với diện tích bông 2.200ha ký hợp đồng đầu tư và thu mua sản phẩm, năm nay Cty CP Bông Tây Nguyên dự kiến thu mua khoảng 3.500 tấn bông hạt, nhưng theo ông Phú sản lượng này khó đạt do thất thoát vì người dân không bán cho Cty mà đem bán ra ngoài. Theo ông Phú những năm trước Cty luôn bị thất thoát 1/3 sản lượng bông do người dân không thực hiện đúng cam kết hợp đồng đã ký. Để khôi phục lại diện tích bông, năm nay Cty CP Bông Việt Nam ngoài hỗ trợ 50% giá giống (350.000 đồng/ha), người trồng bông còn được Cty đầu tư thuốc BVTV, phân bón… khoảng 2,5 triệu đồng/ha, ngoài ra nông dân còn được tập huấn kỹ thuật trồng bông…, do vậy diện tích bông năm nay đã đạt gần 10.000ha.
Năm nay giá bông tăng cao khiến cho tình trạng tranh mua tranh bán dự báo sẽ càng phức tạp. Để không gây mất an ninh trật tự, ngay từ đầu vụ UBND tỉnh Đăk Nông và Đăk Lăk đã có công văn yêu cầu chính quyền các địa phương trồng bông phối hợp với Cty CP Bông Tây Nguyên ngăn chặn không cho tư thương hay doanh nghiệp khác thu mua bông hạt nếu không đầu tư phát triển vùng nguyên liệu bông đồng thời yêu cầu người dân phải thực hiện nghiêm túc hợp đồng đã ký kết với doanh nghiệp.
Ông Trần Anh Hào, Tổng Giám đốc Cty CP Bông Việt Nam cho biết: Do các doanh nghiệp khác không phải đầu tư giống, vốn, kỹ thuật nên họ sẵn sàng mua cao hơn mức giá chúng tôi mua từ 200 – 500 đồng/kg, nếu chúng tôi nâng mức giá thu mua bằng họ thì họ lại nâng giá tiếp. Do thấy lợi trước mắt, nhiều hộ nông dân đã phá bỏ hợp đồng bán ra ngoài, thậm chí nhiều hộ nông dân chấp nhận bán cho tư thương với giá thấp hơn so với chúng tôi để trốn tiền đầu tư ban đầu.
Việc người nông dân bán cho tư thương đã gây thiệt hại nặng nề cho Cty CP Bông Việt Nam bởi ngoài mất sản lượng thì tiền vốn hàng chục tỷ đồng đầu tư cho nông dân mỗi vụ bông cũng không thể thu hồi được. Để giải quyết vấn nạn tranh mua, tranh bán bông hạt hiện nay ở Tây Nguyên thì mình doanh nghiệp chưa đủ mà cần sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền địa phương.
