(Diễn giả: PGS.TS Trần Văn Hậu, ĐH Cần Thơ; TS Nguyễn Văn Hòa, Viện Cây ăn quả miền Nam; KS Ngô Ngọc Mỹ, Cty CP Phân bón Bình Điền)
CẦN BÓN PHÂN ĐÚNG, ĐỦ
Muốn vườn cây ăn trái vừa đạt năng suất vừa đạt chất lượng cần phối hợp nhiều biện pháp canh tác như quản lý dinh dưỡng, quản lý nước, BVTV, tỉa cành tạo tán, trong đó biện pháp quản lý dinh dưỡng là quan trọng nhất.
Cây ăn trái có 3 thời kỳ cần bón phân: Thời kỳ sau thu hoạch, thời kỳ chuẩn bị ra hoa và thời kỳ phát triển trái. Nếu không hiểu rõ bản chất của từng thời kỳ thì khó mà bón đúng, bón đủ phân bón cho vườn cây ăn trái của mình.
Thời kỳ sau thu hoạch: Việc bón phân vào thời kỳ này rất quan trọng vì nếu không thì cây không đủ dinh dưỡng để hồi phục. Năng suất trái cây phụ thuộc vào hiệu quả quang hợp, nên cần phải nhanh chóng cho cây ra nhiều đọt non, nhiều lá. Nếu vườn cây bình thường thì sử dụng tỷ lệ NPK 1:1:1, nếu vườn sinh trưởng kém, vườn vừa cho năng suất cao thì có thể sử dụng tỷ lệ NPK: 2:1:1 hoặc 3:1:1. Lượng phân bón ở giai đoạn này thường căn cứ vào đặc điểm của cây và năng suất trái vừa thu hoạch, nếu năng suất càng cao thì lượng bón phải càng nhiều.
Thời kỳ chuẩn bị ra hoa: Lúc này cây dinh dưỡng để lá và đọt vừa ra thành thục, tạo mầm hoa nên cần giảm tỷ lệ N mà tăng P hoặc K.
Thời kỳ phát triển trái: Thời kỳ này dài hay ngắn tùy cậy nhưng có thể chia làm 3 giai đoạn nhỏ:
+ Giai đoạn sau đậu trái: Thường trong khoảng 1 tháng đầu sau đậu trái, lúc này trái lớn rất chậm nên không cần nhiều dinh dưỡng, tuy nhiên cũng không thể thiếu vì nếu thiếu sẽ dễ gây rụng trái. Nếu có điều kiện nên sử dụng phân bón lá kết hợp với phân bón gốc có tỷ lệ NPK: 1:1:1.
+ Giai đoạn trái phát triển nhanh: Lúc này trái cây sẽ lớn rất nhanh nên cần nhiều dinh dưỡng. Với những cây có trái ra tận đầu cùng của cành như nhãn, chôm chôm, xoài thì nên sử dụng tỷ lệ NPK: 1:1:1. Với những cây có quả nơi nách lá, cành, thân như cây có múi (bưởi, cam, quýt), mít, sầu riêng, dâu… thì cần hạn chế cây sinh đọt và lá mới nên cần tăng tỷ lệ K lên NPK: 2:2:3. Với những cây có giai đoạn sinh trưởng này ngắn (như nhãn) thì có thể chỉ bón 1 lần nhưng những cây có thời gian giai đoạn này dài như cây có múi thì cần chia làm 2-3 lần bón.
Thời kỳ trái trưởng thành,,chín: Lúc này trái cây đã lớn hết cỡ và bước vào giai đoạn thành thục, chín, cây cần bón đủ K thì mới có mẫu mã trái đẹp, chất lượng. Tỷ lệ NPK lúc này thường là 1:1:2.
LƯU Ý THÊM VỀ CÂY RA HOA NGHỊCH VỤ
Nếu để cây ra hoa tự nhiên thì hoa ra không tập trung, năng suất thấp nên cây duy trì được sức khỏe bình thường, còn nếu cho ra hoa sớm thì hoa sẽ ra đồng loạt, đậu nhiều nên dễ gây hiện tượng suy kiệt do phải mang trái nhiều quá sức của cây. Bởi vậy câu hỏi đầu tiên nhà vườn phải trả lời là dự định bắt cây cho bao nhiêu quả để trên cơ sở đó mà xác định chính xác liều lượng kích thích, tránh hiện tượng hoa ra quá nhiều làm cho cây yếu đi. Việc xác định đó cũng sẽ đảm bảo cho việc bón phục hồi sau thu hoạch được đầy đủ.
Sau khi đậu trái thì công việc tiếp theo là phải tỉa trái, tỉa sao cho số lượng quả để lại vừa với sức nuôi dưỡng của cây, nên tỉa trái làm 2 lần chỉ sao cho có năng suất và chất lượng cao nhất.
Nhiều nhà vườn cho rằng trái cây ra nghịch vụ thường bị sượng có nguyên nhân từ phân bón. Trái cây bị sượng là do quá trình vận chuyển các chất dinh dưỡng về nuôi trái không đồng đều mà lý do là bởi cây bị ra đọt, lá mới. Để tránh hiện tượng này cần thiết phải không được bón dư thừa phân đạm và quản lý nước hợp lý, không để ướt (mưa phải dùng bạt che gốc) và cũng không bị khô quá. Tỷ lệ NPK cũng phụ thuộc vào loại cây, ví dụ như với nhãn xoài có thể dùng tỷ lệ 1:1:1 nhưng với sầu riêng nên sử dụng tỷ lệ NPK: 2:2:3 và bổ sung thêm KNO3 phun lá.
ĐỂ SỬ DỤNG PHÂN BÓN CÓ HIỆU QUẢ
Khi bón cho cây ăn trái có 2 dinh dưỡng bị mất nhiều nhất là lân và đạm. Lân thì bị keo đất giữ chặt và chuyển thành dạng khó tiêu, còn đạm thì biến thành NH3 bốc hơi. Do thất thoát nên hiệu quả sử dụng phân bón trên cây ăn trái thường chỉ đạt 25 - 35%.
Để hạn chế thất thoát, các nhà nông hóa Hoa Kỳ đã sáng chế nên 2 phụ gia là Agrotain và Avail. Agrotain ức chế hoạt động men Ureaza nên giảm thất thoát do bay hơi 35%, Avail ngăn không cho hạt lân tác dụng với các ion Al, Fe nên 50% lân không chuyển thành dạng khó tiêu.
Ứng dụng thành tựu khoa học trên, Cty Phân bón Bình Điền đã SX thành công Đạm hạt vàng Đầu trâu 46A+ và Lân DAP Đầu trâu 46P+. Cả 2 loại phân này đều là phân Urea (có N = 46%) và DAP (N: 18% và P2O5: 46%) chính hiệu, do hạn chế được thất thoát từ 25 - 35% nên chỉ đóng bao 35 kg nhưng giá trị dinh dưỡng bằng với loại bao 50 kg thông thường.
